A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pO ndergronds bou wencement 2005 66ir. P. de Ruiter, Architectenbureau Paul de RuiterDe parkeergarage emancipeert. Jarenlang zijn garagesgebouwdzonderoogvoordearchitectuurvanhetgebouw,zorg voor de voetgangers en aandacht voor de veiligheidvan de bezoekers. Maar de ambities voor de `andere kant'van de parkeergarage lijken toe te nemen. Men realiseertzich dat de leefbaarheid en veiligheid van de stad er opvooruit kunnen gaan als het parkeren goed is georgani-seerd.Sterkernog,deparkeergarageiseenpubliekgebouwmet de noodzaak tot een hoogwaardige uitstraling, vrien-delijkheid voor het publiek en het fungeert als visitekaartjevoor bedrijf of omgeving. Parkeergarage De Veranda iszo'n bijzonder visitekaartje geworden. Op het dak van degarage heeft de automobilist een uitzicht waar een drive-in bioscoop niet tegenop kan.D e V e r a n d aDe parkeergarage is een onderdeel van het master-plan De Veranda-strook, onder supervisie van ste-denbouwkundige Rudy Uytenhaak. Gelegen vlakbijhet Feyenoordstadion in Rotterdam omvat dezeplek onder meer een groot aantal appartementen-gebouwen, winkels, horecagelegenheden en mega-bioscoop De Kuip. De Veranda-parkeergarage biedt630 parkeerplaatsen voor zowel omwonenden alsbezoekers van de voorzieningen en zal daarmeeeen druk bezocht gebouw worden. De laag opstraatniveau, eigenlijk een tussenverdieping vanhet totale gebouw, is bestemd voor horecagelegen-heden. Omdat de parkeergarage door haar liggingonderdeel vormt van het stedenbouwkundige con-cept, lag naast de rooilijn ook de maximale hoogtevast. Om de 630 auto's in de bouwenvelop te krij-gen, waren vier parkeerlagen onder de grond nood-zakelijk. Met de 12 m diepe bouwput behoort dezeparkeergarage daarmee tot ??n van de diepste vanRotterdam.D a g l i c h t & b e w e g i n gGeen naargeestig gebouw voor onze heilige koe,maar aandacht voor de mens en een ode aan hetautorijden! Het belangrijkste uitgangspunt van hetontwerp is dat de parkeergarage een menselijkgebouw wordt en dat het een prettige en bijzondereomgeving is die positieve emoties oproept. H?tmiddel om dit te realiseren is daglicht. De vide van16 x 22 m, over negen lagen, de lichtdoorlatende en-weerkaatsende gevelbekleding, maar ook de con-structieve oplossingen en de bouwmethoden heb-ben ervoor gezorgd dat het daglicht tot diep in hetgebouw komt, zelfs tot op de bodem van de garage.De open ruimte geeft een waterval van licht meteen haast sereen karakter, het vergroot het ori?nta-tievermogen, het overzicht en het gevoel van veilig-heid van de bezoeker. Daarnaast wordt de garagenatuurlijk geventileerd, en zorgt de vide voor derookafvoer in geval van brand.Parkeergarage De Veranda, RotterdamEENBIJZONDERVISITEKAARTJEHet concept van de garage is de vloeiende bewe-ging. De vloeren van de bovengrondse verdiepin-gen vormen een aaneengesloten, oplopende par-keervloer, waarvan men vanaf het dak in ??n bewe-ging via een ronde hellingbaan weer afdaalt naar debegane grond. Ook de vloeren in het ondergrondsedeel vormen een rondgang met hellingbanen. Devloeiende beweging van het gebouw is in de gevelzichtbaar door de oplopende belijning in de gevel.Een van de stedenbouwkundige randvoorwaardenwas dat de plint van het gebouw terugligt tenopzichte van de bovenbouw. Ter ondersteuning vanhet vormconcept van de garage is daarom de boven-bouw verdraaid ten opzichte van de plint. Dit gafeen belangrijke bijdrage aan de expressie van hetgebouw, maar daarnaast ook aan de complexiteitvan de constructie.C o n s t u c t i e v e p r i n c i p e sDe hoekverdraaiing is niet het enige wat de garagetot een constructief complex gebouw maakt. Onder-gronds bouwen op deze voormalige scheepswerf,de Piet Smitkade, is niet eenvoudig omdat debodem vol zit met puin, honderden houten enbetonnen palen en enorme blokken beton.Het projectteam, bestaande uit architect, construc-teur, geotechnicus en installatieadviseur, heeftonderzocht welke bouwmethode hier het beste zoukunnen worden toegepast om het optimale resul-taat op een effici?nte manier te bereiken. Omdatgroutankers door het vele puin moeilijk uit te voe-ren zouden zijn, heeft het ontwerpteam gekozenom het ondergrondse deel uit te voeren volgens dewanden-dakmethode. Doordat met deze methode(kanaalplaat)vloeren direct een stempelfunctie ver-vullen, zijn tijdelijke stempelconstructies van deput overbodig, en kunnen de damwandprofielenrelatief licht worden uitgevoerd. Het toepassen vande wanden-dakmethode leidde ertoe dat de onder-grondse vloeren niet als hellende, maar als horizon-tale parkeervloeren zijn uitgevoerd.Vervolgens is om geld te