800-700600500400-~5,0 +_---+---+-~--+~-~f---~-+~----l....--=--==-+----Iv---4.0 +----+----+---+I-._...-----:.r.7""'iL---~f-----+----+-~-~...?..?..???? ?????????..?.=::VV..? ? ??? ??????..???? ~.1::3,0 ~ ....------':~ ,....... /17----~ ~~v~ ! // I ~~ j/ ~8 2.0 . ~ --0-- beton ICl..L.:J :1/ I/.~~ --D- beton IIV ~ beton III..x: 1,0 -#----J('-/-#r'---+----+----!----"-----+ CUR_aanbevellng 391 r :::::=:.~ ~~~rentie0.0 +-""O---+---r--~+----j----+---r---+----1o 100 200 300---7 ouderdom (dagen)Voor wat betreft de verwerkbaarheid is ge-constateerd dat tijdens de verwerkingstijdeen sterke afname optreedt als gevolg vanabsorptie van water. Toepassing van eenplastificerende hulpstofgaf hierbij geen ver-betering te zien.Bij combinatie van zandsoorten is geblekendateen combinatievan recyclingbrekerzandmet fijn zand positief werkt op de verwerk-baarheid, combinatie met betonzand werktdaarentegen negatief.cement moeten worden toegevoegd of zaltoepassing van een plastificerende hulpstofnoodzakelijk zijn.Beide methoden werken echter kostenver-hogend.? Resultaten van het kruiponderzoek, inclusiefde resultaten van eerder onderzoek op re-ferentiebetonTen aanzien van de praktische toepasbaar-heid van recyclingbrekerzand is het volgen-de gebleken:? logistieke problemen zijn te verwachten bijopslag en verwerking van recyclingbreker-zandbij de betonmortelcentrale;? de leverbaarheid van recyclingbrekerzandvan betongranulaat is problematisch;? bij het doseren van recyclingbrekerzand uitde silo treden veelvuldig problemen op; bijlangdurig gebruik van dit zand vormt zichaankoeking aan de silowanden;? intensieve begeleidingvanuithet laborato-rium is noodzakelijk.Toepassing van recyclingbrekerzand alsver"vanging van betonzand lijkt vooralsnog nietaantrekkelijk.Ten slotteMet nadruk wordt erop gewezen dat de con"clusies gelden voor de toegepaste granula-ten enhun specifieke samenstelling. Een ex-trapolatie naarandere specie- en granulaat-samenstellingen mag niet zonder meer wor-den toegepast. De conclusies moeten wor-den gezien als richtinggevend indien wordtoverwogen om recyclingbrekerzand toe tepassen.Onlangs is eURocommissie B69 gestart met(aanvullend) onderzoek omtrent detoepas-sing van breker- en zeefzand in beton.Literatuur1. Rapport Onderzoek toepassing recycling-brekerzand in beton. Publicatiereeks Grond-stoffen nr.1996/02 (W-DWW-96-046/BD-BSW-96-23). Rijkswaterstaat Dienst Weg-en Waterbouwkunde, Delft.2. NEN 5905, Toeslagmaterialen voor be-ton. Zand en grind.3. Ontwerpnorm NEN 5905, Toeslagmate-rialen voor beton. Materialen met een volu-mieke massa van ten minste 2000 kg/m3.?Fluiten in het donkerfirma Baan zo'n model aan Boeing mogen leveren en insta/leren.Met behulp van dergelijke mode/len kunnen simulaties worden ge"daan en de ontwerp- en productieprocessen worden bestuurd en ge-optimaliseerd.Vanuit de Betonbouw wordt daar afgunstig naar gekeken en de eer-ste pogingen voor ontwikkeling en toepassing van ge?ntegreerdecomputermodellen in de Bouw zijn in gang gezet. Want dat zou menook wel willen. Stelje eens voor; dat het bouwproces zo'n ordelijk, ge-stroomlijnd en ge?ntegreerd gebeuren wordt als de autoindustrie! Degedachte daarbij is, dat wanneerje nu maar het bouwproces in eenmodel beschrijft als een ge?ntegreerd gestroomlijnd proces, het zichdan ook als zodanig zal gaan gedragen.Ik vermoed dat wie zo denkt, zich heeft verplaatst naar de wereld vanVirtual Reality, en zich gedraagt als de ouder die verwacht dat de zongaat schijnen wanneer hij of zij maar vaak zegt dat het zulk mooiweer is. Op zichzelf is daar niets tegen, mits je t?ch paraplu's en re"genkleding onder de snelbinders op de bagagedragers meeneemt.Dat hebben we sinds de steentijd wel geleerd.De meesten van ons hebben met de kinderen wel eens een fiets-tochtje op een grijze bewolkte dag gemaakt. Om de moed erin tehouden roepen we dan om de vijf minuten: 'Ik geloof, dat het al watlichter wordt; misschien gaat straks de zon schijnen'.Dit is een vorm van archa?sche bezweringsformules, die ervan uit-gaan dat wanneer je maar vaak genoeg herhaalt dat de toestandgoed is, die 'vanzelf' beter wordt. 'Virtual reality'die stamt uit desteentijd.AI vaak is beschreven hoe versnipperd het proces van het 'Bouwbe-ton' is van ontwerp, via uitvoering tot de oplevering. Men wijst dan opde vele betrokken partijen zoals: de opdrachtgever; de eindgebruiker;de architect, de constructeur; de aannemer(s), de onderaannemersen de fabrikanten en toeleveranciers. Bovendien zijn het bouwpro-duct, de bouwlocatie en de financiering steeds verschillend. Wateenverschil met de gestroomlijnde processen die tot een nieuw modelauto of een Boeing 747-XXX leiden.Nu is er in die echt industri?le bedrijfstakken een nieuwe trend inge-zet. Metgaat ertoe overhet hele proces van ontwerp tot eindproductin ge?ntegreerde computermode/len te beschrijven. In Duitsland isdaar de naam SAPIR3 aan verbonden en vanuit Nederland heeft de w..R. de Sitter?CEMENT1997/4 27