IWEGENBOUW IMATERIALEN I IGELUID ACHTER DE SCHERMEN.- EEN VERVOLGir. LJ. Oostlander. HWZ Project Ontwerpbureau, HoevelakenDe komendejaren zal een flink aantal kilometersgeluidkerende constructies gebouwd worden langsverkeerswegen en andere overlast veroorzakendegeluidbronnen. Op basis van de'huidige eisen wordende mogelijkheden van beton voor dit soort constructiesnader bezien. Omdat elk geluidscherm als een op zichzelfstaande constructie wordt benaderd, zullendespecifieke eigenschappen van beton een belangrijke rolkunnen spelen bij de vormgeving en materiaalkeuzevoor geluidschermen. Recente realisaties worden naarvoren gebracht.T. ot het standaard meubilair van? een drukke verkeersweg ineenbebouwde omgeving behoort,sinds de invoering van de Wet Geluid-hinder, een geluidbeperkende voorzie-ning, zoals een geluidscherm.Injanuari 1987 was al een totale lengtevan 140 km geluidschermen geplaatst,Deze hoeveelheid heeft alleen betrek-king op de saneringvanbestaande situa-ties.In de komende 5jaarwordt hieraan nogeens 100 km toegevoegd, waarvoor inhet meerjarenplan MUG 1987-1992 [1]budgetten zijn gereserveerd door hetministerie VROM.Onbekend is hoeveel lengte geluid-scherm verplicht wordt als gevolg vannieuwbouw, reconstructie en hetbouwrijp maken van nieuwe woonge-bieden.Oorspronkelijk werden de schermenbijna uitsluitend gemaaktvanstandaardmetalen elementen. Zoals ieder dage-lijks kan waarnemen is de eentonigheidin geluidschermen verlaten enwordt deaanleg meer en meer in 'maatwerk' aan-gepast aan de lokale omstandigheden.Beton heeft bij deze benadering eensteeds aanzienlijker deel van de marktverworven, dank zij de vormvrijheid, dediverse oppervlakuitvoeringen en mo-gelijke kleurstellingen.In dit artikel, het vervolg op een eerderepublikatie [2],wordtingegaanoprecen-Het eerste artikel onder deze titel is verschenenin Cement 1985, nr.840te ontwikkelingen ende mogelijkhedenom een betonnen geluidscherm niet al-leen geluid-reflecterend maar ookakoestisch absorberend uit te voeren.1. Ontwikkelingen in Nederland1.1 VROMZoals gebruikelijk heeft VROM in hetnajaar 1986 MUG 1986-1991 (Meerja-ren UitvoeringsprogrammaGeluidhin-derbestrijding) gepubliceerd [1]. Dezebijlage bij de begroting van VROM be-vat de informatie omtrent geluidsane-ringsprojecten, die zijn aangemeld voorsanering envermeldt tevens de urgentieen/ofhet tijdstip van realisatie.Daarnaast is onlangs een publikatie [3]uitgegeven waarvan de titel ook de in-houd weergeeft 'Wet geluidhinder inhoofdlijnen'.1.2NSGDe Nederlandse Stichting Geluidhin-der is op publiciteitsgebied overgeluid-hinder actiefen organ?seert onder meerjaarlijks een lezingendag in Utrecht.Deze bijeenkomst is uitgegroeid tot eencontactdag voor ambtenaren en be-drijfsleven, die met deze materie bezigzijn enis vergelijkbaar metdeBetondag.Voor het openingswoord is het gebrui-kelijk een hooggeplaatste ambtenaar uitte nodigen die, als traditie, zich laatver-tegenwoordigen door een onderge-schikte. Op de bijeenkomst in 1987sprak de minister van VROM persoon-lijkde openingsrede uit. Naderhand be-zocht hij ook de expositie van instellin-gen en bedrijven, actief op het gebiedvan geluidhinderbestrijding.1.3 PAOOp de Technische Universiteit Delft isinjanuari 1987 een postacademiale cur-sus gehouden over geluidhinder.Deze cursus, georganiseerd