themaHart en hersenen A2-tunnel6 201546themaHart en hersenenA2-tunnel1Twee dienstengebouwen gefundeerd op nieuwe tunnelHart en hersenen A2-tunnel 6 2015 47Elke tunnel heeft ??n of meer zogenoemde `dienstengebouwen',gebouwen waarin de verschillende installaties en besturingssys-temen voor de tunnel zijn ondergebracht. Deze sluiten ? intechnisch opzicht ? direct aan op de tunnel en worden daaromdoorgaans boven op het tunneldak gebouwd, zodat kabels,leidingen en buizen rechtstreeks de tunnel in kunnen.Voor de 2,3 km lange A2-tunnel in Maastricht zijn twee dien-stengebouwen voorzien, respectievelijk Dienstengebouw Noorden Dienstengebouw Zuid. Het ontwerp is van Architectenbu-reau West 8 Urban Design & Landscape Architecture.Beide dienstengebouwen zijn op een tunnelbuis gepositioneerd.In het zuiden (bij knooppunt Europaplein) staat het gebouw opde bovenste tunnelbuis (fig. 2). Het gebouw is hiermee hethoogste punt van het tunnelproject. Het gebouw is geheelbovengronds gebouwd en daarmee duidelijk zichtbaar. Doordathet dienstengebouw als eerste gebouw langs de toekomstige,verplaatste, John F. Kennedysingel is gesitueerd en nabij hetbegin van de Groene Loper, heeft het gebouw een markanteuitstraling gekregen.In het noorden (bij knooppunt Geusselt) staat het gebouw opde onderste buis. Hij is daardoor nagenoeg geheel ondergrondsverwerkt in de groene heuvel en verdwijnt bijna volledig uithet zicht. Het gebouw wordt als het ware `omarmd' door debovenste buizen: aan de oostzijde door de uitgang van debovenste tunnelbuis en aan de westzijde door de ingangenvoor de bovenste tunnelbuizen in de richting Luik (fig. 3).De dienstengebouwen van de tunnel in het project A2Maastricht zijn gefundeerd op diezelfde tunnel. Dezegebouwen bieden, samen met het middentunnelkanaal,onderdak aan een keur aan installaties. Het kanaal wordtook wel de ruggengraat van de tunnel genoemd en dedienstengebouwen het hart en de hersenen.Bert SchuurmansAvenue21 De ruwbouw van het noordelijke Dienstengebouw begin 2014foto's: A2 Maastricht2 Dienstengebouw Zuid staat op de bovenste tunnelbuizenInstallatiesOm de tunnel te kunnen gebruiken, zijn diverse installatiesnoodzakelijk. Een deel van deze installaties bevindt zich in detunnel en een deel in de dienstengebouwen. Het gaat hier ondermeer om de aansluiting op de nutsvoorzieningen, nood-stroomaggregaten, bluswatertank en bluswaterpompen, over-drukventilatoren en no-break-installaties. Behalve aan dezeinstallaties bieden de gebouwen ook onderdak aan de schakel-en regelkasten van de installaties die in de tunnel zijn gemon-teerd, zoals beveiligingscamera's, detectielussen, ventilatorenen luchtkwaliteitsmeters.Beide gebouwen zijn in principe onbemand: de tunnel wordtvanuit een verkeerscentrale van Rijkswaterstaat in Helmondbediend. Het noordelijke dienstengebouw krijgt wel een zogehe-ten commandoruimte. Bij storingen en onderhoud kan hieriemand plaatsnemen om de tunnel ter plekke te bedienen.Veel van de installaties functioneren het beste onder eenbepaald klimaat en daarom is een klimaatregeling voorzien. Diezorgt ervoor dat de apparatuur zo goed mogelijk kan presterenen een maximale levensduur houdt. De klimaatregeling bestaatuit drie onderdelen:? luchtbehandelingskast;? koelmachines;? verwarmingsinstallatie.De luchtbehandelingskast zorgt ervoor dat er altijd verse lucht inhet dienstengebouw aanwezig is, op de juiste temperatuur enmet de juiste vochtigheid. Daarvoor is door het hele diensten-gebouw een luchtkanalensysteem aangelegd.De koelmachines hebben een plek gekregen op het dak vanDienstengebouw Zuid en in de patio van DienstengebouwNoord. Elk dienstengebouw heeft drie koelmachines. De machi-nes sturen koelvloeistof door het leidingwerk het diensten-gebouw in. De vloeistof wordt gebruikt om de lucht in deverschillende technische ruimten te koelen. Elektrische installa-ties geven immers een hoop warmte af.De verwarmingsinstallatie verwarmt de ruimten in het diensten-gebouw als dat nodig is. Alle drie de installaties samen zorgenvoor een geconditioneerd klimaat in de besturingsruimten vande tunnel.De installaties in de tunnel moeten zijn gekoppeld en