themaE?n project, 22 kunstwerken6 201510themaE?n project,22 kunstwerken1A2 Maastricht omvat veelheid aan kunstwerken en nieuw vastgoedMet het plan de Groene Loper haalde de projectorganisatie Avenue2 de opdracht binnen voor??n integraal plan voor de stad Maastricht en de snelweg die er doorheen loopt. Het plan zorgtvoor een goede bereikbaarheid van de stad, doorstroming op de A2, en nieuwe kansen voor deontwikkeling van de aangrenzende buurten door onder andere een betere verkeersveiligheid enleefbaarheid van Maastricht Oost. Het plan omvat een veelheid aan kunstwerken, en daarnaastook nieuw vastgoed en natuurcompensatie.E?n project, 22 kunstwerken 6 2015 11Ruggengraat van het plan de Groene Loper is de gestapeldetunnel, waardoor 80% van het huidige verkeer onder de grondgaat. Boven op de tunnel komt de parklaan, een langgerekte,intieme bomenlaan die de aanliggende wijken verbindt. Dezelaan is onderdeel van een groen, recreatief lint voor fietsers enloopt van de Landgoederenzone tot knooppunt Europaplein,over een afstand van 4,3 km. Het plan zorgt voor tweemarkante en herkenbare stadsentrees en omvat tevens vast-goedontwikkeling langs het gehele traject.Het totale plan omvat zeer uiteenlopende kunstwerken, vanafknooppunt Kruisdonk in het noorden tot het Europaplein in hetzuiden. In dit artikel een toelichting bij de verschillende onderde-len van het project. De meest interessante kunstwerken zijn in ditnummer van Cement in afzonderlijke artikelen verder uitgewerkt.Knooppunt KruisdonkKnooppunt Kruisdonk, de kruising tussen de A2 naar Eindho-ven en de A79, heeft een zogenoemde volledige verknopinggekregen, via het onderliggende wegennet (fig. 3). Dat wil zeggendat auto's zowel van de A2 naar de A79 als omgekeerd kunnenrijden. Voorheen was er hier geen echte verknoping. Een directeverbinding bestond alleen voor de richtingen Maastricht-Eind-hoven en Maastricht-Heerlen. Verkeer op de A2 vanuit Eindho-ven kon bij Kruisdonk niet rechtstreeks naar de A79 richtingHeerlen of andersom. Wisselen van snelweg moest via de afrittenbij Meerssen (afrit 51 van de A2) en Rothem (afrit 1 van de A79)en verder via de wijk. Dat is nu anders. Het knooppunt is zoaangelegd, dat verkeer gemakkelijk en snel van de A2 naar deA79 kan rijden en andersom. Ook bestemmingsverkeer richtingAmby en Rothem is mogelijk. Bovendien is er in de nieuwesituatie een directe verbinding vanaf beide autosnelwegen naarbedrijventerrein Beatrixhaven en het P+R-terrein MaastrichtNoord: de Nieuwe Limmelderweg.De verknoping van Kruisdonk omvat de volgende kunstwerken(fig. 2):5.Kalverbosch en Bunderbosch: twee ecoducten voor dieren.Deze ecoducten zijn gebouwd om de natuur in de Landgoe-derenzone te versterken. De barri?res voor de natuur in ditgebied zijn hiermee opgeheven. De ecoducten sluiten aan opde bestaande natuurgebieden en de ecologische hoofdstruc-tuur.6.Verbreding bestaand viaduct bij kruising Kruisdonk: nood-zakelijk om uitvoegen vanuit de A2 naar de ontsluitingswegBeatrixhaven mogelijk te maken.7. Geluidsscherm bij Amby: noodzakelijk om de geluidsoverlastin de wijk Amby te reduceren als gevolg van de nieuwe vertak-king Kruisdonk. Het scherm is ongeveer 4,40 m hoog bij 190 mlang en krijgt aan de kant