door hetOrgaan voor Postacademisch Onder-wijs in de Vervoerswetenschappen en deVerkeerskunde, was breed opgezet enverschafte de deelnemers een duidelijkbeeld van de problematiek van ver-keerslawaai.Opvallend was dat de deelnemers nietoverdonderd werden door techniek,maar dat de beleving c.q. ervaring vangeluidschermen de boventoon voerde.Uit de grote opkomst blijkt dat de pro-blematiek van geluidschermen in Ne-derland zeer actueel is.Een docent, die het beleid van VROMnader toelichtte, adviseerde in verbandmet de bepaling van de akoestischerandvoorwaarden het volgende:1. uit te gaan van de werkelijk geredengemiddelde snelheid op de lokatie zoalsvoorgeschreven in het reken- en meet-voorschrift wegverkeerslawaai. Zeervaak is deze aanzienlijk hoger dan dewettelijke maximum snelheid van 100km/uur.2. kritisch te zijn bij het bepalen van deverkeersintensiteiten. De groei van hetautoverkeer op autosnelwegen is name-lijk groter dan verwacht.Deaanname datdevervoersmiddeleninde toekomst een lagere hoeveelheid ge-luid zullen produceren, is door boven-staande ontwikkelingen achterhaald.Cement 1987 nr. 71.4 Visueel-Ruimtelijke Analyse (VRA)Geluidbeperkende voorzieningen zijntechnische constructies,waarvanhetui-terlijk door bewoners enweggebruikersniet als negatief ervaren moet worden.De Dienst Verkeerskunde van Rijkswa-terstaat signaleerde dit probleem en be-trok haar afdeling Esthetische Vormge-ving bij het ontwerpen van geluidbe-perkende voorzieningen. Hieruit is eenVisueel-Ruimtelijke Analyse [4] ont-staan, waarin wederzijdse belangen zijnvertaald in ontwerpcriteria.December 1986 zagde concepthan?llei-ding VRA het licht. Bij de totstandko-ming heeft'ook de onderafdeling 'Wijs-begeerte en Maatschappijwetenschap-pen' van de afdeling der Civiele Tech-niek van de Technische UniversiteitDelft een bijdrage geleverd.Deze goed leesbare publikatie bevateenchecklist waarmee snel en eenvoudigeen analyse te maken is ofeen geluidbe-perkende voorziening in de vorm vaneen geluidscherm, zinvol is.In opdracht van RWS en VROM maaktde eerstgenoemde afdeling van de TU-Delft een uitgebreide studie naar bele~ving van geluidschermen door bewo-ners [5].1.5 Richtlijnen voor GeluidbeperkendeConstructies langs Wegen (GCW 1986)De werkgroep van Rijkswaterstaat enProvinciale Waterstaat, tot het opstellenvan geluidbeperkende constructies, on-der leiding van ir.CJPadmos, heeft eind1986haartaakvoltooid methetpublice-renvan de Richtlijnen GCW 1986 [6]. InCement 1987 ur. 7een artikel verschenen in Land + VV?ter[7] beschrijft Padmos waarom specifie-ke richtlijnen voor dit doel zijn opge~steld. Over materialen wordt ondermeer opgemerktdatde eisenvoor betonbeknoptkunnenzijnomdatbijnaalles isgeregeld in de VB 1974/1984. Niette-genstaande dit feit zullen de richtlijnenmet betrekking tot cementgebondenprodukten beknopt worden behandeldenwaarnodig,toegelicht. De tekstuitderichtlijn is in een kleinere letter afge-drukt; de toelichting op de richtlijn iscursiefgezet.Art. 2.1 Bepaling geluidisolatieVoor schermmaterialen met een oppervlaktegewichtopde lichtsteplaatsvan meerdan 40 kglm2, iseen be-paling van degeluidisolatie door middel van de bo-vengenoemde beproeving niet noodzakelijk. Ook bijwallen en stapelconstructies kan de bepaling van degeluidisolatieachterwegeblijven, daardezeconstruc-ties