kunnencommuniceren met de installaties in de dienstengebouwen.Vanuit de dienstengebouwen lopen de diverse kabels en leidin-gen rechtstreeks naar de middentunnelkanalen van de beidetunnelniveaus. Ook zijn hier de verbindingen voorzien voor hetinblazen van de lucht die nodig is om het middentunnelkanaalop overdruk te houden tijdens een calamiteit.2themaHart en hersenen A2-tunnel6 201548Figuur 4: alle tekst mag eruit (inclusief de stramienb;;,;dakrand 3 13,500dakvloer 11,8700dakrand 2 ; 8,9742e verdieping 7,950dakrand 1 5,0141e verdieping 3,950begane grond NAP +52,1008026 10 087270017503 Impressie tunnelmonden en het dienstengebouw bij knooppunt Geusselt4 Doorsnede Dienstengebouw ZuidDe tunnelbuis aan de westzijde ligt tegen het dienstengebouwaan en hier is een verbinding gemaakt, zodat men vanuit hetdienstengebouw de dienstgang kan betreden van de bovenstebuizen. Uiteindelijk is alleen de voorgevel nog zichtbaar. Vanbovenaf is ook een in het gebouw verwerkte patio zichtbaar.Constructie Dienstengebouw ZuidHet Dienstengebouw Zuid bevindt zich boven de grond en istraditioneel met een betonnen casco opgezet. Zoals eerderaangegeven is dit gebouw gefundeerd op de bovenste buis.Hierdoor levert het voor het verticale evenwicht van de tunneleen positieve bijdrage.De maximale afmetingen van het gebouw zijn circa 40 m lang,22 m breed en 13,5 m hoog (fig. 4). Het gebouw bestaat uit driebouwlagen. Tussen de beganegrondvloer en het tunneldek bevindtzich een kruipruimte voor kabelgoten en installatiedelen. Dekruipruimte is gerealiseerd door in de gangen een kanaalplaat-vloer aan te brengen afgewerkt met een gevlinderde druklaag.De buitengevels van het casco bestaan uit dragende betonwan-den. Daar waar nodig staan in het gebouw betonnen kolommen,gepositioneerd boven de tussenwanden van de tunnel. Dekolommen en wanden zijn met in het tunneldek verwerkte stek-wapening rechtstreeks op de tunnel bevestigd. De stortnaden,34Hart en hersenen A2-tunnel 6 2015 495 Gevel Dienstengebouw Zuid, met een afwerking met deels metselwerk(met toepassing van vuursteen) en deels een roostergevel6 Wapening beganegrondvloer Dienstengebouw Noordgecompenseerd. De stabiliteit die nodig is om weerstand tebieden aan het grondwater en de grondbelasting van de groeneheuvel, wordt net als bij het Dienstengebouw Zuid gerealiseerddoor stijve knopen tussen de betonvloeren en de wanden.Het gebouw is circa 40 m lang, 22 m breed en 11 m hoog enbestaat uit twee verdiepingen (een begane grond en een kelder(fig. 7 en 8)). Het gebouw is volledig in beton uitgevoerd enbestaat net als het andere gebouw uit dragende betonnenbuitenwanden. Binnen in het gebouw zijn betonnen kolommentoegepast. Deze zijn, net zoals bij het Dienstengebouw Zuid,boven de tussenwanden van de onderliggende tunnelmootgeplaatst. Vanwege de grotere overspanningen in combinatietussen tunneldek en de wanden van de dienstengebouwen,zijn deugdelijk opgeruwd om indringing van grondwater tevoorkomen.Het tunneldek, de wanden, vloeren en dak vormen samen eenstijve portaalconstructie waarmee de stabiliteit van het gebouwis geborgd in de dwarsrichting. In lengterichting zorgen debetonwanden voor de stabiliteit.De belastingen op de vloeren zijn relatief hoog als gevolg vande te plaatsen installatiecomponenten. Voor de vloeren bovenkruipruimten en de dakvloeren is vooral vanwege de bouwsnel-heid gekozen voor kanaalplaatvloeren. De vloeren boven dekruipruimte hebben een zeer korte overspanning en kunnendaardoor de hoge vloerbelasting aan. De overspanningen vande dakvloer zijn groter, maar hier is de belasting lager. Detussenvloeren moeten zowel op een grote belasting als op eenrelatief grote overspanning worden berekend. Bovendienbevinden zich hier de nodige sparingen. Om die reden is hiergekozen voor breedplaatvloeren.In de systeemtechnische en elektrotechnische ruimten wordencomputervloeren toegepast. Deze opzet zorgt voor maximaleflexibiliteit voor de indeling en eventuele noodzakelijke aanpas-singen in de toekomst. Het gebouw is aan de buitenzijde afge-werkt met deels metselwerk en deels een roostergevel waarindeurkozijnen zijn verwerkt. In het metselwerk