van de woningen begroeiing.10.Geluidsscherm bij (Rothem) Kruisdonk: een noodzakelijkeverlenging van het bestaande geluidscherm als gevolg vande nieuwe vertakking Kruisdonk.11.Fly-over kruising A2/A79 Kruisdonk: zie Cement-artikel`Vliegend viaduct'.14.Twee viaducten in de A2 die de ontsluiting van Beatrix-haven mogelijk maken.15.Uitbreiding bestaande viaduct Ambyerweg met nieuwefietsbrug: huidig viaduct maakt het onmogelijk om inverband met capaciteitsuitbreiding het fietsverkeer af tewikkelen. Hierdoor is een uitbreiding in de vorm van eenlosse fietsbrug noodzakelijk.1 Bouwwerkzaamheden bij Geusselt Noordfoto: A2 Maastricht2 Overzicht kunstwerken A2 MaastrichtDefinitieve kunstwerken1 Spoorviaduct, onderdeel nieuweverbindingsweg bedrijventerreinBeatrixhaven2 Tunneltje Beukenlaan voor fietsers envoetgangers, onderdeel nieuweverbindingsweg bedrijventerreinBeatrixhaven3 Viaduct Mari?nwaard, onderdeel nieuweverbindingsweg bedrijventerreinBeatrixhaven4 Ecoduiker voor dieren in deverbindingsweg Beatrixhaven5 Kalverbosch en Bunderbosch; tweeecoducten voor dieren6 Verbreding bestaand viaduct bij kruisingKruisdonk7 Geluidsscherm bij Amby8 Verlenging tunnel Severensstraat9 Voetgangers- en fietsbrug `de Groene Loper'richting Landgoederenzone10 Geluidsscherm bij (Rothem) Kruisdonk11 Fly-over kruising A2/A79 Kruisdonk12 Onderdoorgang voor beekje (de Kanjel)onder A2 bij kruising Tapgraaf13 Ecoduiker voor dieren onder A214 Twee viaducten in de A2 die de ontsluitingvan Beatrixhaven mogelijk maken15 Uitbreiding bestaande viaduct Ambyerwegmet nieuwe fietsbrug16 Nieuwe fly-over Viaductweg Zuid17 Nieuwe fly-over Viaductweg Noord18 Fietstunnel Geusselt19 Paardentunnel; route `Groene Loper' voorvoetgangers en fietsers richtingLandgoederenzone20 Fly-over Europaplein21 Dubbellaagse tunnelTijdelijke kunstwerken1 In tijdelijk gebruik: VoetgangersbrugBauduinstraat2 In tijdelijk gebruik: Gelijkvloerse verkeersbrugover bouwput Voltastraat3 In tijdelijk gebruik: Voetgangersbrug ANWB4 In tijdelijk gebruik: Gelijkvloerse verkeersbrugover bouwput Scharnerweg5 In tijdelijk gebruik: VoetgangersbrugRegentesselaan6 In tijdelijk gebruik: Fiets- en autobrug John F.Kennedysingel22 Sibematunnel voor (brom)fietsers richtingde wijken Heer en Cadier & Keer222themaE?n project, 22 kunstwerken6 2015123 Nieuwe situatie knooppunt Kruisdonk, dat eenvolledige verknoping krijgt4 Nieuwe situatie knooppunt Geusselt, met noor-delijke tunnelmond5 Nieuwe situatie knooppunt Europaplein, metzuidelijke tunnelmond1. Spoorviaduct. De nieuwe verbindingsweg kruist het spoor.Om een snelle en goede verbinding naar de Beatrixhavente maken, is ervoor gezorgd dat het treinverkeer en deverbindingsweg elkaar niet hinderen. Daarom loopt deverbindingsweg via een viaduct over het spoor.2. Tunneltje Beukenlaan. In feite is het tunneltje Beukenlaangeen tunnel, want de tunnel is niet verdiept in de grondaangelegd, maar is boven op de bestaande Beukenlaangebouwd. Het is een tunneltje voor fietsers en voetgangers.3. Viaduct Mari?nwaard. De nieuwe verbindingsweg kruistde straat Mari?nwaard. Om een snelle en goede verbindingnaar de Beatrixhaven mogelijk te maken, is een viaductaangelegd. Zo loopt de nieuwe verbindingsweg over