reeds voldoen aan degewichtseis.Deze voorwaarde is voor beton geenprobleem.Art. 2.3 GeluidabsorptieSpecifiekeeisenvoorbetonzijn nietver-meld.In hoofdstuk 3 van dit artikel wordt hetonderwerp nader beschreven.In het hoofdstuk 3 vormgevingsaspec-ten, dat zeer uitvoerig is gedetailleerd, isbij het gedeelte materiaalsoorten voorbeton vermeld:Art. 3.4.5.2A BetonMethetoogop eenpermanentaanwezigzijnenblijven van de esthetische kwaliteiten dient, bijvoorkeut voor beton, rekening te worden ge-houden met de volgende aspecten:- door pekelinwerking kan oppervlakte-aan-tasting ontstaan;- beton heeft, zonder dat aanvullende maatre-gelen worden genomen, een amorfkarakter,waardoor het als zwaar en ondoordringbaaroverkomt; aanslag, vervuiling en verkleuringversterken deze indruk;- betonconstructies in de vorm van een stijl-constructie met daartussen horizontale (pre-fab)elementen verdienen, ten aanzien vanmet name horizontalevisuele effecten,de no-dige aandacht (scheefzakken, doorbuiging/-zakking binnen de constructie).Beton kan aantrekkelijk zijn vanwege zijn vrijheidin plastische vormgeving, oppervlaktextuurengoedemogelijkheden tot combinatie met begroeiing.De kleur-keuzemogelijkheden van beton zijn nogbeperkt, zeker wat betreft heldere kleuren. Onder-zoekheeftuitgewezendateengeluidbeperkendecon-structie van onbehandeld beton laag gewaardeerdwordt.De waardering wordt in het algemeen sterker be?n-vloed door vorm en kleur dan door materiaaisoort.Inkleuren van beton tijdens hetfabricageproces enaanbrengen vanstructuurkan de waarderingpositiefbe?nvloeden.Hoofdstuk 4 bevat verkeerstechnischeen ontwerptechnische aspecten en hier-in wordt o.a. bermbeveiliging behan-deld.Een voertuiggeleiding in de vorm vaneen 'barrier' (kering) wordt niet ge-noemd, niettegenstaande dat de inzich-ten hierover zich wijzigen; zie bijv. pu-blikatie [8], uitgegeven door de SWOV.Wel is onderstaande tekst opgenomenin art 4.3.2.Wanneer voor het afschermen van geluidbe-perkende voorzieningen de mogelijkheid ont~breekt om een geleiderailconstructie te plaat-sen, dient de afschermende voorziening in hetscherm te worden opgenomen (informatie bijDVK-TXG).Hoofdstuk5 beschrijftde constructieenkwaliteitseisen voor geluidschermenzoals: belastingen, vervormingen, to-leranties, bouwstoffen, duurzaamheid,keuring, beheer en onderhoud.Art. 5.4 Bouwstoffen5.4.1 BetonDe kwaliteit en uirvoering van beton moetenvoldoen aan hetgeen hierover is vastgesteld inNEN 3880 (YB 1974/1984) en, voor zover vantoepassing, aan aanvullende eisen die gesteldmoeten worden als gevolg van het milieu inhaar specifieke toepassingsgebied.De kwaliteit van beton voor funderingen moetten minste B 22,5 zijn.De kwaliteitvan beton voor de overige bouw-delen moet ten minste B 30zijn.Betonmoet een hoge bestendigheid hebben te-gen vorst en gladheidsbestrijdingsmiddelen.Betonnen onderdelen, waarbij de kans bestaatdat ze binnen 4 maanden na fabricage wordenblootgesteld aan gladheidsbestrijdingsmidde-len, moeten worden voorzien van een bescher-mende laag.Voor de betondekking moetworden uitgegaanvan hetgeen hierover is opgenomen in de VB1974/1984, tabel A39.In hetwerk gestortewanden moeten ten minsteom de 8 m worden gedilateerd.De maarvoering van geprefabriceerde onder-delen moet voldoen aan hetgeen hierover isvastgelegd in NPR 3681.In art. 