zijn stukkenvuursteen opgenomen (foto 5). Deze stukken werden aange-troffen als tussenlagen in de mergel tijdens het graafwerk vande tunnel. Mooi is dan ook te zien dat in de diverse stukkennog de fossiele resten zichtbaar zijn als stille getuigen van hetonderwaterleven uit het verre Maastrichtse verleden.Constructie Dienstengebouw NoordHet Dienstengebouw Noord staat zoals gezegd op de onderstetunnelbuis, tussen de twee bovenste tunnelbuizen in. Eenconsequentie hiervan is dat, ten opzichte van het Diensten-gebouw Zuid, een deel bovenbelasting ontbreekt (grond engewicht van de bovenste buis). Deze situatie moest goedworden beschouwd; controle van het verticale evenwicht isnatuurlijk essentieel. De tunnel en het gebouw zijn aangevuldmet grond. Dit moest gelijkmatig aan beide zijden van detunnel en het gebouw gebeuren. Dit om de kans op verschuivenof kantelen van tunnelmoten te elimineren.De bovenzijde van het gebouw is met ongeveer 1 m1grondbedekt. Aan de zuidzijde, naast de patio, is het grondpakketvanaf tunneldek tot bovenzijde dienstengebouw circa 12 m1. Dehorizontale belasting uit deze grond is gecompenseerd door ophet tunneldek, binnen het dienstengebouw, een uitvullaag vanbeton aan te brengen in plaats van isolatiemateriaal. Hiermeewordt het eigen gewicht verhoogd en daarmee wordt hetmoment ten gevolge van de horizontale gronddruk beter56themaHart en hersenen A2-tunnel6 201550? ? ??? ? ? ? ? ? ? ?dakbegane grondbegane grond kruipruimteinundatie 1/1250GHG (gemiddeld hoog grondwater)vloervloer - 1 kruipruimtecentrale halverkeersruimte (bg)0.500.510.52hoofdtrappenhuis (verd1) verkeersruimte (verd-1)-1.55-1.60-1.53-1.62-2.42verkeersruimte (verd-1)overdrukruimte(pw + hr)trap naar mtk(verd -1)7 Doorsnede Dienstengebouw Noord8 3D-weergave Dienstengebouw Noordmet de hoge vloerbelastingen en de benodigde sparingen, zijnook hier breedplaatvloeren toegepast (foto 6). Ook de dakvloeris hier uitgevoerd met een breedplaatvloer, vanwege de laaggrond boven op het dienstengebouw.Zowel de beganegrondvloer als de kelderverdieping zijngrotendeels voorzien van een kruipruimte voor de installaties.Deze zijn deels gerealiseerd door in de gangen een betonvloeraan te brengen, opgebouwd uit kanaalplaatvloeren met eendruklaag. In de technische ruimten worden computervloerentoegepast.De buitenwanden zijn 70 cm dik en aan de buitenzijde ge?so-leerd. De voorgevel is voorzien van eenzelfde roostergevel alsDienstengebouw Zuid met eromheen een randje van hetzelfdesoort metselwerk als gebruikt bij Dienstengebouw Zuid. Debinnenzijde van de patio is, in verband met de temperatuurbe-lasting in de gebruiksfase, voorzien van isolatie afgewerkt meteen golfplaatbekleding.Vanwege de relatief grote dikte is bij de uitvoering van debuitenwanden gebruikgemaakt van betonkoeling. Hiermee zijngrote temperatuurspanningen en daarmee het risico op scheur-vorming beperkt. Bij de vloeren is gekozen voor krimpwape-ning in plaats van koeling.Voor beide gebouwen is van dezelfde betonreceptuur gebruik-gemaakt als in de resterende tunnel.Tot slotZodra de gebouwen geheel af zijn en de installaties aange-bracht, kan de tunnel met zijn geheel van systemen en instal-laties worden getest. Dit wordt onder andere vanuit de dien-stengebouwen gedaan, zodat straks een veilige en functioneletunnel aan het publiek ter beschikking kan worden gesteld. AfstemmingAangezien de gebouwen als jassen moeten passen voor de installaties, heeft er? net als bij andere technische gebouwen ? afstemming plaatsgevonden tussende verschillende betrokken partijen:? opdrachtgever;? ontwerpende partij;? constructeur en site-engineering;? installateurs, onder te verdelen in gebouwgebonden en tunneltechnischeinstallaties en beide weer in elektrotechnische en werktuigbouwkundigeinstallaties;? tunnelteams als bouwers van de`fundatie'van de dienstengebouwen;? bouwkundige onderaannemer van de dienstengebouwen;? gemeente;? nutsbedrijven.De afbouw van de dienstengebouwen wordt ge?ntegreerd in de werkzaam-heden van de installateurs. De levering en plaatsing van diverse installatiedelenzijn bepalend voor de opvolgende bouwkundige en civiele werkzaamheden.78