IBRUGGENl30UW IUITVOERINGSTECHNIEK I__~~ _EXELSE BRUG OVERTWENTE-KANAAL EEN STUKVERSCHOVENIn het kader van de aanleg van de westelijke rondweg, om het centrum van Lochemvan doorgaand verkeer te ontlasten, zou ook een nieuwe brug over hetTwente-kanaal moeten worden aangelegd. Een alternatieve mogelijkheid echter washet verplaatsen van de bestaande brug, die in de nieuwe situatie geen functie meerzou hebben en gesloopt zou worden. Verplaatsing was niet alleen zeer goedmogelijk, maar bovendien aanzienlijk goedkoper. En dat leverde ten slotte eenspectaculaire manoeuvre op waarvoor met name de bevolking van Lochem grotebelangstelling toonde.1 Langsdoorsnede Exe1se brug4350113157-t----.~--67090 13157 +4350~Het betreft hier de Exelse brugdie het Twente-kanaal kruistonder een hoek van circa 45 0.De brng met een totale lengte van ruim100 m werd in de jaren 1953-1955 ge-bouwd tervervangingvan de brug die inde oorlog was verwoest. Het is ??n van(vervolg van blz. 25)te zamen als toeslagmateriaal voor be-ton worden gebruikt, blijken er op basisvan de ter beschikking gestelde mon-sters en het in kaart brengen van prak-tijkervaringen met name in Engeland,geen redenenomdestructieveexpansie-ve alkali-toeslagreactie van het beton tevermoeden.wel staatvast dat het materiaal zeer veelalkali-toeslagreactief materiaal bevat;echter zoveel dat de maximum-grens-waarde van het pessimumgebied ruimwordt overschreden, waardoor er geenaanleiding is tot het optreden van de-structieve alkali-toeslagreactie. Als ge-volg daarvan moet bij het mengen vandittoeslagmateriaalmet andere toeslag-materialen grote zorgvuldigheid wor-26de fraaie boogbruggen over het ge-noemde kanaal. De hoofdoverspanningbedraagt 67 m en wordt gevormd doortwee drukbogen van gewapend beton,met ter plaatse van de oplegging trek-bandenvanvoorgespannenbeton (fig. 1).Het brugdek, dat wordt gevormd doordenbetracht, omdatin datgevalwel eenpessimum-hoeveelheid reactiefmateri-aal aanwezig zou kunnen zijn. Bij port-landcementbetonzou dan mogelijkweldestructieve expansievan beton kunnenoptreden indien het beton onder voch~tige omstandigheden wordt toegepast.Aantonen dat een en ander niet tot de-structieve expansie leidt, is in dat gevalnoodzakelijk.In geval er toch sprake is van reactievetoeslagmaterialen die in het pessimum-gebied zijn gelegen, zijn erinNederlandvoldoende maatregelen mogelijk vaneenvoudige aard om problemen in depraktijktevermijden. Ditzijn met namehetgebruikvanhoogovencementenhetgebruik van poederkoolvliegas doormiddel van portlandvliegascement ofals vulstofin beton.de genoemde trekbanden en het balk-rooster daartussen, is door middel vanstalen hangstijlen aan de bogen opge-hangen. De trekband wordt gevormddoor 48 kabels van 12 draden van 7 mm(systeem Freyssinet). Tussen de beidebogen is een windverband aangebracht.Literatuur1. Heijnen, WM.M. enJ. van der Vliet,Alkali-silicareactie ook in Nederland.Cement 1991, nr. 7/8.2. BRE Digest 330, Alkali-aggregate re~actions in concrete.BritishResearchEs-tablishment, Watlord U.K., 1987.3. Hawkins, MR, Alkali-silica reaction- minimising the risk ofdamage to con-crete, Guidance notes and model speci-fication clauses. Concrete SocietyTech-nical Report No. 30, pp. 34, 1987.4. Deutscher Ausschuss f?r Stahlbeton:Richtlinie Alkali-reaktion im Beton.Beuth Verlag, 1986.Cement 1992 nr. 9DETAIL A AANZICHTB/2 Principe van ophanging van de aanbruggen, detail A en aanzicht B uit fig. 13 4 Brugconstructie staande op de schuifbanen aan de noord- en- zuidzijdeDe brug verkeert nog in een uitstekendeconditie, zodat hij de moeite van hetverschuiven waard was. De kosten vanslopen en de bouwvan een nieuwe brugzouden f5,5 miljoen bedragen. Hetver-schuiven van de bestaande brug f 2,5miljoen. Doorde brug rechtoverhetka-naal te leggen was het tevens mogelijkeen toekomstige kanaalverbreding terealiseren tot 60 m.Randvoorwaarden voor hetschnivenMet het schuiven Van de constructie iseen brugmassa gemoeid van 3200 ton.Datis de massa van de hoofdbrug en debeide aanbruggen samen. Om de geheleconstructie te kunnen verplaatsenmoesten de beide aanbruggen aan dehoofdbrug worden gehangen.Daarvoorwerd een tijdelijke tuiconstructie ont-worpen, waarbij de tuikabels over detwee portalen heen lopen en aan weers-zijden met het dek van de aanbruggenzijn verbonden (fig. 