5.4.10 is minerale wol voorge-schreven als absorptie- en dempings-materiaal waaraan een groot aantalnauwkeurig omschreven eisen wordengesteld. Dat absorptie en demping ookop andere wijze kunnen worden gerea-liseerd is niet vermeld.Verheugend is datde commissiede nor-menvoor de bepalingvandeakoestischeeigenschappen van een geluidschermheeft voorgeschreven, te weten:- art. 5.6.8. Bepaling van de geluidisola-tie- art. 5.6.9. Bepaling van de geluidab-sorptie.Stapelconstructies worden behandeldin hoofdstuk 6.41IL.WE__G_E_NB_?? _O_uw__._~~~~_IMA:TE_R__IAL__E_N_~~~~_~~~~~__~_~_In Nederland bestaat een wet met be-trekking tot geluidhinder zoals ver-keers-, industrie~, raillawaai enz. Dezemilieuvriendelijkheid is in Belgi? nietgerealiseerd omdat de financi?le gevol-gen niet aanvaardbaar worden geacht.Gevolg hiervan is dat geluidbeperkendevoorzieningen in de vorm van bijv. eengeluidscherm, incidenteel worden toe-gepast.Een tweede reden is de verwachting datindien wettelijke maatregelen zijnvoorgeschreven, bepaalde autosnelwe-gen aan weerszijden geheel worden in-gepakt door geluidschermen. Als eengeluidscherm wordt gebouwd, heefteen absorberende constructie de voor-keur.De esthetica van geluidschermen is uit-voerig behandeld in een onlangs ver-schenen publikatie [9], die nuttige in-formatie bevat met betrekking tot devormgeving van deze voorzieningen.Daarnaast worden bestaande construc-ties geanalyseerd en voorzien van com-mentaar.Dip1.Ing.J. Hahnheefthetvoortouwge-nomen en heeft een reactie[10] gepubli-ceerd. Ook voor het ontwerpen en aan-leggen van begroeibare wanden en wal-len is een richtlijn [11] uitgegeven.1. 7 Ontwikkelingen in West-Duitsland enBelgi?Met de aanleg van geluidbeperkendeconstructies langs wegen is in West-Duitsland eerder begonnen dan in Ne-derland. De voor geluidschermen veelgebruikte kleur RAL 6011 verkreeg zelfsde aanduiding Autobahngr?n. Derge-lijke saaie constructies zijn echter ach-terhaald en nu ervaart de automobilisteen groot aantal uitvoeringsvormen enafwerkingen.Geluidscherm langs RW 28 bijLeusden: beton en glas, alsmede geheelbetonBetonnen scherm, bekleed met akoes-tisch materiaal (kleischuimtabeletten)Naast de bekende constructieve eisenbetreffende stabiliteit en samenhangbevat dit hoofdstuk voor het materiaalbeton geen specifieke eisen.1.6AGHPDe Wet Geluidhinder geeft een uitbrei-ding aan de werkzaamheden van hetvakgebied GWW. vele miljoenen gul-dens zullen in de komendejaren in dezevoorzieningen worden ge?nvesteerd [1].De constructies hebben g??n tijdelijkkarakter en vereisen onderhoud.Het zijn deze materiaalkeuze en de de-taillering van het ontwerp die uitmakenhoe lang de levensduur van dergelijketrillingsgevoelige constructies zal zijn.Onderhoudskosten zullen ook in eenrechtstreeks verband staan met het ge-kozen materiaalontwerp, juist in hetagressieve milieu van een verkeersweg,door bijv. gladheidsbestrijdingsmidde-len.De Ministeries van VROM en V&W1-----------------' hebben de problemen vroegtijdig on-derkend en hebben initiatievenontwik-keld om tot richtlijnen voor geluidwe-rende constructies te komen, ondermeer [6].Daarnaast was er de wens om een ge-structureerd overleg met het bedrijfsle~ven te openen, teneinde een goede uit-wisseling van kennis en ervaringoverenweer te verkrijgen. Naar aanleidinghiervan is in 1986 