A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWo n i n g b o u w8 cement 2007 8Heembeton produceert al sinds 1964 complete prefabbetonnen woningcasco's en was daarmee zelfs geruimetijd de enige op de Nederlandse markt. De laatste jarenmaakt het bedrijf naar haar klanten toe onderscheid tus-sen het leveren van een totaalpakket en de levering vanonderdelen. Nieuw is dat je als klant nu ook je eigen pre-fab-betonwoning kunt modelleren. Dit wordt mogelijkgemaakt door SmartBeton, een unieke, geheel op maatontwikkelde ontwerpsoftware.Heembeton biedt haar relaties twee concepten:MaatBeton en SmartBeton. Bij MaatBeton kiest deklant voor de totaaloplossing, waarbij vanaf hetontwerp alle werkzaamheden door Heembetonworden verzorgd. Het totaalpakket staat intern bijHeembeton bekend onder de noemer `full servicecasco' (FSC). Dit betreft niet alleen de levering vangevels en wanden, inclusief engineering en con-structieve verantwoordelijkheid voor het gehelecasco, maar ook de inkoop van de vloeren en demontage van het gehele casco, tot aan de cementge-bonden afwerking toe. Het bedrijf levert daarnaasteen projectleider en een uitvoerder op de bouw enneemt daarmee ook de verantwoordelijkheid voorlevering en logistiek.MaatBeton kent ook een andere variant: het `fullyengineered casco (FEC)'. Bij een FEC weet de klantdat de constructieve veiligheid gewaarborgd enBouw- en Woningtoezicht akkoord is, maar moethij zelf de vloer kopen en de montage uitbesteden.C o n c u r r e n t i e p o s i t i eDe voornaamste concurrentie van een prefab-beton-nen woningcasco komt van de bouwsystemenkalkzandsteen+kanaalplaatvloer, gietbouwwanden+breedplaatvloer en tunnelgietbouw. Henk van der"HET GAAT OM HETCONCEPTUEEL DENKEN"1 |Woningen in MaatbetonA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWo n i n g b o u wcement 2007 8 9Vliet, commercieel manager bij Heembeton: "Eenaannemer die met kalkzandsteen (kzs) bouwt,koopt zijn kzs-blokken in, besteedt het lijmwerk uiten koopt zijn vloeren nog eens apart. Hij koopt dusallemaal onderdelen en vergelijkt de som der delenmet onze aanbieding. Bij klanten die werkenvolgens een traditionele begroting, moeten wij duseen vergelijkbare begroting op onderdelen neerleg-gen, in feite een FEC. Natuurlijk kunnen wij welbudgetten opnemen voor de vloeren en de montage,en partners voorstellen die goed kunnen assisteren.Meestal zeggen nieuwe klanten uiteindelijk toch:`Je mag voor die paar procenten extra het risico vanmij overnemen.'"Momenteel kiest 5 op de 6 klanten voor de totaalop-lossing van een FSC. In het voortraject wordt FECwel vaker meegenomen, voornamelijk om tekunnen zien wat de besparingen ten opzichte vanFSC zijn. Uiteindelijk geeft het afdragen van ver-antwoordelijkheden, en daarmee het reduceren vanfaalkosten en afstemmingsproblemen de doorslag."Kiest een klant desondanks voor FEC, dan vindenwe dat niet erg, want op de eerste plaats zijn wijtoch een producent van betonelementen, maar danwel met een toegevoegde waarde."O n t w e r p t r a j e c tDe langere voorbereidingstijd ten opzichte van deconcurrerende bouwsystemen, wordt door de marktnog altijd als een belangrijk nadeel van prefabbeton gezien. Met het door Heembeton ontwik-kelde SmartBeton-concept (fig. 2) is deze tijd terugte brengen. Van der Vliet: "MaatBeton staat eigen-lijk voor de conventionele werkwijze: we krijgentekeningen toegeleverd en werken het ontwerpvolgens onze concepten uit. Bij een beetje projectpraat je dan al gauw over twaalf tot veertien wekenlevertijd, wat bij kalkzandsteen en vloeren korter is.Dat het langer duurt en dat we er langer aantekenen, is bovendien kostenverhogend. Elkewoning anders vertaalt zich onherroepelijk inhogere tekenkosten."SmartBeton doet wat aan zowel levertijd als