EUROPESE MARKT: MYTHE OFREALITEIT?M.I.Platschorre, Algemeen directeur ENCI nv, 's-HertogenboschTekst van een voordracht, gehouden tijdens de CUR-dag 1988 te Amersfoort, 28 apriljl.De betekenis van een Europese markt en de wijze waarop deze gestalte krijgt. De noodzaak vanregelgeving, met name voor de bouw. De interne markt als realiteit, omdat de politiekebesluitvorming door het bedrijfsleven wordt gedragen.n Brussel is Lord Cockfield, binnende Europese Commissie, belast metde interne markt, niet meer te stui-ten.Eind dit jaar, of anders begin 1989, wilhij de plannen voor de voltooiing van deEuropese markt, neergelegd in bet wit-boek, hebben uitgewerkt in 300 Euro-pese wetsvoorstellen. HetEuropees par-lement, de Raad en de nationale rege-ringen moeten dan voor 1993 de voor-stellen bebben besproken, aanvaard enin de nationale wetgevingen hebbenverwerkt. Daarmee dient het werk vande EG-commissie in een stroomver-snelling te komen, want eind 1987 wa-ren pas 77 voorstellen geheel of gedeel-telijk goedgekeurd. Wei zijn inmiddelsdiverse concepten en voorstellen toege-voegd aan de stroom die in behandelingis. Het totaal hiervan is daarmee geko-men op 312 stuks. En hoewel alom twij-fel te beluisteren valt over het al of niethalen van de magische datum 1992, iseen ding zeker: zowel in de politiek alshet bedrijfsleven nemen de publikatiesen discussies over het thema Europa toemet een eenparig versnelde beweging.Integrerend Europa sinds 1957Hoe is dat eigenlijk begonnen en vanuitwelke achtergrond verdedigt Brussel zokrachtig zijn doelstellingen? Het in1957 ondertekende Verdrag van Romevoorzag in de totstandkoming van deDouane-unie en bevatte als be-langrijkbeginsel: het vrije verkeer vanpersonen, goederen, diensten en kapi-taal. De daarmee beoogde gemeen-schappelijke markt had ten doel dooreen uitbreiding van het handelsverkeerde economische activiteit te stimulerenen de welvaart te vergroten. Sinds dezeondertekening heeft Europa inderdaadin economisch opzicht een sterke ont-wikkeling doorgemaakt: - In 30 jaar tijdis het bruto binnenlands produkt perhoofd van de bevolking- dus de levensstandaard van de Europe-se burgers - praktisch verdubbeld, te-gen een stijging van 70% in de VS.- De produktiviteit van de Europese In-dustrie is verdrievoudigd, die van deAmerikaanse industrie slechts ver-dubbeld.- De industriele structuur van Europaheeft een geleidelijke integratie enversterking ondergaan.- Het handelsverkeer tussen de landenvan de Europese Gemeenschap is indeze 30 jaar met een factor 7 gegroeid.Onze economieen zijn thans heelnauw met elkaar verbonden.- Het gemeenschappelijk landbouwbe-leid gaf de stoot tot de moderniseringvan de Europese landbouw.- In de visserij sector werd de EuropeseGemeenschap met haar betrekkelijkgeringe eigen visstand in staat gestelddeze te beschermen, een gemeen-schappelijke discipline tot stand tebrengen en vanuit een sterkere positiemet andere staten over visserij rechtente onderhandelen.- In de energiesector hebben de vanaf1968 aangelegde buffervoorraden delidstaten geholpen de eerste gevolgenvan de oliecrisis op te vangen. Inmid-dels is de afhankelijkheid van inge-voerde aardolie in 10 jaar van 61% tot31 % verminderd.- In dezelfde periode van 30 jaar heeft12 Cement 1988 nr. 7/8IResultaten van 30 jaar EG:- levensstandaardEuropese burgerverdubbeld- industiele produktiviteit 3maal zo groot- handelsverkeer tussen EG-landen 7 maal zo groot- handelsverkeer met rest vande wereld 3 maal zo grootde Europese Gemeenschap het volu-me van haar handelsverkeer met derest van de wereld verdrievoudigd.HeractiveringsprocesDe opbouw van de Gemeenschap, die deeerste tien jaren sneller verliep dan wasvoorzien, stagneerde na de oliecrisis.De lidstaten neigden ertoe zichzelf te-rug te trekken. Zonder het