de vereniging Aanne~mers Geluids Hinder Projecten opge-richt.De leden hiervan zijn landelijk opere-rende hoofdaannemers, die over kennisen ervaring beschikken bij het bouwenvan geluidbeperkende constructies, inde vorm van geluidschermen.42 Cement 1987 nr. 7esthetische vormgeving nauwelijks isbeperkt.Tabel 3 geeft een globaal overzicht vande mogelijkheden die nu beschikbaarzijn op de Nederlandse markt. Opge-merkt wordt dat de geluidabsorptie af-hankelijk is van de uitvoeringsrnethodeen varieert Van enkele dB(A) totruim 10dB(A).Een recente ontwikkeling is eengeluid-absorberende betonconstructie met eenabsorptiegraad van ruim 10 dB(A),waarin geen metaal is verwerkt [fig. 1].Hetgeluidschermbestaatuittweebasis-elementen:a. een doorgaande paal/stijl, die cen-trisch is voorgespannen met Arapree,een voorspanstrip van aramide [14];b. absorberende betonpanelen, absorp-tiegraad 10 dB(A), voorzien van Tensat,een voorgerekte mat van polypropy-leen.De voordelen hiervan zijn: ongevoelig-heid voor corrosie en eventuele zwerf-stromen in de ondergrond.voor een bepaald spectrum voorge-schreven, die volgens een standaard-proefis gedefinieerd (tabel 2).In de praktijk blijkt echter dat de geme-ten absorptiegraad van een produkt,volgens eerder beschreven standaard-proeven uitgevoerd, afhankelijk kanzijn van het laboratoriurn waar de des-betreffende proefis uitgevoerd [12].De-ze eigenschapgeldtookvoor de isolatie-waardezoals onlangs is aangetoond 113].Hetgevolg is datbij aanbesteding,waar-bij de akoestische eisen in het besteknauwkeurig zijn vermeld, produktenten onrechte kunnen worden goed- ofafgekeurd.2.2 Absorberendeschermen van betonAbsorberende geluidschermen waarinbeton is verwerkt kunnen op verschil-lende methoden worden gemaakt. Deabsorptie wordt bereikt door het toe-passen van een groot poreus oppervlak,waarvan de vormgeving een onderge-schiktcriteriumis,methetgevolg datde1Absorberendgeluidschermvan betonNederland West-Duitsland(GCW 1986) (ZTV "Lsw 81)type schermreflecterend < 4 dB (A) < 4 dB (A)absorberend L 4 dB (A) L 4 dB (A) en< 8dB(A)hoog absorberend n.v.t. L 8 dB (A)(th)trumNederland West-Duitsland(bestekeis NS) (RLE 1984)100 0,3 0,30125 0,36250 0,53500 0,7 0,701000 0,8 0,803000 0,8 0,80Tabel 2Defmitie absorptie(graad) voor railla-waai2. Absorberende geluidschermen2.1 AlgemeenGeluidschermen worden in Nederlandbij voorkeur reflecterend uitgevoerd.De akoestische werking bestaat uit hetafbuigen en reflecteren van het geluid,waarbij voor de constructie geldt dat de L..- - - - - - - _ - - - - - - jgeluidisolatievanhetscherrn tenminste10 db(A) beter is dan de uit de beteke-ning volgende afscherming. Daarnaastis het mogelijk de akoestische werkingvan het geluidscherm te verbeteren in-diende constructie nietalleen geluidte-rugkaatst maar ook absorbeert. De aan-duiding geluidabsorptie geeft alleen deeigenschappen aan, maar zegt niets overde grootte ervan en de bijbehorende ge-luidfrequenties.Voor verkeerslawaai bestaan een stan-daardproefen rekenmethode, diezowelin Nederland als in West-Duitsland zijnvoorgeschreven. De definitie van de ab-sorptie(graad) is te vinden in tabel 1.Bij raillawaai wordt in Nederland enWest-Duitsland een absorptie-graadTabel 1Defmitie absorptie(graad) voor verkeers-lawaaiBetonnen scherm (West-Duitsland) be-kleed met absorberende