ir. J.H. Versteegen, Pieters Bouwtechniek Delft BVHoe kun je het karakter van de vastgoedsector uitdruk-ken in een kantoortoren in het centrum van Almere? Opverzoek van drie bedrijven uit die sector ontwierp MVRDVeen opvallend gebouw, volgens de architect een combi-natie van introverte betrouwbaarheid en een vrije enopen communicatie. De bijzondere constructie kent eendragende buitengevel en een horizontale en verticalegeleding. Door de gelaagde regelmatige opbouw lijkt hetof het gebouw, door de opdrachtgevers voorzien van denaam Toptower Almere BV, doorgaat in de lucht ?n in degrond (foto 1).De toren, die is gesitueerd naast de busbaan nabijhet centraal station in Almere, heeft een grondvlakvan 20 x 24 m2en een hoogte van 32 m. De kernac-tiviteiten van de opdrachtgevers (hypotheekverlener,notarissen en makelaar) vroegen om een gesloten,intieme omgeving. De vloeren zijn zo leeg mogelijkgehouden om een flexibel gebruik te kunnen bieden.De ruimten zijn omsloten door een opvallende,antracietgekleurde betonnen gevel met kleine raam-openingen, die voldoende daglicht binnenlaten entoch zorgen voor voldoende privacy (foto 2). Het toe-passen van kleine gevelopeningen met grote neggenmaakt luchtkoelinstallaties overbodig. Op elke ver-dieping is tevens op ??n of twee plaatsen een groot,verdiepinghoog raam gemaakt, wat een bijzondereffect geeft aan de ruimte.D r a a g s t r u c t u u rIn tegenstelling tot wat gebruikelijk is, bevindt dedraagstructuur zich aan de buitenzijde. In eersteinstantie is gezocht naar een oplossing waarbij hetpand volledig uit beton zonder isolatiemateriaal zouworden opgebouwd. Gezien de grote dikte van debetonelementen en de ruimte die deze elementen inbeslag zouden nemen, is dit pad evenwel verlaten.Gekozen is voor dragende prefab betonnen gevel-elementen (b x h x d = 3,6 x 3,3 x 0,61 m3) waarin lang-werpige horizontale sleuven zijn opgenomen waar-achter het glas kon worden bevestigd (fig. 3). Hetgebouw is aan de binnenzijde ge?soleerd door isola-tiemateriaal tegen het beton aan te plakken. Daarbijzijn de naden met tape gedicht om de constructiedampdicht te maken.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2004 622Toptower in AlmereDRAGENDE BUITENGEVELIN MARKANTKANTOORGEBOUW1 |Toptower Almere: prefabbetonnen gevelelemen-ten, antraciet gekleurdV r o e g e r o n t w e r pIn een eerder ontwerp waren de `communicatieve ele-menten', aangeduid als `de Tarra' binnen het pro-gramma, door MVRDV buiten het gebouw (ook wel`het kasteel' genoemd) gepositioneerd als de meer repre-sentatieve delen. Ook de toiletten en de keukens warenbuiten de toren gehangen. De liften en trappen werdeneveneens buiten het pand geplaatst en met het gebouwverbonden door glazen corridors. Die glazen corridorswaren verbreed voor publieke functies als het secretari-aat, de bibliotheek en de wachtruimten. Het geheelcre?erde volgens de architect een zichtbaar communi-catieweb. Om verschillende redenen is dit plan echterniet uitgevoerd.Aangezien er in de omgeving van de toren in de toe-komst hogere gebouwen worden gerealiseerd, is ookhet dak voorzien van prefab betonnen elementen,waarbij het gevelpatroon naadloos overgaat in hetdak. Het dak vormt daarmee, uiteraard alleen vanbovenaf gezien, een vijfde `gevel' (foto 4 en fig. 5).De gevelelementen vormen als het ware `ladders' dienaast en op elkaar zijn geplaatst. De hoekelementenzijndanladdersmetuitstekende`treden'.De`treden'kragen uit vanuit het prefab element (foto 6). In dehoeken van het gebouw zijn daardoor geen kolom-mennodigenhetglaskanrondomdoorlopenzonderobstakels. De prefab elementen zijn op elkaargeplaatst en door stekken met elkaar verbonden.De verdiepingsvloeren (fig. 7) bestaan uit kanaalpla-ten (d = 200 mm), die vanwege de geringe beschik-bareverdiepingshoogtezijnopgelegdophoedliggers(fig.8).Datleverttevenseenvoordeelopvoordeflexi-biliteit qua indeling van de kantoren en voor het aan-brengen van installatiekanalen onder de vloer. Dekanaalplaten zijn door stekken in aan te stortensleuven met de hoedliggers verbonden.Aan de gevelzijde zijn de kanaalplaten opgelegd opconsoles aan de dragende