engi-neeringskosten. Het betreft ontwerpsoftwarewaarmee iedereen zijn eigen woning kan ontwer-pen. Gekozen kan worden uit acht hoofdwoningty-pen. Binnen elk type kunnen nog aanbouwen,erkers enz. worden toegevoegd, maar de softwarebouwt wel ??n ruwbouwcasco op. Daarin kan overi-gens nog van alles op individuele basis wordengemodelleerd: woningdiepte en ?breedte, verdie-pingshoogte, plaats van het trapgat, alles is tot op demm nauwkeurig te vari?ren. "Alle details dienormaal gesproken bij de architect aan tafel wordenbesproken, zitten nu al in het ontwerp opgesloten.De software geeft ook aan wanneer iets constructiefniet kan. Bovendien loopt rechts onderin een kos-tenteller mee, zowel op basis van FSC als van FEC.Een ontwikkelaar zou dus een architect een vastbudget voor de ruwbouw kunnen meegeven. Metde SmartBeton-software kan hij vervolgens eenvou-dig bepalen waar de rek in zijn ontwerp zit; waaropmoet ik besparen en waar kan ik nog wat extra'stoevoegen? Vervolgens komt hij in ??n keer meteen ontwerp dat mooi is en past binnen het budget.En dat voor zowel individuele woningen alsseries."C o n s u m e n t g e r i c h tHet repetitie-effect is in de woningbouw de afgelo-pen jaren enorm afgenomen. Daarom is ook deproductiewijze in de fabriek aangepast en op eenseriegrootte 1 gebaseerd. Elke mal wordt met eenrobot (foto 3) uniek opgebouwd en na eenmaliggebruik weer afgebroken. Daardoor bestaat in deproductie de meerprijs voor twee verschillendewandtypes niet meer. Met SmartBeton worden deengineeringskosten flink gereduceerd. Als eenarchitect vanaf begin in SmartBeton ontwerpt,staan alle noodzakelijke gegevens incl. elektrado-zen, waterleiding enz. in het basisdocument en kanvrijwel direct worden geproduceerd. De levertijd isdaardoor inmiddels teruggebracht tot vijf weken.Het ligt in de bedoeling SmartBeton uiteindelijkwebbased te maken. Een klant kan dan, via eeninlogcode, tot een zekere termijn kort voor hetstorten wijzigingen doorvoeren. Bepalend zijn dushet moment waarop en de compleetheid waarmeede klant het sbw-bestand (SmartBetonWoning) aan-levert. Hoe meer de klant zelf ontwerpt, des tehoger het financi?le voordeel.M a r k t p o s i t i eOm het marktaandeel flink te kunnen vergroten, ishet belangrijk dat architecten, woningcorporatiesen projectontwikkelaars de filosofie van SmartBe-ton en MaatBeton kunnen doorgronden. De feite-lijke klanten van Heembeton zijn evenwel de aan-2 |De SmartBeton-softwareA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWo n i n g b o u w10 cement 2007 8nemers, want zij bepalen vooralsnog hetbouwsysteem. Van der Vliet: "Gietbouwaannemersdie eigen tunnelsystemen hebben, moeten huntunnelploegen aan de gang houden. Zelfs al hebbenwij een scherpere prijs, dan nog is er een kans datwe de opdracht niet krijgen. Als de tunnelploegendaarentegen vol zitten, krijgen we die partijen juistweer wel om de tafel."Bij projecten die weer net niet te tunnelen zijn - bij-voorbeeld kleinschalige projecten of projecten inbinnenstedelijk kader, waar geen ruimte op debouwplaats is voor de tunnel - of bij tunnelprojec-ten waar de hoeken anders worden ingevuld, komtofwel kalkzandsteen ofwel prefab beton in beeld.Prefab beton heeft dan het voordeel dat de werk-voorbereiding voor een groot deel bij de fabrikantkan worden neergelegd.Moeilijker te bewerken zijn de traditionele kalk-zandsteenbouwers. "Dit zijn doorgaans de kleinereaannemers, die minder werkvoorbereiders hebben.Zij beginnen liefst zo snel mogelijk, bestellen hetkalkzandsteen en laten veel door de uitvoerder opde bouwplaats oplossen. De oplevertijd is hier ove-rigens wel langer."Heembeton werkt veel voor middelgrote aanne-mers, zonder eigen ruwbouwmiddelen, maar welmet een eigen projectontwikkeling. Ze zijn vaak teklein