tegels; rechtseen dergelijke wand in BelgieCement 1987 nr. 7 43IWEGENBOUW IMATERIALENTabel 3Uitvoeringsmogelijkheden van absorberende geluidschermen in betonnr.principe voorbeeld opmerkingenVormgeving in veel uitvoerings~varianten mogelijk. In West-Duitsland en Belgi? met succestoegepast.Zeer geschikt voor toepassingin tunnels en openbakconstructies.Toegepast in Canada (landklimaatmet grote temperatuur- en kleinevochtigheidsvariaties). Toepas-baarheid in Nederlands klimaatwordt onderzocht.Indien zorgvuldig uitgevoerdgoede resultaten.Momenteel inontwikkeling.Aanhechting ongunstiger dan bijnr. 3. Extra voorzieningen nood-zakelijk om vorstschade te voor-komen.Gevoelig voor vorstschade.betonplaatmetselwerk vanspeciale betonstenen.~lichtbeton met zeeropen structuur5 Betonplaat beplakt met vlakkeelementen van kleischuim.6 Betonplaat voorzien van eengeprofIleerde laag schuimbeton4 Betonplaat beplakt met sterkgeprofileerde elementen van zeeropen beton met lichte roeslag-materialen2 Betonplaat waarin opgenomen eenzwak gepro6.leerde en poreuzelaag van houtvezels en cement.7 Betonplaat voorzien van absorberendmetselwerk bestaande uit specialeelementen van beton ofgebakken kleiwaarin opgenomen minerale wol, dateventueel voorzien is van een metaal-folie.Betonplaat voorzien van eenafzonderlijke absorberendebekleding bestaande uit eengeprofileerde aluminium voorplaatwaarin opgenomen minerale woL3 Betonplaat waarin opgenomeneen sterk geprofileerde laag zeeropen beton met lichte toeslag-materialen.44 Cement 1987 nr. 73.2 PlintenDitzijn de overgangen tussen scherm enondergrond, waarbij het materiaal be-ton een vaste plaats heeft ingenomen.4. Uitvoering4.1 R41ecterende schermenDe grijze kleur van beton wordt nietdoor iedere architect gewaardeerd,waardoor ook de vraag naar gekleurdeelementen is ontstaan.Bij voorkeur die~nen de elementen door en door ge-kleurdte zijn. In de praktijk betekentditdat zeer hoge eisen worden gesteld aan3.3 R41ecterende schermenZoals de automobilist rijdend over deA-27 enA-28 kanwaarnemen, zijndezeschermen in 1986 als paddestoelen uitde grond geschoten in tal van variantenen kleuren.Betonnen plint bij grondaansluitingmet daarboven een houten scherm3. Ervaringen met betonnen ge-luidschertnen3.1 FunderingenVoorgespannen betonpalen en schroef-mortelpalen zijn reeds diverse kerentoegepast. Voor de dimensionering isniet de verticale belasting maar het bui-gend moment maatgevend.Een interessante combinatie is de zoge-naamde sat?-paal bestaande uit stalenwalsprofiel waarop in hetwerk een poerwordt gemaakt waarin de ankers zijnopgenomen voor de bevestiging van destijl. Vooral wanneer een geluidschermis gesitueerd op een steile geluidswalmet een kleine kruinbreedte, is dezemethode zeer bruikbaar'.Reden: de kraan blijft beneden staan enzeer ruimehei-toleranties kunnenwor-I-~-~----~--~~~---Iden opgenomen in de poer.Geluidscherm in beton langs RW 28nabij Zeist (links en onder)Geluidscherm langs RW 27,opgebouwd uit prefab-onderdelenBetonnen poer op stalen profiel metbetonnen plintbalk (zgn. sat?