In het Limburgse Wijlre ligt het gelijknamige kasteel,bewoond door het echtpaar Jo en Marlies Eyck. Het kas-teel wordt omgeven door een landgoed met een geor-dende natuur waarin strak geschoren vaak manshogeheggen een hoofdrol spelen. En middenin die ordeningligt een gebouw dat verschillende functies vervult, waar-van het huisvesten van een kunstverzameling de belang-rijkste is. De opdrachtgever koos voor een behuizingdie uit twee materialen moest bestaan: beton en glas.Zijn bekendheid met architectuur en fascinatie voor hetbouwproces zelf, bracht Jo Eyck bij Wiel Arets, een archi-tect van wie al vaker werk in Cement is gepubliceerd.K e u z e sStatisch of dynamisch. Is dat een keuze die je moetmaken of mag het ook zijn statisch ?n dynamisch?Het is maar hoe je het ervaart. Dynamische gebou-wen? De bedoeling is toch dat het gebouw niet ver-vormt, laat staan beweegt. Toch kunnen we sprekenvan de dynamiek van de beleving, opgeroepen doorverrassende statische schakelingen.Bouw of natuur. Is dat de volgende keuze? Als we hetHedgeHousevanWielAretsvoorJoEyckinhetLim-burgse Wijlre bezoeken, blijkt overduidelijk dat dekeuze gemaakt is. Echter niet de keuze van de tegen-stellingen, doch de keuze van de harmonisering.Een citaat van Wiel Arets uit 1994: `Het zou mooizijn als je ontwerp zou kunnen leiden tot onzicht-bare architectuur, tot een gebouw waar je doorheenkunt gaan, maar dat je niet kunt zien en je brengt totonverwachte ontmoetingen en gebeurtenissen'.Het kasteel van de familie Eyck dateert uit de 17eeeuw, is omringd door een brede slotgracht en ligttemidden van een klassieke tuin in het dal van deGeul. De kunstcollectie van de familie Eyck was inde loop der jaren zodanig gegroeid, dat uitgezienmoest worden naar een locatie om deze in onder tebrengen. Het liefst in de directe nabijheid. Bouwenin een dergelijk gevoelige omgeving vraagt om pro-cedures, zeker als nergens in de omgeving bebou-wing is voorzien.Op het landgoed stonden vervallen gebouwtjes,gegroepeerd bijeen. Een orangerie, een kippenhok,een orchidee?nkas en een schuur. Waarom dan nietdit alles te slopen en op dezelfde locatie een multi-functionele nieuwbouw neerzetten? Vervangendenieuwbouw zogezegd, waarbij de hoogte van deorangerie de maat bepaalde.Zoals het kasteel afleesbaar uit de 17e eeuw dateert,wilde Jo Eyck dat zijn nieuwbouw afleesbaar 21eeeuws zou zijn, zowel in vormgeving als in materi-aalgebruik.Alshartstochtelijkliefhebbervanschoonbeton stond hem voor ogen dat het nieuwe gebouwzou moeten bestaan uit de materialen beton, beton,beton en glas. Een uitgebreide ori?ntatie op het werkvan diverse architecten, bracht hem bij Wiel Aretsmet wie hij werkbezoeken bracht aan uiteenlopendeEuropese projecten op het gebied van schoon beton.Jo Eyck: `Niet dat vlakke afgewerkte uit een beton-fabriek, maar ter plaatse getimmerd en gegoten.Afleesbaar vakmanschap met grote aandacht voorhet detail.'Om voldoende ruimte te cre?ren voor de kunstver-zameling, werd besloten deze ondergronds te huis-vesten. Op voorwaarde evenwel dat je nooit hetgevoel zou krijgen daadwerkelijk ondergronds tezijn. Door op geraffineerde wijze de ruimtes inhoogte te schakelen en te spelen met de lichtinval ismen daar wonderwel in geslaagd. Door daarnaastschuur, orchidee?nkwekerij en kippenhok in hetgeheel te integreren, is een eigentijds `museum' ont-staan waarvan de elementen niet als afzonderlijkeruimten worden ervaren. Ze zijn er wel en ze zijn erA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS c h o o n b e t o ncement 2002 212Opvallend particulier initiatiefHEDGE HOUSEIngang Hedge Housefoto's: Leo van Velzen, DelftA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS c h o o n b e t o ncement 2002 2 13Detail achteringangniet. Wat dit betreft is Wiel Arets erin geslaagd dedynamiek van het statische volledig in praktijk tebrengen.S c h o o n b e t o nSchoon beton is geen gemakkelijk materiaal, al groeitde kennis over materiaal en uitvoering. Belangrijk isdat betrokkenen ??n taal spreken vanaf het ontwerpen de specificaties tot en met de beoordeling van hetgebouwde. Aan het schoon beton van Hedge Houseis veel aandacht besteed. De afmetingen