deMari?nwaard.4. Ecoduiker voor dieren in de verbindingsweg. De ecoduikerzorgt ervoor dat dieren zwemmend of lopend naar het leef-gebied aan de andere kant van de verbindingsweg kunnenkomen.9. Voetgangers- en fietsbrug `Wielerbaan', ten behoeve vaneen natuurlijke verbinding tussen de Landgoederenzone ende Geusselt.8. Verlenging tunnel Severenstraat. De Severenstraat is eenbelangrijke lokale verbinding tussen Amby en Nazareth. Debestaande tunnel onder de A2 blijft deels gehandhaafd. Aande oostzijde is de bestaande uitrit gesloopt en een nieuwdeel aangebouwd. Deze maatregel is nodig omdat de A2 inde definitieve situatie wordt verbreed. Zodoende moeten erook meer rijstroken over de tunnel worden aangelegd.12. Onderdoorgang voor beekje de Kanjel onder A2 bij krui-sing Tapgraaf.13. Ecoduiker voor dieren onder A2. Zorgt ervoor dat dierenveilig aan weerszijden van de A2 kunnen komen.In de Beatrixhaven wordt verder nieuw bedrijfsmatig vastgoedgerealiseerd, net als aan weerszijden van de nieuwe verbin-dingsweg. Deze ontwikkelingen dragen bij tot de verbeteringvan het bedrijventerrein.A2-tunnel en tunnelmondenHart van het project vormt de 2,3 km lange, dubbellaagsetunnel (21 in (fig. 2)). Deze loopt vanaf knooppunt Geusselt,tot aan knooppunt Europaplein. Hij bestaat uit 2?2 tunnelbui-zen boven elkaar: de bovenste twee voor regionaal en bestem-mingsverkeer, de onderste twee voor doorgaand verkeer. Beidetunnelmonden ? de noordelijke genaamd de `Hertog vanBrabant' en de zuidelijke, `Prins Bisschop van Luik' ? vormenglooiende, groen beboste entrees van de stad. Beide gebiedenworden ingericht met markante kantoorvilla's en een woon-toren. Boven op de uiteinden van de tunnels komen twee dien-stengebouwen. Deze twee dienstengebouwen komen aan bodBeatrixhaven en LandgoederenzoneIn het noorden van Maastricht ligt de Beatrixhaven, een binnen-haven en een bedrijventerrein. De haven staat in verbinding methet Julianakanaal. Het project A2 Maastricht omvat een betereontsluiting van deze Beatrixhaven, waarmee de economischefunctie van het terrein wordt versterkt. Daartoe wordt eenverbindingsweg tussen het bedrijventerrein en het knooppuntKruisdonk aangelegd: de Nieuwe Limmelderweg. Nabij deBeatrixhaven ligt ook de Landgoederenzone. Dit natuurgebiedwordt ook in de plannen meegenomen onder meer door ecologi-sche en recreatieve verbindingen aan te leggen.Dit deel van het project omvat de volgende werkzaamheden(fig. 2):5436 De nieuwe parklaan met veel groen en onverharde wegen7 Het nieuwe stadspark aan het Koningsplein transformeert de huidige situatievan`kijkgroen'naast een drukke verkeersweg tot een uitnodigende en actieveopenbare ruimteE?n project, 22 kunstwerken 6 2015 13in het artikel `Hart en hersenen A2-tunnel', elders in ditnummer. De tunnel zelf wordt uitvoerig beschreven in deartikelen `Meer zekerheid dankzij Observational Method' en`Dubbeldekstunnel van 2,3 km'.Knooppunt GeusseltDe bestaande gelijkvloerse kruising Geusselt wordt omge-vormd tot een modern grotendeels ongelijkvloers verkeers-knooppunt (fig. 4). Het zal de noordelijke ingang vormen vande A2-tunnel. Even v??r knooppunt Geusselt dalen de rijbanenvoor het doorgaand verkeer en verdwijnen onder de grond inde onderste