I IMATERIALEN IBETONTECHNOLOGlEGEBROKEN KALKSTEEN ALSGROF TOESLAGMATERIAALVOORBETONir. Cuvelliez, Gralex, Brusselir. Steyaert*, Obourg - Kalksteen, Caurain-RamecroixAls alternatiefvoor het gebruik van grind als groftoeslagmateriaal komt ondermeer kalksteen in aanmerking. De CUR heeft daartoe recent Aanbeveling 13gepubliceerd. In Belgi? wordt gebroken harde kalksteen al meer dan 50 jaar.als groftoeslagmateriaal toegepast, waarvoor in het begin van de jaren '60 veel onderzoek isuitgevoerd. Mede op grond van dit onderzoek wordt momenteel in Belgi? nognauwelijks verschil gemaakt tussen grind ofkalksteenslag en wordt de keuzebepaald op grond van economische overwegingen.Kalksteen is een sedimentair ge-steente, dat ten minste 50% cal-ciumcarbonaat bevat. Deze ge-steentenzijn ontstaandoorafzettingvanskeletten van microscopische zeedier-ges. Men herkent de kalksteenachtigeaard van een rots gemakkelijk aan hetfeit dat kalksteen begint te bruisen natoevoeging van een verdund zuur (bij-voorbeeld 10% HeI-oplossing).Kalksteengranulatenvinden inBelgi? almeer dan 30jaar toepassing als toeslag-materiaal voor cementbeton. Nu degrindwinning in het Maasdal in Neder-land zal worden afgebouwd, geeft mener zich rekenschap van dat gebrokenharde kalksteen, waarvan men dacht dathet niet economisch was om het overlange afstand te vervoeren, ook in Ne-derland een geschikt alternatief is voorgrind als grof toeslagmateriaal. Het zalmoeten worden aangevoerd vanuit ge-bieden waar het in overvloed aanwezigis. Dit is hetgeval inBelgi?, waarvan het I----~----~~-----~-~------~---~-_lzuidelijk gedeelte een rotsachtige 1 Lokaties waar in Belgi? kalksteend d h L d b d wordt gewonnenon ergron eert, ie? ijzon er ge- '---'---~--~-------------------------4schikt is om groeven te -exploiteren.In figuur 1 zijn de verschillende win-ningsplaatsen aangegev?:n. De belang-rijkste kalksteengroeven bevinden zichten zuiden van de lijn Tournai-Mons~Namur-Li?ge, die overeenkomt met deautosnelweg E4l, de zogenaamde Auto-route de Wallonie.De kaart geeft ook de vindplaatsen vanandere betongranulaten aan, namelijkporfiergroeven. Porfier is goed bekendin Nederland, vooral als toeslagmate-riaal in asfaltbeton en als ballast voor deCement 1990 nr. 1spoorwegen.Langs de Maas in BelgischLimburg lig-gen ook talrijke grindexploitaties, maardeze hebben met dezelfde moeilijkhe-den te kampen als in Nederland, name-lijk uitputting van de reserves.Tenslotte wordt opgemerkt dat veelkalksteengroeven zeer goed zijn gelegenten opzichte van waterwegen; vervoerper schip ligt dus voor de hand.De Belgische kalksteenindustrieMomenteelzijn erinBelgi?ongeveer60kalksteengroeven, waarvan de totalejaarlijkse produktieop circa 30 miljoenton kan worden geschat.Dit geeft slechts een zeer algemeenbeeld, want er zijn talrijke kleine groe-ven die minder dan 200.000 ton perjaarproduceren en enkele grote die meerdan 3 miljoen ton perjaar ontginnen.* Dit artikel is tot stand gekomen op basis vande tekst van de voordracht die ir.Steyaert heeftgehouden voor de ledenvergadering vanStutech op 21 juni 1989 te Utrecht.17~~~~~~~~~~-LIMATE_RIAL_~E_N_~~~~~_IBETONTECHNOLOGIEarudy',"l'! 1kalksteen~1'YantournaisisN{milieu)2500 3000massa (kg/m3)~vol.comblanchiaan Icorgoloiti' / 'komen bepaalde bindingen tot standtussen het calciumcarbonaat en de kris~tallen die in het cementontstaan tijdenshet binden en verharden. In de praktijkbetekent dit, dat deze versterkte aan-hechting de grotere hoeveelheid aan~maakwater compenseert en dat bijge-volg kalksteenbeton, ondanks eenhoge-re water-cementfactor, bij eenzelfdehoeveelheid cement eenzelfde sterkteverkrijgt.Het kalksteengranulaat is dus in Belgi?volledig ingeburgerd en dit is ook hetgeval in talrijke andereEuropese landen:Duitsland, Frankrijk, Engeland enz. Ditverklaart ookwaarom inBelgi?de afge-lopen 20jaar geen vergelijkende studiestussen grind- en kalksteenbeton meerzijn uitgevoerd. Dit gebeurde namelijkreeds in dejaren '60.Eigens~happen van de kalksteen-granulatenIn Belgi? zijn alle soorten kalksteen tevinden. Als gebroken, groftoeslagmate-riaal komt alleen 'harde kalksteen' inaanmerking. Het begrip 'harde kalk-steen' is in figuur 2 ge?llustreerd. AlleBelgische kalksteengranulaten bevin-den zich in het hoogste gedeelte van dekromme, klassering 'koude steen nr. 14'.20001500+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ hr-ar"-lJylr~/~+-t-t-I~ / / "100 +-+--+--+--+--+--+--+--+-+-+-+--+-