prefab elementen. De con-soles zijn lokaal met deze elementen verbonden entussen de nokken voorzien van isolatiestroken (fig.9 en 10).S t a b i l i t e i tDe prefab gevelelementen verzorgen, naast de verti-cale krachtsafdracht, ook de stabiliteit. De naastelkaar staande vierendeelliggers of `ladders' zijnA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2004 6 232 |De kleine ramen zorgenvoor privacy0123456789560 1800 3600 3600 3600 3600 1800 5609*3300=297003 |Zuidgevel aanzichtafzonderlijknietstijfgenoegomdestabiliteitvanhetgebouw te kunnen waarborgen. Dit is opgelost doorde elementen met elkaar te verbinden. De elemen-ten zijn voorzien van verzonken lasplaten die in hetbeton zijn opgenomen. Op het werk zijn de ele-menten met elkaar verbonden door staalplaten, diegelast werden op de lasplaten in de elementen. Degelaste platen vallen binnen het beton, zodat dezegeen obstakel vormden voor het isolatiemateriaal dataan de binnenzijde tegen het beton is geplakt. Op debegane grond zijn de elementen door natte knopenmet elkaar verbonden, omdat de krachten hier nietmet lasplaten opneembaar zijn.T h e r m i s c h e o n t k o p p e l i n gBij het systeem `dragende binnengevel met vrij-staande buitengevel' zijn er nauwelijks of geen tem-A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2004 6244 |Het dak als vijfde `gevel'6 |Hoekaansluiting metdoorlopende ramen5 |Plattegrond dak (links)en een standaard prefabdakelement71118003600360036003600180071119422711240036003600360036003600240071124222126 498 12642238 3875 600 7575024010120120peratuurverschillen tussen de verticale dragerszoals wanden of kolommen, en de vloeren. Dezekunnen vaak zonder problemen star met elkaarworden verbonden. De dragende buitengevel zoalsbij de Toptower is toegepast, zal daarentegen doortemperatuursveranderingen verkorten en verlen-gen (krimpen en uitzetten). Daarbij mogen geenspanningen ontstaan tussen de vloeren binnen ende gevel buiten. Dit is opgelost door het aanbrengenvan een schuif-pendelverbinding tussen de vloerenen de buitengevel (fig. 10). Deze verbinding kan welnormaalkrachten naar de vloer overbrengen ? zoalsde windbelasting loodrecht op de gevel ? maar geenschuifkrachten.De vloeren zijn ongedilateerd uitgevoerd en verzor-gen de schijfwerking. De horizontaalkrachtenworden via de vloer overgebracht naar de dragendegevels. De dragende gevel is in het midden van degevelzijde gedilateerd, waardoor de gevel kan ver-lengen en verkorten zonder dat daarbij spanningenoptreden in de verbindingen tussen de vloer en degevel. Om de stabiliteit van het gebouw te kunnenwaarborgen is tussen de geveldilataties op elke vloer??n starre verbinding per gevelzijde aangebracht. Projectgegevensopdrachtgevers:de Hypotheker, Prinsze Visscher Milder notarissen, make-laarskantoor Van der Lee, Almerearchitect:MVRDV Rotterdambouwkundige uitwerking:Pieters Projectbureau Haarlemconstructief ontwerp en uitwerking:Pieters Bouwtechniek Delftengineering prefab:Pieters Bouwtechniek Delftbouwfysica:Peutz, Den Haaguitvoering:Te Pas Bouw, Enschedeprefab leverancier:Geelen Beton, WanssumA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2004 6 258 |Aansluiting hoedliggermet prefab kolom7 |Plattegrond derde etage109824222711 2400 360036003600 36003600 2400 7111942271118003600711180036003600360050200100400200 2004001005020028050030600prefab kolomprefab kolomconsole 600x700kanaalplaat2x2 DEMU boutanker 1988hoedligger (brandvrij omkleden)moer en aanstorten. (beton B.25)2 stekken ?12 aanbrengen op aangelasteper plaat: 2 sleufsparingenpeil 611711100200347122351002525050prefab gevelelementprefab gevelelementtrekband L.200.100.10. vastgebout aan hoedliggerhoedligger (200x5 - 290x20 - 500x12)betonnok2x DEMU VEMO 1988 - M20x150 t.b.v. koppeling hoedligger-prefabkanaalplaatpeil6117111002520050347242100250prefab gevelelementprefab gevelelementtrekband L.200.100.10.bout gelast aan doorgaande strip h.o.h. 300 mm.betonnok5mm. glijviltdoorgaande strip 60x8 gelast aan trekband.rails meegestort in prefab gevelelement h.o.h. 300 mm.kanaalplaatpeil9 |Aansluiting hoedliggermet prefab gevel10 | Schuif-pendelkolom