reeds bereik-te op losse schroeven te stellen, waren zijgeneigd de bestaande regels restrictief teinterpreteren en de ontplooiing van deGemeenschappelijke markt te vertra-gen.Tevens stond deze periode echter in hetteken van nieuwe toetredingen. Ookgroeide bij ondernemers, vakbondslei-ders, en andere deelnemers aan het soci-aal-economisch gebeuren een bewus-twording omtrent het nut en de nood-zaak voor een gezamenlijk optreden te-gen grootmachten als de VS, USSR enJapan.Hieruit ontstond een heractiverings-proces met een strategic die zich diendete richten op alle gebieden die eenkrachtige Europese aanpak behoefden,onverschillig of deze al dan niet reedswerden genoemd in het Verdrag vanRome, dat eerder als vertrekpunt dan alseindpunt werd beschouwd.Na de aanvaarding van het ontwerpver-drag voor de totstandkoming van de Eu-ropese Unie in 1984 produceerde deCommissie in 1985 een door LordCockfield, vice-voorzitter van de com-missie, opgesteld witboek betreffendede voltooiing van de interne markt. Indit document wordt een overzichtgegeven van de maatregelen die geno-men dienen te worden om in de periodetot 1992 alle materiele technische en fis-cale barrieres tussen de lidstaten teslechten. Het document werd gunstigontvangen en leidde tot de EuropeseAkte in december van datzelfde jaar. Deakte bevat amendementen op de be-staande verdragen, zodanig dat de voor-stellen van het witboek zullen leiden totde completering van de interne markt in1992, met voorzieningen voor de offi-ciele status van de Europese Raad en deeerder genoemde informele politiekesamenwerkingsprocedures.Door ratificeringsproblemen werd deakte met vertraging effectief op 1 juli1987.Dit was nodig omdat 30 j aar na onderte-kening van het Verdrag van Rome hetvrij e verkeer van goederen nog verre vanverwezenlijkt is. De overblijvende ma-teriele, technische, fiscale en admini-stratieve of wettelijke belemmeringenwerden slechts gedeeltelijk aangepakt.Sommige werden zelfs heimelijk ver-sterkt.Taakstelling voor 1992opruiming van alle materiele,technische en fiscale barrieresBelemmeringenOpheffing van de grenzen betekent op-heffing van zo'n 300 technische belem-meringen waarvoor evenveel politiekebesluiten nodig zijn. Dit betreftbesluiten op het gebied van:- Douaneformaliteiten. Het bord 'dou-ane' zal worden afgeschaft. Een enkeldouanedocument inzake de verzen-ding van de goederen zal vanaf 1992 dethans geldende 70 verschillende for-mulieren vervangen.- Belastingen, BTW tarieven en de an-dere indirecte belastingen. Tot nu toewerd geen enkele vooruitgang ge-boekt, behalve de totstandkoming enalgemene invoering van de BTW. Er isgeen overwegend bezwaar tegen eenin geringe mate blijven uiteenlopenvan belastingtarieven. Wei dienen detarieven nader tot elkaar gebracht teworden. De lidstaten hebben zich in-middels verplicht voor 1992 de nodigewijzigingen in hun huidige BTW-stelsel aan te brengen, uitgaande vantwee referentietarieven: een laag tariefen een normaal tarief.In het in 1986 verschenen rapport van deWRR (onze Wetenschappelijke Raadvoor het Regeringsbeleid), onderscheidtdeze Raad twee aspecten van het inter-gratieproces met betrekking tot hetBelemmeringen:douaneformaliteiten,ongelijke belastingen enBTW-tarievenfunctioneren van de interne markt:- afschaffing en beperking van nationa-le grensbelemmeringen (negatieve in-tegratie) en- gemeenschappelijk beleid en harmo-nisatie via wetgeving (positieve inte-gratie).De eerder genoemde voorbeelden heb-ben betrekking op het eerste aspect. Wevervolgen met een aantal maatregelenuit de tweede categorie, en meer vanbetekenis voor onze belangensfeer.Wederzijdse erkenning van natio-nale normenDe uiteenlopende nationale voorschrif-ten en normen voor produkten beteke-nen voor de Europese industrie een ern-stige handicap. Zij beletten de onderne-mingen gebruik te maken van hetschaaleffect van de Europese markt,door hen te dwingen eenzelfde produktin soms 12 verschillende uitvoeringen tefabriceren en 12 test- en goedkeurings-procedures te ondergaan. In plaats vante verminderen zijn dezebelemmeringen in de afgelopen jareneerder toegenomen:- enerzijds onder invloed van protectio-nisme, dat na het verdwijnen van dedouanebarrieres nieuwe vormen heeftaangenomen.