Het viaduct 'Corso Francia'Een hooggelegen rijweg ie RomeU.D.C. 625.733.1 (45)hooggelegen rijweg (Italie)Ter gelegenheid van de Olympische Spelen van 1960 heeft hetItaliaans Olympisch Comit? een aantal indrukwekkende bouw-werken laten uitvoeren, die, evenals de circussen van het oudeRome, in de komende eeuwen zullen getuigen van de be-kwaamheid van de Italiaanse bouwmeesters, in dit geval vandeze tijd.Een aantal van deze bouwwerken --het Palazzo en het Pa-lazzetto dello Sport, het Flaminio Stadion en de hooggelegenrijweg voor snelverkeer-- het viaduct 'Corso Francia'-- is ont-worpen door de Italiaanse ingenieur en architect Prof. Dott.Ing. Pier Luigi N e r v i .Het laatstgenoemde bouwwerk dat in 1959-1960 voor het Ita-liaanse ministerie van Openbare Werken werd uitgevoerd,vergemakkelijkt de toegang tot de Eeuwige Stad vanuit hetnoorden en leidt het gemotoriseerde verkeer van de PonteFlaminio over de Tiber naar de Viale Pilsudski in de stads-wijk Parioli en voorts over de Via Flaminia naar het centrumvan de stad (fig. 1).Het viaduct 'Corso Francia' is over de volle lengte van 900m door pijlers ondersteund en is hierdoor een voorbeeldvan het tegenwoordige streven om de grote verbindingswe-gen, die de steden doorkruisen of die toegang geven tot debinnenstad, omhoog te brengen en te scheiden van het overigeverkeer.Het duizelingwekkende tempo van de toename van het auto-verkeer, dat ons iedere dag voor meer onoplosbare proble-men stelt, maakt het noodzakelijk dat hiertoe in talrijke steden,al dan niet gewild, zal moeten worden overgegaan.De gehele constructie met een totale lengte van rond 900 mis in zestien maanden tot stand gekomen en heeft ongeveer 7 250 000 gekost.Het viaduct bestaat uit twee volledig gescheiden drie-baans-rijwegen elk 10,50 m breed, met aan iedere zijde een uitkra-gend voetpad van 1,20 m breedte (fig. 2).De vrije ruimte tussen de beide brugdekken bedraagt onge-veer 5 m; ten behoeve van de voetgangers zijn de beidebruggen om de 50 m verbonden door voetbrugjes, die tege-lijkertijd dienen voor het onderbrengen van de apparatuurvoor de verlichting.*) Deze beschrijving door J. Roblale, Ing?nieur Civil, is ontleendaan La Technique des Travaux, maart-april 1962, en werd vertaald doorL. S t a a s t, ing.fig. 2. doorsnede van de constructiefig. 1. schematische plattegrond van het viaduct'Corso Francia'Bij de aansluiting op de Viale Pilsudski, nabij het Flaminio-stadion, splitst iedere rijbaan zich in twee armen, respectievelijkvoor de oostelijke en de westelijke richting.Deze armen, elk met een twee-baansrijweg van 7,50 m breedte,waarvan er twee elkaar op verschillend niveau kruisen, vor-men de vier aansluitingen op de Viale Pilsudski.De op het rechte gedeelte aansluitende bogen hebben ner-gens een straal die kleiner is dan 80 m.fig. 3. detail pijler met enkele verlopende doorsneden346 Cement XV (1963) Nr. 6ledere brugconstructie wordt gevormd door een in de as ge-legen rij kolommen van gewapend beton.Elke kolom draagt een naar weerszijden uitkragende dwars-ligger waarop voor elke overspanning de zes 15,97 m langehoofdliggers met een V-vormige doorsnede (met de punt naarbeneden) zijn geplaatst en deze zes liggers dragen het eigen-lijke brugdek.De kolomfunderingen bestaan uit groepen Franki-palen meteen gemiddelde lengte van ongeveer 13 m en een diameter,vari?rend van 40 tot 50 cm.Het totale aantal palen bedraagt 960; zij werden in negenmaanden in de grond gebracht.De kolommen, die het viaduct 'Corso Francia' ondersteunen,zijn van een bijzondere vorm (fig. 3).De basis wordt gevormd door een kruis op een rechthoekiggrondvlak van 3,35 m ? 2,10 m, maar bij de overgang van dekolom in de dwarsligger is de doorsnede van de kolom ver-anderd in een rechthoek van 2,00 ? 1,20 m.De door de armen van het kruis gevormde inwendige hoe-ken die naar boven toe verlopen hebben de vorm van eenhyperbolische paraboloide. Deze vorm berust op hetzelfdeprincipe als dat van de kolommen van de eveneens doorNer vi ontworpen tentoonstellingshal in Turijn. De hoogtevan de kolommen is afhankelijk van de terreinhoogte ten op-zichte van het brugdek en varieert van 3,45 m tot ongeveer7,90 m. Alleen de langste kolommen hebben een exact kruis-Cement XV (1963) Nr. 6vormig grondvlak; bij de kortere kolommen vervormen de ar-men van het kruis tot een trapezoide.Zodoende hebben alle kolommen voor wat betreft het bo-venste gedeelte dezelfde vorm.Zij werden ter plaatse gestort in mallen die waren samen-gesteld uit een stalen geraamte, bekleed met twee lagen be-kisting; de binnenste bekisting, met een dikte van 57 mm,was zeer zorgvuldig ontworpen en uitgevoerd.Voor de 120 kolommen werden slechts drie mallen vervaar-digd, die dus elk gemiddeld 40 maal zijn gebruikt; de afne-mende hoogte werd verkregen door de mallen van onderafin te korten.Uit