IUTILITEITSBOUW IUITVOERlNGSTECHNIEKGLIJDEND OMHOOGSTRAALVERBINDINGSTOREN ROTTERDAM VAN 106 NAAR 167 Mir.C. van Weeren, Rijksgebouwendienst directie Bouw, hoofdafdeling ConstructieWie begin december bij avond ofnacht over de zuidelijke rondweg om Rotterdamreed, zag in noordelijke richting een hel verlichte bouwplaats op een respectabelehoogte. Hier was het continue glijwerk .aan de gang voor het verhogen van de PTTstraalverbindingstoren Waalhaven. De 106 meter hoge toren is met niet minder dan61 m verhoogd. In dit artikel- als voorproefje op een komend uitgebreid artikel-alvast een korte kenschets van dit 'huzarenstukje'.\\ MVL.. . J4.00m+ NAP ~OlcOlo.c.....w>cw....o....(!J"0CooU?W..0(!J..-~L-Wti....w>..-liloE(Ijccw?o_c--_"'"o~_,_,,~ i:, ~D (. GD ~~203.50m+ NAP-~ " .Ter plaatse van een straalverbindingwordt de toelaatbare bebouwingshoog-te bepaald door de hoogte waarop de te-lecommunicatiesignalen passeren. Alsgevolg van de kromming van het aard-oppervlak is de toelaatbare bebou-wingshoogte midden tussen twee torensin het kleinste.Over de binnenstad van Rotterdamloopt de straalverbinding van de torenRotterdam-Waalhaven naar die in Al-phen. Daardoor is ter plaatse de toelaat-bare bebouwingshoogte beperkt tot cir-ca 60 m. Omdat de gemeente Rotter-dam deze belemmering voor het bou-wen wil wegnemen, is er in overleg tus-In Nederland beschiktPTTTelecomBV over een groot aantal straalver-bindingen voor het overseinen vantelefoongesprekken, televisiesignalenen andere soorten van telecommunica-tie. Deze straalverbindingen verlopenvia 20 grote torens en circa 70 antenne-masten.De grote torens met een hoogte tot 100m of meer vormen het lange-afstands-net. Met behulp van de antennemastenmet een hoogte van 20 tot circa 60 m iseen groot en nog steeds groeiend deelvan de telefooncentrales in Nederlandaan dit netgekoppeld (via het zgn. mid~dellange-afstandsnet).Funderingsbalk met aanzetten voor de steunberen Aanzicht toren in eindsituatieCement 1989 nr. 2 41Voor hetontwerpvan deverhogingis alsvervormingseis een maximale hoekver-draaiing bovenin van 0,30in een wille-keurige richting bij maximale (TGB)windbelasting aangehouden. Dat is eenbelangrijke verzwaring van deze eis tenopz?chte van de bestaande toren. En totslot mogen, zoals al eerder vermeld, debestaande verbindingen voor telecom-deze hoekverdraaiing te groot wordt,wijken de (parabool)antennes teveel afvan het theoretische straalpad en wordthet 'doel' gemist.Ontwerp voor verhogingIn opdrachtvan het DirectoraatGebou-wen en TerreinenvanPTTTelecomBVheeft de directieBouw van de Rijksge-bouwendienst een ontwerp gemaaktvoor het verhogen van de toren. De ver-hoging gaat tot 167 m + NAP met demogelijkheid daarop een stalen mast teplaatsen van maximaal 40 m. Op dezeverhoging zijn 4 bordessen voorzien,met een tussenruimtevan 7 tn. De bor-dessen kragen 5 muit.De vorm van de verhoging is verder ge-lijkaandievandebestaande toren, com-pleet met apparatuurruimten en eendoorgetrokken trappehuis en lift.Hieruitis als aantrekkelijkste alternatiefhet verhogen van de bestaande toren inRotterdam-Waalhaven naar voren ge~komen, echter onder voorwaarde, dattijdens de werkzaamheden de verbin-dingen voor de telecommunicatie on-gestoord kunnen doorgaan. Dank zij degekozen oplossing zal in de binnenstadvanRotterdam ter plaatsevanhet straal-pad naar Alphen binnenkort de toelaat-bare bebouwingshoogte sterk zijn ver-groot.IUITVOERINGSTECHNIEKsen PTT Telecom BV en de gemeentegezocht naar alternatieven. Hierbij zijnde kosten van apparatuur, leidingen ente (ver)bouwen torens in ogenschouwgenomen.De bestaande toren is gebouwd in 1962naar een ontwerp van ir.A.Auer van deRijksgebouwendienst. Deze toren is ge-fundeerd op geheide palen systeemFranki. De toren is rond