tunnelbuizen. De parallelbanen vormen de boven-ste tunnelbuizen voor lokaal doorgaand verkeer richtingknooppunt Europaplein. Vanuit de bovenste tunnelbuis is ereen aansluiting op de Viaductweg aan de westzijde en deTerblijterweg aan de oostzijde. Hiertoe wordt ook de kruisingvan de Viaductweg en de Meerssenerweg aangepakt.Dit deel van het project omvat de volgende werkzaamheden(fig. 2):16. Nieuwe fly-over Viaductweg Zuid (zie artikel `Zorgvuldigeafweging voor nieuwe viaducten')17. Nieuwe fly-over Viaductweg Noord (zie artikel `Zorgvul-dige afweging voor nieuwe viaducten')18. Kolonel Johnsontunnel, ook bekend als fietstunnel Geus-selt. Deze tunnel gaat onder de Viaductweg door. Hij isbestemd voor langzaam verkeer tussen de wijken Nazarethen Wyckerpoort.19. Paardentunnel: route `Groene Loper' voor voetgangers enfietsers richting Landgoederenzone. Tijdens de werkzaamhe-den wordt de Paardentunnel gebruikt door het werkverkeer.Knooppunt EuropapleinHet Europaplein is een verkeersknooppunt voor de aansluitingvan de A2 met de N278, de John F. Kennedysingel. Het knoop-punt wordt omgebouwd (fig. 5). In het zuidoostelijke deel vanhet huidige knooppunt worden alle op- en afritten gebundeld.De Kennedysingel is enigszins naar het zuiden verlegd, waardoorruimte vrijkomt voor de bouw van woningen en kantoren. Voorde aanpassing van dit knooppunt worden gerealiseerd (fig. 2):67thema14 E?n project, 22 kunstwerken6 2015Jos GeurtsProjectbureau A2 Maastricht20. Fly-over Europaplein. De fly-over Europaplein verbindt detoekomstige uitrit van de bovenste N2-tunnelbuizen met deJohn F. Kennedysingel. Lokaal en regionaal verkeer rijdt, naopenstelling van de A2-tunnel, via de bovenste tunnelbui-zen over de fly-over richting John F. Kennedysingel.22. Sibematunnel. Dit is een tunnel voor (brom)fietsers richtingde wijken Heer en Cadier & Keer. De fietstunnel is eenextra kunstwerk en wordt gerealiseerd op verzoek van deFietsersbond en Buurtplatform Heer. Hij maakt het moge-lijk de oorspronkelijke (brom)fietsroute aan de zuidzijdevan de Kennedysingel ? voor verkeer van Centrum naarHeer en Cadier & Keer ? na openstelling van de A2-tunnelweer aan te laten sluiten op de Akersteenweg.Tijdelijke kunstwerkenTen behoeve van de uitvoering zijn nog zes tijdelijke kunstwerkengerealiseerd (blauwe nummers in fig. 2):1.Voetgangersbrug Bauduinstraat2.Gelijkvloerse verkeersbrug over bouwput Voltastraat3.Voetgangersbrug ANWB4.Gelijkvloerse verkeersbrug over bouwput Scharnerweg5.Voetgangersbrug Regentesselaan6.Fiets- en autobrug John F. KennedysingelParklaanBoven op de tunnel en ten noorden en ten zuiden daarvanwordt de parklaan (President Rooseveltlaan) gerealiseerd. Dezelaan is vooral groen van karakter, gericht op langzaam verkeeren bestemmingsverkeer en is maar voor een beperkt deelverhard. Het is een centraal recreatiepad voor voetgangers enfietsers (fig. 6). Langzaam verkeer krijgt hier alle ruimte.Aantrekkelijk kenmerk van de laan is de vele bomen. Zo krijgtde laan de allure van een recreatief, wijkverbindend lint dat debewoners van Maastricht Oost een route biedt naar enerzijdshet buitengebied, de Landgoederenzone, en anderzijds naarAvenue C?ramique en uiteindelijk naar het centrum van Maas-tricht. Langs de