- anderzijds als gevolg van de sterketechnologische ontwikkeling: voornieuwe produkten die op de marktverschijnen hebben de nationale insti-tuten nieuwe normen gecreeerd.De methode van harmonisatie van bo-venaf, zoals de gemeenschap die 27 jaarmet betrekking tot technische normenen voorschriften heeft toegepast, is in-middels voorbij gestreefd. Waar natio-nale belangen dikwijls met elkaar inbotsing komen, vergt het bepalen vanuniforme Europese normen namelijkvele maanden, zo niet j aren omdat, afge-Harmonisatie:voorbereiding van circa 30Europese industriele normenCement 1988 nr. 7/8 13zien nog van de reele technische moei-lijkheden, niemand er op korte termijnmee is gediend. Zo kostte Let tien jaarom overeenstemming te bereiken overde hoogte van de achterlichten van trac-toren.Om aan dit probleem tegemoet te ko-men en in de concurrentiestrij d met on-der meer de VS niet verder achterop teraken was een nieuwe aanpak dringendgeboden. De commissie koos in 1986voor die van de wederzijdse erkenning.Dit betekent dat een in een lidstaat opwettelijke wijze vervaardigd en in dehandel gebracht produkt automatisch inelke andere lidstaat vrij mag wordenverkocht, ook al gelden daar andere nor-men.Daarmee geeft de Gemeenschap dedoelstelling van gemeenschappelijkeEuropese normen niet op. In de eersteplaats zal zij de essentiele voorschriftenqua gezondheid en veiligheid bij wijzevan bindende maatregelen voor alle lid--staten blij ven vaststellen. Voor bet overi-ge meent zij editer dat bet van meer rea-liteitszin getuigt en sneller tot bet be-oogde resultaat leidt, wanneer de Euro-pese fabrikanten in een zodanige positieworden gebracht dat zij zich niet langerachter een nationale norm kunnen ver-schuilen, maar gedwongen zijn bet on-derling eens te worden over compro-missen. Deze zullen dan op een meereenvoudige en efficiente wijze in ge-meenscbappelijk normen kunnen wor-den vertaald.Elk nationaal ontwerp van een techni-sche norm moet aan de Commissie ende andere lidstaten worden meegedeeld.Deze kunnen daarop reageren. Na ken-nis genomen te hebben van deze reactieskan de Commissie wijzigingen opleg-gen of regels opstellen.Eurocodes:de gemeenschappelijkenormen voor de bouwOp het gebied van de harmonisatie vanindustriele normen, zijn de Europesenormalisatie-instellingen CEN en CE-NELEX bezig met het uitwerken vanongeveer 30 nieuwe Europese normen.Later in het jaar zullen deze instellingenworden verzocht de door de Commissievoorgestelde gemeenschappelijke voor-waarden en regels voor correcte labora-toriumpraktijken als Europese normenaan te nemen. Deze vormen dan degrondslag voor keuringslaboratoria encertificatie- en inspectie-instellingen.Op basis van dergelijke normen zullenin elke sector overeenkomsten kunnenworden gesloten over de wederzijdse er-kenning van beproevingsresultaten en -certificaten.BouwmaterialenBouwmaterialen vormen een goedvoorbeeld van de wijze waarop de nieu-we aanpak werkt, aangezien het bij deRaad ingediende voorstel de drie afzon-derlijke voorstellen vervangt die oor-spronkelijk volgens het witboek warenvoorzien.Het voorstel wordt aangevuld met de ditjaar geplande publikaties van Euroco-des, dus de gemeenschappelijke techni-sche voorschriften voor de bouw.In dit kader publiceerde de Commissiein februari van dit jaar een advies overhet voorstel voor een richthjn