besparen, gekozen voorhet klein-polderprincipe in plaats van een vloercon-structie van onderwaterbeton. Met het klein-polder-principe wordt gebruik gemaakt van damwandendie tot in een kleilaag op zo'n 32,5 m diepte, de laagvan Kedichem, worden geslagen. Zo wordt eenklein poldertje gevormd, zonder opwaartse water-druk. Er hoeft dus geen afsluitende dure onderwa-ter betonnen vloer te worden gestort; draineren vande bodem is voldoende. Aan dit principe van drai-neren stelt de provincie een maximum van eenoppervlak van ongeveer 50 x 50 m.1 |Het concept van de garage is een vloeiende beweging(foto's 1, 2, 3: Rien van Rijthoven)A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pO ndergronds bou wencement 2005 68F a s c i n e r e n d p r o c e sDe volgorde van opbouw is een fascinerend procesop zich. Een beschrijving van de bouwvolgorde: nahet slaan van de damwanden wordt de grond afge-graven tot laag ?1, de stalen damwanden kunnendeze druk nog net aan zonder hulpconstructies.De eerste vloer (niveau ?1) wordt gelegd op deonderliggende grond en aangestort. Na het uithar-den dient deze vloer als stempel en kan metbehulp van een speciale graafmachine de grondvanuit het videgat worden afgegraven tot hetonderliggende vloerniveau. De volgende prefabbeton elementenplaten worden door een kraan inde put neergelaten en door een rupsvoertuig in deput horizontaal op hun plaats gemanoeuvreerd, enzo verder naar laag ? 3 en ? 4. Voor de start van hetgraven zijn stalen profielen in de grond geslagen,die de tijdelijke ondersteuning verzorgen van devloeren. Na het afgraven van de verdieping wordenhieraan consoles bevestigd, die de randbalken vande vloeren dragen. Nadat de laatste vloer is gelegd,is de tijdelijke constructie verwijderd en zijn deprefab betonnen kolommen tussen de vloerengeplaatst.2 |De vloeren van de boven-grondse verdiepingenvormen een aaneenge-sloten, oplopende par-keervloer3 |Vanaf het dak daalt menin een vloeiende bewe-ging afA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pO nderg ronds bou wencement 2005 6 9De constructie, zowel boven- als ondergronds, isgrotendeels uitgevoerd in geprefabriceerde ele-menten, waardoor een zeer hoog bouwtempo konworden behaald. De constructie bestaat uit kanaal-platen, met een overspanning van 14-15 m, opge-legd op stalen hoedliggers. De hoedliggers wordenondersteund door betonnen kolommen en terplaatse van de wanden van de put door stalenhoeklijnen die op de damwand zijn gelast. De toe-passing van een gecombineerde staalbetoncon-structie heeft ertoe geleid dat de totale constructiezeer slank kon worden uitgevoerd en er zoveelmogelijk daglicht kan toetreden in de garage. Ookten behoeve van de daglichttoetreding is de rondehellingbaan opgehangen aan de verdiepingsvloer,dat door een inventieve staalconstructie met druk-stangen en trekstaven in de vloer mogelijk isgemaakt.I n t e g r a a l o n t w e r p e nDe ontwikkeling van deze garage bewijst dat eengoede samenwerking tussen constructeur, installa-tieadviseur en architect van groot belang is. DeVeranda-parkeergarage is een mooi voorbeeld vanintegraal ontwerpen. De constructeur en installatie-adviseur maakten op meerdere manieren slimgebruik van de mogelijkheden die de architect methet architectonische ontwerp bood en vice versa. Degarage is in zeer korte tijd van idee tot bouw gerea-liseerd, ruim binnen het gestelde bouwbudget zon-der dat dit ten koste is gegaan van het architectoni-sche ontwerp of de kwaliteit van de gebruiker. Projectgegevensopdrachtgever:Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR);Dienst Stadstoezicht Rotterdam;Gedelegeerd opdrachtgever Twynstra Gudde ManagementConsultants Amersfoortarchitect:Architectenbureau Paul de Ruiter b.v., Amsterdamconstructeur:ABT adviseurs in bouwtechniek, Velpaannemer:Dura Vermeer Beton en Waterbouw bv Rayon Zuidinstallatieadvsieur:Halmos bv, Den Haagbouwkundige directie:Gemeentewerken RotterdamDe Veranda-parkeergarage heeft ArchitectenbureauPaul de Ruiter een opdracht opgeleverd voor twee pres-tigieuze parkeerprojecten in Rotterdam. E?n groteondergrondse parkeergarage in het hart van het stads-centrum, onder het Museumpark, de andere net buitenhet centrum. Deze laatste wordt de eerste volautomati-sche publieke parkeergarage in de stad. Doordat degarage niet voor mensen toegankelijk is en de auto'smet een computergestuurd systeem worden opgeborgenin een enorme stellingkast, is dit een zeer compactegarage. Veel aandacht gaat hierbij juist uit naar hetentreepaviljoen. Deze garage wordt opgeleverd injanuari 2007.De vide zorgt ervoor datdaglicht tot diep in hetgebouw komtOpen ruimte over negenlagen