2).Bovendien moesten er twee schuifba-nen komen waarover de brug verplaatstkon worden: aan de noordzijde met eenlengte van 50 m, aan de zuidzijde van80m.De twee schuifbanen bestaan uit dichtaaneengeplaatste voorgespannen heipa-len van 12 m lengte (doorsnede 500 x500 mm2) waarop een terplaatse gestor-te sloofwerd aangebracht (foto's 3-4).Vanwege de grote belasting, niet alleendoor het gewicht maar ook op dwars-kracht en wringing, is dat een zeer forsesloofgeworden van 1,10 m breed en 1,25m hoog. Om praktische redenen zijndaarin als wapening niet-gespannenvoorspanstrengen aangebracht(in totaal198), die alle langs de omtrek waren ge-situeerd. Om de palen voor deze schuif-baan ter plaatse van de noordelijke aan-brug te kunnen heien, moest deze aan-brug tijdelijk worden verschoven.Cement 1992 nr. 9 27I_B_R_U_G_G_E-NB--o-UW-----~-IUITVOERINGSTECHNIEKDe gehele schuifbaan was in co?rdi~naten vastgelegd. Met behulp van mo-derne tachometers waren deze co?rdi~naten in het werk uitgezet.Inrichting voor het vijzelenDe boogbrug en de beide aanbruggenwerden met behulp van hydraulischevijzels in vier fasen naar de nieuwe on-derbouw geschoven. Aan de noordzijdewordt daarbij een weg van 50 m afge-legd, aan de zuidzijde 80 m.In de eerste fase fungeert de noordwes-telijke oplegging als draaipunt. Alleende trekvijzels aan de zuidzijde zijn danwerkzaam. In de tweede fase wordt debrug een eind evenwijdig verschoven,waaraan uiteraard alle trekvijzels mee-werken. Vervolgens draait de brug in dederde fase circa 20 0 om de zuidwestelij-ke oplegging, om tenslotte over de laat-ste meters evenwijdig te worden door-geschoven tot aan de eindbestemming.Om de betrokkenen een helder idee tegeven van de wijze waarop de verschui-vingsoperatie moest verlopen, was eenmaquette gebouwd (foto 5).De vijzelinrichting bestond uit vier hy-draulisch aangedreven glijstoelen, ??nonder elke brugoplegging (foto 6). Dieopleggingen werden gedragen doorsteeds twee vijzels, elk met een Vermo-gen van 480 ton. De trekvijzels haddeneen horizontale slag van 0,25 m. Hetverschuiven had plaats over neopreenglijplaten in stapjes van 40 cm. Nadat er4 m was afgelegd, werden de opleggin-gen onderstempeld en? de glijstoelendoorgeschoven \foto 7).Het bleek van groot belang ervoor tezorgen dat beide vijzels droegen. Dat I--'~---~-----~~----~----~---~--~---jwerd bereikt door het bruggewicht opoliedruk te dragen en niet op de borg~moeren. In het eerste geval gedraagt hetsysteem zich als communicerende va-ten, wat vooral van belang is bij kleineoneffenheden.Dezeopmerkingwordtgemaakt, omdatbij de aanvang van het schuiven eenoneffenheid er de oorzaak van was datalle oplegbelasting op ??n van de beidevijzels kwam te staan. De geconcen-treerde belasting op de glijstoel werdtoen zo groot dat het staal plooide. Hetaanvangsprobleem werd snel verholpenen de restvan de operatieverliep zonderproblemen.De schuifbaan bood aan weerszijdenvan de vijzels voldoende ruimte om opelk gewenst moment te kunnen onder~stempelenvoorheteventueelvervangen I-----~-------------~---~--------___lvan onderdelen van de glijinrichting 7(foto 8). Detail van de schroefvijzels als brugoplegging28 Cement 1992 nr. 98 AfsteIllpeling aan weerszijden Vande schroefvijzels9Exelse brug in nieuwe situatiefoto: Michel Hofmeester,RotterdaIllSchuifoperatieOnder grote belangstelling van met na-me de plaatselijke bevolking is de brugindeweken 25 en26 naarde nieuwepij-lers verschoven. Alles verliep naar wens.Daarna hadden de schuifbanen hunwerk gedaan en kon deze tijdelijke con~structieweerwordengesloopt.Integen-stelling tot de korte levensduur van deschuifbaan, komt de brug zelf in aan-merking voor de recycling-prijs. Eenmooi voorbeeld van een tweede gebruiken voor betrokkenen een bijzondere er-vanng.De scheepvaart heeft tijdens de ma-noeuvre geen hinder ondervonden.Op 16 juli jl. werd de verplaatste brugweer in gebruik genomen. Zij vormtthans onderdeel van de westelijke om~leggingvanLochem die een lengteheeftvan circa 2,5 km (f?to 9).BetrokkenenDe brug is eigendomvan de Rijkswater-staat, directie Overijssel. Opdrachtgeverbij de verplaatsingwasdeProvincieGel-derland. Het werk werd voorbereiddoor de Dienst Wegen, Verkeer enGrondzaken.Het werk werd uitgevoerd door ReefWegenbouw in samenwerking met vij~zelspecialist De Boer.Cement 1992 nr. 9 29