van deRaad betreffende de onderlinge aanpas-singen van de wettelijke en bestuurs-rechtelijke bepalingen in de lidstateninzake de voor de bouw bestemde pro-dukten. Overwegende, dat de bouwsec-tor in haar geheel goed is voor een omzetvan meer dan 300 miljard ECU per jaar,waarvan een derde voor rekening vanmaterialen komt, streeft men twee doel-stellingen na:1. Voor de bouw bestemde produktenwaarvan de geschiktheid voor het ge-bruik is aangetoond, moeten vrij opde gehele markt kunnen worden ver-handeld en toegepast. Voor de handelin en toepassing van dergelijke pro-dukten mogen dan geen belemme-rende wettelijke en bestuursrechtelij-ke bepalingen in de lidstaten gelden.2.Ten behoeve van de Raad maatrege-len vast te stellen tot onderlinge aan-passing van de wettelijke en bestuurs-rechdijke bepalingen van lidstaten ophet gebied van volksgezondheid enveiligheid, milieubescherming enconsumentenbescherming.Openstelling van de markt vooroverheidsopdrachtenIn alle Europese landen worden de over-heidsopdrachten thans zeer sterk afge-schermd en in feite vrijwel uitsluitendvoor de nationale leveranciers gereser-veerd. Deze opdrachten vertegenwoor-digen ca 10% van het bruto intern pro-dukt van de Gemeenschap. Houdt mentevens rekening met de aankopen vanoverheidsondernemingen, dan is ditpercentage zelfs 20%.De Commissie werkt momenteel aan dewijziging van de richtlijn uit 1971 voorhet aanbesteden van overheidsopdrach-ten, waarvan het effect is uitgeblevenBetekenis bouwsector:- een omzet van meer dan 300miljard ECU per jaar- een markt waarin 100 miljardECU aan bouwmaterialenomgaatomdat de grens van 1 miljoen ECU telaag bleek te zijn. Naast het optrekkenvan deze grens wil men in de richdijnaanvaard krijgen dat klachten niet al-leen bij de Commissie in Brussel kun-nen worden ingediend, maar ook op na-tionaal niveau bij de rechterlijke instan-ties aanhangig kunnen worden ge-maakt.Op deze wijze wil men de huidige situa-tie doorbreken, waarbij nog geen 2% vande overheidsopdrachten aan onderne-mingen van andere lidstaten wordengegund. Het gaat om een totaal van deaankopen van de lidstaten van ca 400miljard ECU.Openstelling van de diensten-marktenHet vrije verkeer van diensten steunt opdezelfde beginselen als het vrije goede-renverkeer. Er doen zich evenwel speci-fieke belemmeringen voor:- Op financieel gebied: deviezencon-trole, kredietbeperking en de bijzon-dere kenmerken van financiele pro-dukten die in sterke mate door de wij-ze van overheidsbemoeienis wordenbepaald (bank- en verzekeringswe-zen).- In de sector van het vervoer: een starreovergereglementeerde structuur, ge-koppeld aan een sterk nationaal pro-tectionisme. De wettelijke reglemen-ten betreffende het gewicht per as ende rijtijden in het wegvervoer zijn nogaltijd niet geharmoniseerd.- In de dienstensectoren die uit nieuwetechnologien zijn voortgekomen (in-formatica, audiovisuele middelen)wegen de structuren zwaar, ook al gaathet hier om sectoren in voile ontwik-keling waarvoor nieuwe regels moe-ten worden ontworpen.Het gaat erom dat de Europese burger in1992, onverschillig waar in Europa, eenlening kan opnemen tegen de laagsterente, zich bij de Europese maatschappijvan zijn keuze kan verzekeren, zijnmagnetische of elektronische betaal-kaart bij elke biljettenautomaat binnende Gemeenschap kan gebruiken enz.14 Cement 1988 nr. 7/8Deze opsomming geeft aan dat er dui-delijk vorderingen worden gemaakt.Ecbter ook, dat Let moeilijkste nog voorde boeg ligt.Niettemin Leeft de Europese integratieeen nieuwe impuls gekregen doordat deRaad van Ministers de jarenlange dis-cussie over de EG-financien heeft kun-nen afronden met een compromis datde samenhang tussen Noord- en Zuid-Europa kan verstevigen en de om-vangvan de landbouwuitgaven beperkt.Reden te meer om duidelijk