voor het economisch inzetten van eigentunnels en bouwen in wanden-breedplaat of beste-den veel uit in kalkzandsteen of prefab beton. Vander Vliet: "Deze aannemers zijn het meest flexibelen objectief en zitten het dichtst bij hun eigen ont-wikkeling. Een middelgrote bouwer met een eigenprojectontwikkeling kan eerder het bouwsysteemaan de orde brengen in het ontwerp. Al voor hetVoorlopig Ontwerp besluit hij bijvoorbeeld in prefabte bouwen. Hij heeft vaak zelfs invloed op de (keuzevoor de) architect." Het bezwaar vervolgens aan ??nleverancier vast te zitten, is er inmiddels niet meer,want er zijn de laatste jaren meer aanbieders op demarkt bijgekomen. "Om die zorg bovendien weg tenemen, bieden wij aan op basis van een vaste trans-parante prijslijst, die het hele jaar geldig is. Daaropstaan de kosten van de mal, het beton, het trans-port, het tekenwerk, de vloeren, de montage enz.Heel simpel: aantallen x eenheden. De klant weetdus van tevoren wat het gaat kosten en kan op basisdaarvan onderhandelen. We geven nu al prijsgaran-ties voor 2008 op basis van 2007 + 4 ? 5%."G r o e i p o t e n t i eVolgens Van der Vliet is prefab beton d? bouwme-thode voor de komende tientallen jaren. Maar elkebranche ontwikkelt zich, dus ook de concurrentiezit niet stil. "Gietbouw is met goede ontwikkelingenbezig: hogere sterkte, koude gietbouw enz. Zijkunnen hun marktaandeel behouden, ook al zijn ze3 |Een robot maakt debekistingen op maatA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWo n i n g b o u wcement 2007 8 11sterker afhankelijk van de mogelijkheden van hettunnelsysteem met betrekking tot de ruimte in hetbinnenstedelijke gebied. Gietbouw heeft bovendieneen flink marktaandeel in de appartementenbouw.Wij hebben het afgelopen jaar met name gewonnenten opzichte van kalkzandsteen, waar de innovatiestoch minder groot zijn. Kalkzandsteen leent zichbijvoorbeeld niet echt voor het produceren vangrote elementen."Een andere belangrijke groeikans biedt de huidigehoogconjunctuur, waarin personeel schaars is envolledig uitbesteden in beeld komt. "Als een aan-nemer opeens tegelijkertijd meer opdrachten vanvaste klanten binnenkrijgt, zal hij zoveel mogelijkuitbesteden om geen `nee' te hoeven zeggen. Hetgrote voordeel van uitbesteden is dat hij zijn orga-nisatie niet hoeft uit te breiden, terwijl wel zijnbouwvolume en daarmee zijn omzet flink groeit enhij daardoor een hogere dekking van zijn overhead-kosten bereikt."S a m e n w e r k i n g s v e r b a n d e nVan der Vliet verwacht dat prefab bedrijven dienieuw zijn op deze markt, steeds meer de vraagzullen krijgen een totaalpakket te leveren. Daaropzullen zij hun organisatie moeten aanpassen. "Debouw wordt steeds meer een verhaal van samen-werkingsverbanden. Steeds vaker zal men gaanzoeken naar partijen om mee samen te werken,zowel richting klant als naar toeleveranciers, onder-aannemers en installateurs. Waar voor een aanne-mer geldt dat hij de faalkosten kan terugdringendoor met vaste onderaannemers te werken, geldtdat ook voor prefab leveranciers. Als je met vastepartijen werkt, waarvan je weet wat je aan elkaarhebt, dan zul je de faalkosten verlagen en de margesverbeteren. De missie en de strategie van eenbedrijf bepalen of men zich wil specialiseren ofjuist naar samenwerkingsverbanden op zoek gaat."Of nu een bouwbedrijf of een prefab leveranciereen compleet casco aanbiedt: het gaat om het con-ceptueel denken: "Zorg dat je met partners eenuitgekristalliseerd systeem of concept kunt aanbie-den, zodat je daarmee je faalkosten omlaag kuntbrengen. De vraag is wie het initiatief neemt enwelke rol je speelt binnen die samenwerking." nHenk WapperomL i t e r a t u u r1. Brehm, J., Prefab beton in de woningbouw.Cement 1994 nr. 11.4 |Woningen met prefab-betoncasco