-paal)---~------~----~--+--~--~---~--~----l3.4 BegroeibareschermenOok in deze sector vindt beton zijnplaats, gestimuleerd door de wens naargroene schermen.Dit type stapelbare betonelementenwordt steeds meer toegepast in de tuin-architectuur, zowel bij de overheid alsparticulieren.Cement 1987 nr. 7 45Onderstaande bedrijven hebben illu-straties voor dit artikel ter beschikkinggesteld:Asona Nederland BV, AmstelveenBetonac Beton, Sint Truiden (B)Durisol-Mevriet, RaalteJ. Heijmans BV; RosmalenHWZ, HoevelakenIngenieursbureau VFD BV, UtrechtMaas en WaalBV, MaldenGeluidwand opgebouwd ~it9. Forschungsgesellschaft f?r Strassen- geprefabriceerde betonnen bakjes,und Verkehrswesen, Arbeirsgruppe langs RW 77Strassenentwurf~ Empfehlungen f?r die L-----'='--~ ~~_ ___1Gestaltung von L?rmschutzanlagen anStrassen, 198510. J. Hahn, L?rmschutz m, Ja Aberwie?; Strasse undAutobahn 8/198611. Forschungsgesellschaft f?r Strassen-und Verkehrswesen, ArbeitsgruppeErd- und Grundbau; Merkblatt f?r denEntwurf und die Herstellung vonRaumgitterw?nden und ~w?llen, 198512. H.Myncke, A.Cops, D. de Vries, Themeasurementofsoundabsorptionco?f-fici?nt in reverberation rooms and re-sults ofa recent round robin test; FASE-symposium Dubrovnik, 197913. HJ Martin, Sound transmissionrooms - acomparison;DissertatieTech-nische Universiteit Eindhoven, 198614. A. Gerritse en HJ Sch?rkolf, Pre-stressing with Aramide Tendons, lOthFIP-congress New Delhi, 1986IMATERIALEN6. Literatuur1. M?nisterie van VROM, Directoraat-Generaal voor de Milieuhygi?ne.'Meerjaren UitvoeringsprogrammaGeluidhinderbestrijding' (MUG) 1987 -1991; september 19862. LJ. Oostlander, Geluid achter deschermen; Cement (1985) nr. 83. Ministerie van VROM, Directoraat-Generaal voor de Milieuhygi?ne, 'Wetgeluidhinder in hoofdlijnen', december1986; ISBN 90 346 1054 34. Ministerie vanVerkeer enWaterstaat,Concept Handleiding Visueel Ruimte-lijke Analyse, december 19865.E.deBoerenBJ.F.Kortbeek,Belevingvan geluid en geluidschermen; Wegen,december 19856. M?nisterie van Verkeer enWaterstaat,ConceptRichtlijnenvoor Geluidbeper-kende Constructies langs Wgeen(Richtlijnen GCW 1986), december19867. CJ Padmos, Richtlijnen voor geluid-beperkende constructies langs wegen;Land + Water-nu, nr. 3, 19878. c.c. Schoon, WH.M. van de Pol enDJ.R. Jordaan, Aanrijdingen met be-tonnen geleideconstructietypen Gene-ral Motors enNewJersey;SWOVR-85-645. SlotIn dit artikel zijn diverse uitvoerings-mogelijkheden voor betonnen geluid-schermenbeschreven. Uitgaandevan dehuidige trend dat elk geluidscherm eenop zichzelf staand bouwwerk is en dathetaantal meningeninNederlandover-eenkomt met het aantal inwoners, zalhet materiaal beton door zijn specifiekeeigenschappen een niet te verwaarlozenplaats innemen op het gebied van ge-luidbeperkende voorzieningen.4.2 Begroeibare schermenDe ervaringin Nederland is dat deze, openkele uitzonderingen na, nauwelijksbegroeid zijn. Dit geldt niet alleen voorschermengemaaktvanbetonelementenmaarookvoorbegroeibare constrUcties,opgebouwd uit andere materialen.Oorzaak hiervan is onder meer de ver-keerde Nederlandse zuinigheidhij aan-leg en onderhoud. Het ecologisch even-wicht in dit soort constrUcties en denoodzaak tot instandhouding van debegroeiing, dienen zorgvuldig te wor-den voorbereid en onderhouden.Deze materie is zeer complexenzal hierniet verder worden behandeld, in de f-!-,-~~~-----~~---~~~~~~~~~---------.,fstille hoop datin de toekomst meer aan-dacht zal worden besteed aan een suc-cesvolle begroeiing.de betonsamenstelling en de wijze vanmontage na vervaardiging.!WEGENBOUW46 Cement 1987 nr. 7