rekening teLouden met de doelstellingen van deEuropese Akte, nl. een interne markt,ook voor de bouw: een ruimte zonderbinnengrenzen waarin Let vrije verkeervan goederen, personen, diensten en ka-pitaal is gewaarborgd, waarbij leverin-gen naar een andere Ldstaat eenzelfde tebelasten feit vormen als leveringen inhet binnenland, een markt waar in LetgeLeel geen sprake is van in- en uitvoermaar slecLts leveringen uit of naar an-dere lidstaten.DoelstellingenEuropese Akte:vrij verkeer van goederen,personen, diensten en kapitaalZo gesteld lijkt dit alleen maar winstvoor Let bedrijfsleven, in werkelijkLeidzijn er ecLter ook gevaren. Hetwegvallen van douanegrenzen, metgelijktrekken en wederzijds erkennenvan tecLniscLe normen en certificaten,de grotere bewegingsvrijbeid voor in-vesteringen over de grenzen, Let zijn in-derdaad allemaal factoren die elke on-derneming en organisatie biedt kansenLaar vleugels uit te slaan.Maar waar een wint, zal de ander moe-ten wijken. De concurrentie tussen deEuropese bedrijven zal aanzienlijk toe-nemen. En dat niet alleen. Ook voorlanden buiten de EG is dit dan een inte-ressante markt geworden (Japan, VS).Alleen zij die een tecLnologiscL Loog-waardig antwoord weten te geven zul-len straks de toon kunnen aangeven inde bouwwereld.Het technologiebeleidDe Europese Commissie acbt een tecL-nologiscLe doorbraak een van de dwin-gende voorwaarden voor Let welslagenvan de grote interne markt. Deze opvat-ting Leeft geresulteerd in twee initiatie-EG-technologiebeleid:- samenwerking tussenEuropese bedrijven- gezamenlijke ontwikkelingvan nieuwe technologieenven: LetEureka-project en LetEG-tecL-nologiebeleid:- Eureka streeft naar versterking van desamenwerking tussen Europese be-drijven om nieuwe produkten, goede-ren of diensten op de markt te bren-gen. Hierbij is vooral sprake van Let'bottom-up'-principe. Het initiatiefgaat uit van ondernemingen volgensaanwijzingen van de markt. Nationaleoverbeden stellen budgetten bescbik-baar om Lun bedrijven mee te latendoen (Nederland circa / 50 miljoenperjaar).- Het EG-tecLnologiebeleid is neerge-legd in Let tweede kaderprogrammavoor communautaire werkzaamLe-den op Let gebied van onderzoek entecbnologiscLe ontwikkeling voor1987-1991.De bescbikbare middelen bedragencirca f 15 miljard. Het kaderpro-gramma is gericbt op bevordering vanpre-commercieel onderzoek en vanpre-commerciele ontwikkeling in desfeer van nieuwe tecbnologieen.Er zal Lard moeten worden gewerkt omde acLterstand in te Lalen met enerzijdsde VS, waar de ontwikkeling vooralwordt gestimuleerd vanuit de militairetecLnologie en anderzijds Japan dat zicLricLt op praktische consumentengoede-ren.BesluitDe interne markt blijkt een realiteit teworden zeker voor bouwprodukten enbouwmaterialen. En naar Let zicL laataanzien, veel eerder dan in 1992.Immers los van de politieke besluitvor-ming is reeds een geheel andere integra-tie op gang gekomen, nl. die van Let be-drij fsleven zelf. Om trj dig in te spelen opdeze gebeurtenissen en de regelgevingnog adequaat te kunnen beinvloeden isbinnen de Nederlandse bouwnijverbeidEG-beraad voor de bouw- belangenbehartiging vande Nederlandse bouween commissie in Let leven geroepen dieadvies moet uitbrengen aan ministerNijpels inzake Let instellen van een zgn.EG-beraad voor de Bouw. Dit beraad zalzijn samengesteld uit representantenvan de uitvoerende bouw, toeleverendeindustrie, ontwerpers, opdracbtgevers,en bouwinstituten, samen met enkelevertegenwoordigers van de betreffendeministeries. Het beraad vervult eencoordinerende en stimulerende rol enzal bij Let overleg ook de werkgeversor-ganisati.es en de vele anderen betrekken.Op deze wijze wordt een duidelijk sig-naal afgegeven in Let belang van aliendie bij de 'bouw' van de toekomst zijnbetrokken.Cement 1988 nr. 7/8 15