parklaan komt (deels) nieuw vastgoed. Dearchitectonisch waardevolle Gemeenteflat aan het Konings-plein blijft behouden en wordt gerenoveerd.VernieuwingHet plan de Groene Loper draagt bij aan de al ingezette ontwik-keling en vernieuwing van Maastricht Oost. Dit gebeurt ondermeer door circa 1100 nieuwe woningen en 30 000 m2commer-cieel vastgoed te bouwen. De hoofdzaak van het plan is uiter-aard het wegnemen van de barri?re van de huidige A2 en hetopnieuw verbinden van de wijken. Innovatief,InnovatiefDe aanbesteding van het project A2 Maastricht (oktober 2006- juni 2009) kenmerkte zich door een innovatieve aanpak. Diehad tot doel marktpartijen zo veel mogelijk creativiteit tebieden om op basis van functionele eisen `het beste plan' tekunnen maken (zie ook artikel `A2 Maastricht, m??r dan eentunnel', elders in dit nummer). Dat werd de Groene Loper, metals meest verrassende uitkomst een ruim 2 km lange dubbel-laagse tunnel die bovengronds met een parklaan de verbin-dende schakel zal vormen in een 5 km lange wandel- en fiets-route. Daarnaast is er ruimte voor maximaal 1100 woningen en30 000 m2commercieel vastgoed (winkels, maatschappelijkevoorzieningen en kantoren). De innovatieve aanpak is na detotstandkoming van het plan niet losgelaten. Om de gebieds-ontwikkeling succesvol te laten verlopen, wordt steeds opnieuwreflectie gepleegd op het in 2009 vastgestelde plan. Daarbijwordt rekening gehouden met de steeds hoger wordende eisenvan starters en doorstromers op de huizenmarkt, ?n wordtgewerkt aan duurzame kwaliteit. Dit gaat verder dan energie-neutrale woningen en omvat een breed scala aan ook ander-soortige vraagstukken:Als de tunnel straks allerlei nieuwe fysieke verbindingen moge-lijk maakt, welke maatschappelijke impulsen kunnen diebieden? Welke economische kansen dienen zich aan als het luktom de parklaan ook aan te takken (onder of boven het spoor)aan het NS-station en de Maastrichtse binnenstad? Hoekunnen Avenue2 en corporaties gezamenlijk optrekken in hetoptimaal verduurzamen van elkaars vastgoed? Kunnen dedienstgebouwen van de tunnel energie leveren voor woningenof instellingen in de directie omgeving? Is de parklaan maxi-maal te benutten voor het concept van de Gezonde Stad: eengebied dat prikkelt om op allerlei manieren actief te zijn in deopenbare ruimte?Kortom, de innovatieve uitdaging van de A2 gebiedsontwikke-ling zit in een zo optimaal en slim mogelijke verduurzaming vande Groene Loper met Maastricht anno 2030 als horizonpunt.Aan de Groene Loper in Maastricht, het integrale plan voorsnelweg en stad, ligt een duidelijke visie ten grondslag. Sleutel-begrippen daarbij zijn: innovatief, integraal en interactie. Datgeldt voor zowel de tussenoplossing als de bovengrondseontwikkeling. Deze begrippen moeten leiden tot een succesvolproject dat wordt afgerond in 2026.15E?n project, 22 kunstwerken 6 20158 Impressie van de nieuwe Albert Heijn winkel, gelegen aan detoekomstige parklaan9 Door een concept van co-design is een plan ontstaan wat aansluitbij de daadwerkelijke vraag en behoefteintegraal en interactieIntegraalEen van de voorbeelden van de integrale visie is dat in de vast-goedstrategie niet de opbrengst van `woningen' als commercieelvertrekpunt is