economisch oogpunt was dit dus een zeer geslaagde werk-wijze.De dwarsdragers, met maximale afmetingen van 1,20 m ?1,99 m, zijn ter plaatse boven op de kolommen gestort (fig. 4).De bekistingen werden zorgvuldig en nauwkeurig gelijk uit-gevoerd. Het betonoppervlak heeft daardoor een bijzonderverzorgd uiterlijk: het is na het ontkisten licht gezandstraaldom kleine onregelmatigheden te doen verdwijnen, terwijl debelijning van de bekistingsdelen, die op een harmonische wij-ze waren aangebracht, nog zichtbaar bleven.De 15,97 m lange hoofdliggers (fig. 5), die de overspanningenvan het viaduct vormen, hebben een V-vormige doorsnedemet een hoogte van 1,12 m (fig. 6).De breedte aan de boven- en onderzijde bedraagt respectie-velijk 1,90 m en 0,40 m.De dikte van de wanden is 7 cm en neemt toe tot 17 cm na-bij de einden van de ligger.ledere ligger is verstijfd door vijf dwarsschotten, waarvan dedikte van boven naar onder verloopt van 10 cm tot 20 cm.Als aanvulling van de zachtstaalwapening is iedere ligger nade montage voorgespannen met twee Freyssinet-kabels 12 ? 7ten einde aan de bovenzijde van de liggers een minimale druk-spanning te krijgen.De kabels liggen in de punt van de V-vormige doorsnedeen zijn verankerd in de beide liggereinden en achter de bui-tenste tussenschotten, zodat alleen in het middelste gedeeltetussen deze schotten twee kabels aanwezig zijn.De liggers zijn op een werkterrein in de nabijheid van hetviaduct geprefabriceerd in mallen van metselwerk, die aande binnenzijde waren afgewerkt met cementmortel (foto 7).Hiermee is een zeer vlak en glad betonoppervlak verkregen;per dag werden vier liggers vervaardigd.De montage geschiedde met behulp van een mobiele kraan(foto 8, blz. 348).De kabels zijn voorgespannen tot een staalspanning van 100 kg/mm2, waarvan 75 kg/mm2resteerde. De grootste drukspanningin het beton bedraagt 37 kg/cm2ten gevolge van de voorspan-ning en 61 kg/cm2onder de verkeersbelasting.foto 7. mallen voor het bet?nneren van V-vormige langsliggersbestaande uit aan de binnenzijde met cementmortelaf gewerkt metselwerk foto: O. Saviofig. 4. detail verbinding pijlerkop-pen met dwarsdragersfig. 6. doorsneden geprefabriceerde voorgespannen V-vorm/gelangsligger347foto 8. montage V-vormige langsliggers foto 9. de langsliggers worden na montage onderling verbon-den door stroken die op de bovenflenzen gebetonneerdzijnDe vereiste betondruksterkte was min. 400 kg/cm2.De 15 cm dikke gewapend-betonplaten, 1,35 m ? 3,87 m, diede bovenzijde van de V-vormige liggers afsluiten en de eigen-lijke rijbaan vormen, zijn eveneens op het werkterrein gepre-fabriceerd.Zij werden na de montage onderling verbonden door betonnenstroken, die op de flenzen van de liggers zijn gestort (foto 9).Deze samengestelde betonplaat is afgewerkt met een laagvulbeton voor het verkrijgen van het juiste wegprofiel, waar-over ten slotte een bitumineus wegdek is aangebracht.Het regenwater wordt afgevoerd naar de buitenzijde van derijbaan en wordt geloosd via de buitenste liggers, die dustevens als regenwaterriool functioneren.Van hieruit wordt het via de dwarsliggers en het inwendigefoto's: O. Savio348 Cement XV (1963) Nr. 6foto 70. elegante en vloeiende belijning van de ondersteuningsconstructievan de pijlerkolommen afgevoerd.Het wegdek wordt gecompleteerd door voetpaden van even-eens geprefabriceerde elementen met een doorsnede in devorm van een liggende L; deze voetpaden zijn afgezet meteen lichte leuning.Op de scheiding tussen voetpaden en rijbanen is een lageleuning aangebracht waarin tevens de verlichting van de rij-banen is opgenomen.Deze verlichting bestaat dus uit een over de volle lengte van hetviaduct doorlopende lichte band die geen invloed heeft op deverlichting van de onder het viaduct lopende wegen, doch voorde rijbanen op het viaduct een uitstekende verlichting vormen(foto 11).De koppelingen tussen de beide naast elkaar gelegen brug-foto 11. de verlivhting bestaar uti een doorlopende lichte band die in de aan weerszijde van de rijbn aanwezige leuning is aan-gebrachtfoto: Schr?der, Luikdekken worden telkens gevormd door twee elkaar kruisendebalken, die ter plaatse van de voetgangersverbindingen zijnvoorzien van een licht brugdekje.Voor de voorgespannen betonconstructie is 4000 m3beton, 60 000kg zachtstaal en 72 000 kg hoogwaardig staal gebruikt, oftewelresp. 0,22 m3beton, 32 kg zachtstaal en 4 kg hoogwaardig staalper m2brugdek.Dit viaduct dat met zijn elegante en vloeiende belijning eenprachtig bouwwerk is geworden, werd ontworpen door Nervi,in samenwerking, --speciaal voor de stedebouwkundige pro-blemen-- met de architecten C a f i e r o , L i b e r a , L u c c i -c h e n t i , M o n a c o en M o r e t t i (foto 10).De uitvoering was in handen van de aannemingsmaatschappijIngg. Nervi e Bartoli S.p.a.Cement XV (1963) Nr. 6349