en heeft eenmiddellijn van 10 m. De bovenkant ligtop 106 m + NAP. De toren is voorzienvan 4bordessen, die 2m uitkr.agen. Dezet------~~----------1 bordessenstaanvol met antennes inver-Glijden van de ribben tot 76 m hoogte; schillende maten.betontransport met kubels aan lier- dwerk, bevestigd aan onderste bordes In e toren zijn ter plaatse van de bor-dessen en hier direct onder, apparatuur-ruimten aanwezig.Bij het ontwerp van deze torenis alsver-vormingseis een maximale hoekver-draaiing bovenin van 0,5" in een wille-keurige richting bij maximale (TGB)windbelasting aangehouden. WanneerIUTILITEITSBOUW42 Cement 1989 nr. 2Glijden van de ribben; boven de glijbekisting zijn hangsteigers van waarafde aan-sluiting van de ribben op de bestaande toren wordt voorbewerkt. Ook tijdens debouw ging het telefoonverkeer ongehinderd doorGlijden van de verhoging; bovenop debestaande toren is een werkbordes dattevens dient als bescherming van deeronder gelegen antennes. Personenver-voer loopt via een bouwlift naar hetwerkbordesen van daar afbinnen doorhet trappenhuis van de verhoging; ma-teriaaltransport (inclusiefbetonspecie)via de bouwkraanfoto's: T. Schakenraad en A. de Witmumcatie op de toren met worden ge-stoord.Dit houdt in principe in: geen verticaaltransportvan mensen en materiaal doorde bestaande toren. Al het werk moetvanaf de buitenkant worden gedaan,met het verticaal transport slechts intwee zeer beperkte sectoren van de to-renomtrek.Om tijdig een meuw, hoger gelegenstraalpad over de binnenstad van Rot-terdam beschikbaar tehebben, moethetbouwkundige werk aan de verhoginguiterlijk in september 1989 gereed zijn.De bouw van het meuwe Robecohoofdgebouw, datveel hoger wordt dande eerdergenoemde circa 60 m, die totop hedenin dat gebied van het straalpadgeldt, is vooruitlopend op de verhogingvan de toren al begonnen.Eerst versterken, dan verhogenOm de toren te kunnen verhogen moetde bestaande torenversterktenvooral inbelangrijke mate verstijfd worden.Rond de toren zijn in een cirkelvormigCement 1989 nr. 2patroon 127 nieuwe palen 0 600 mmtrillingsvrij aangebracht. Deze palenzijn van het type buisschroefpaal metbuitenverbuizing van NederhorstGrondtechmek BV.Op deze palen is een ringvormige be-tonnen balk met een doorsnede van 2,5x 2,5 m2aangebracht. Deze balk is metrechtstreeks verbonden met de bestaan-de fundering.Op de balk zijn 7 steunberen tot eenhoogtevan 36 m aangebracht, die de be-staande torenversterken enverstijven enverder zorgen voor de koppeling van demeuwe fundering met de bestaande to-ren. Vanaf 36 m hoogte gaan 6 verstij-vingsribben door tot een hoogte van75m. .De verhoging van de toren tot 167 misuitgevoerd met glijbekistingin e?n con-tinu proces van 15 dagen. Het meuwetorendeel is metingelijmde stekkenver-bonden met de bestaande toren.De uitvoering van het werk is opgedra-gen aan mcBouwgroep Nederland BVte Best.De uitvoering is direct na de bouwva-kantie 1988 gestart en zal naar verwach-ting juist voor de bouwvakantie 1989zijn voltooid.Om deze grote snelheid van werken tebereiken heeft de aannemer zowel voorde steunberen, als voor de ribben en deverhoging, gekozen voor het werkenmet een glijbekisting.De bordessenzullenop hetbouwterreinworden geprefabriceerd en met debouwkraan worden gemonteerd. Ge-heel volgens planmng is op 13 december1988 het hoogste punt bereikt, ruim 4maanden na de start van de bouw. Hetglijden van de verhoging nam 15 werk-dagen inbeslag. Hetis de bedoelingeind1989 in Cement uitgebreid aandacht tebesteden aan de ontwerp- en uitvoe-ringsaspectenvan deze toren.Bij de ont-werpaspecten zal met name worden in-gegaan op de samenwerking tussen deoude en de nieuwe paalfundering en dietussen de bestaande torenschacht en desteunberen en verstijvingsribben.43