en plaatsvan de betonplex-platen is zorgvuldig vastgesteld endaarmeedeplaatsingenritmiekvandecenterpennen.De grijze betonkleur is tevoren bepaald en overeen-gekomenaandehandvanproefstukkenvanverschil-lendesamenstelling.JoEyckzochtdetintdiehethard-steen zoals verwerkt in het kasteel, het beste zoubenaderen. Van meet af aan heeft hij gekozen vooronafgewerkte oppervlakken met als motief: `na eenleven lang in verf te hebben gehandeld, doe ik het nuzonder'. De betoncentrale heeft zich goed gehoudenaan het leveren van de overeengekomen samenstel-ling. Een ervaren timmerman is ingeschakeld om debekistingen samen te stellen. Aansluitingen in hetwerk zoals wand en dak, maar ook het passend ma-ken van de bekistingsplaten, vereist veel aandacht.De kwaliteit van de uitvoering bepaalt tenslotte hetresultaat.Datlaatzichhetbesteinbeeldenuitdrukken.Voor Jo Eyck was de bouw een spannende periode.Vooral het betonstorten heeft hem gefascineerd.Hij heeft het beleefd als een soort Sinterklaasfeest:`je pakt iets in en na verloop van tijd komt het mo-ment van uitpakken. Zonder meer spannend om tezien of het is geworden wat je hoopte te krijgen'.Al met al is het proces goed verlopen.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS c h o o n b e t o ncement 2002 214Detail achteringangVerlichting weggewerkt inhet betonnen dakD e t a i l l e r i n gKenmerkend voor het werk van Arets zijn strakheiden een minimum aan details. Bij het Hedge Househebben we te maken met een vrijwel totale afwezig-heid van zichtbare details. Goten en regenafvoerenzijn niet te zien. Aangezien het dak met een diktevan 0,6 m inclusief isolatie, ter plaatse is gestort,konden daarin de goten worden `uitgespaard' enwordt het hemelwater binnen het gebouw afgevoerd.Het hellende dak is met de hand afgewerkt en hetbetonoppervlak heeft geen verdere afwerking.De binnenverlichting is eveneens verzonken in hetplafond aangebracht. Zo ontstond een vlak plafondmet daarin heldere lichtlijnen. Dergelijke ingrepenmaken dat het gebouw zich bescheiden bedraagt.E e n p a a r b i j z o n d e r h e d e nDe combinatie van functies, museum onder en plan-tenkas erboven, stellen bouwfysisch andere eisen,droog tegenover een vochtige omgeving. Vandaar denodige optische scheidingen, die echter zodanig zijnvormgegeven dat de openheid van het gebouw nietisaangetast;deovergangendoenzeernatuurlijkaan.De vloeren zijn na zorgvuldige afweging, ter plaatsegestort en afgewerkt. Dat had te maken met de wenseen niet glimmende vloer te maken omdat spiege-lingvandekunstobjectenhinderlijkzouzijn.Plintenzijn niet toegepast, wel is voor een ondiep gootjegekozen als vloerbegrenzing. Bij het maken van eenmonoliete vloer is het voork?men van scheurvor-ming een belangrijk punt. Het zagen van de dilata-tievoegen is niet altijd op het juiste tijdstip gebeurden evenmin lukte het de vloeren tot op de wand tezagen. Enige scheurvorming is het gevolg.K u n s t / n a t u u r / a r c h i t e c t u u rDe kasteeltuin en het nieuwe gebouw harmoni?renuitstekend. Bezoekers zal de samenhang tussenarchitectuur, kunst en natuur zeker aanspreken.Alle functies van de oude bebouwing zijn overgeno-men, tot en met het kippenhok aan toe. Grenzendaan de ontvangstruimte is achter glas een inpandigkippenhok gemaakt van roestvast staal. Ieder diehet ziet heeft plezier in deze ver doorgevoerdeaanpak. Op donderdagen en vrijdagen zijn museumen kasteeltuin open voor het publiek. Jo Eyck: `indit gebied was niet zoveel te beleven, maar de com-binatie van Hedge House met de kloosterarchitec-tuur van Dom van der Laan in Lemiers, maakt veelgoed'. Kees KleinmanA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS c h o o n b e t o ncement 2002 2 15Links het kippenhok, rechts de kasDrager van kunstKunst en architectuur, met daarbuiten de natuurProjectgegevensopdrachtgever:Jo Eyck, Wijlreontwerp:Wiel Aretsconstructeur:Ingenieursbureau Palteaannemer:Xhoneux, GulpenHedge House, Kasteel Wijlre, Wijlreweg 1 in Wijlreis geopend op donderdag en vrijdag, van 11 ? 17 uur.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS c h o o n b e t o ncement 2002 216PlattegrondLangsdoorsnede`Onzichtbare' architectuur