genomen, maar de maatschappelijke kwaliteitvan `wonen'. Daarom is ook rekening gehouden met de nodigevoorzieningen, ruimte voor spelende kinderen, voetgangers enfietsers, en ouderen die zich veilig voelen. Het moet een leven-dig gebied worden waarin bewoners zich echt `thuis' voelen ennieuwkomers `welkom' zijn.Deze wat idyllisch aandoende opgave komt onder meer totuitdrukking in het eerste bouwplan. Een complete verplaatsingen nieuwbouw van een Albert Heijn winkel (fig. 8), direct gelegenaan de toekomstige parklaan. Dit plan is de uitkomst van eenintegrale visie van drie partijen. Doordat het ProjectbureauA2 Maastricht vanaf de startstreep overlegde met Albert Heijn engemeente, blijkt dat de nieuwbouw in 2016 m??r te bieden heeftdan uitsluitend een effici?nte en aantrekkelijke herinrichting vaneen verouderde winkellocatie. Het plan biedt ook ruimte voor eennieuwe toekomst van de naastgelegen `Gemeenteflat'. Deze eersteMaastrichtse flat uit de jaren vijftig van de vorige eeuw is doorzijn ligging (pal naast een steeds drukkere A2) in de verdrukkinggeraakt. Op eigen kracht was een goede toekomst voor de flat nietmogelijk. Door de samenwerking tussen de betrokken partijenwordt aan de `voorkant' van de flat een nieuw stadspark aange-legd (fig. 7). Daarmee transformeert de huidige situatie van `kijk-groen' naast een drukke verkeersweg tot een uitnodigende enactieve openbare ruimte. Per saldo biedt deze integrale aanpakeen ? voor een op het eerste gezicht doorsnee bouwplan ? flinkemaatschappelijke en commerci?le meeropbrengst voor zowelAlbert Heijn, Avenue2 als de buurtbewoners.Interactief: co-designDe aanpak van deze complexe en langjarige gebiedsontwik-keling verloopt anders dan we zijn gewend. De crisis en dedemografie hebben de overheid en de bouwsector duidelijkgemaakt dat niet langer de beleidsmakers en de ontwikke-laars bepalen waar en tegen welke prijs wordt aangeboden,maar bewoners en kopers zich aandienen als hoofdrolspe-lers. Dit heeft geleid tot een aanbod van totaal verschillendebouwlocaties aan de parklaan, die zo veel mogelijk organischen kleinschalig worden ontwikkeld. De vraag is telkens metwelk onderscheidend product omgeving en kopers zijn teverleiden om mee te doen en te investeren in de nieuwbouwaan de parklaan. Hiermee moet Maastricht Oost als hetware worden `geheeld'. Avenue2 hanteert daarbij het conceptvan co-design om vanaf de startstreep van een bouwplanniet voor bewoners te denken, maar zo veel mogelijk denk-kracht met hen en hun omgeving te ontwikkelen zodat eenplan ontstaat wat aansluit bij de daadwerkelijke vraag enbehoefte (foto 9). Deze aanpak is wezenlijk anders dan deklassieke inspraak waarbij de omgeving pas in een vergevor-derd stadium van planontwikkeling zich kan uitsprekenover het resultaat. Van de fundamentele keuzes wordt danmeestal niet meer afgeweken. Met co-design staanopdrachtgevers, omgeving en ontwerpers gezamenlijk aande startstreep om met respect voor elkaars rollen en belan-gen en vanuit verschillende scenario's tot keuzes te komendie bepalend zijn voor de verdere planontwikkeling. Dezeaanpak sluit naadloos aan op de weg van systematische entransparante interactie die sinds de start van het projectwordt bewandeld. 8 9