Verslag van het Internationaal Symposium overDemonteerbaar bouwen, 30-31 mei 1985, RotterdamDemonteerbaar bouwenkrijgt internationale aandachtDe idee en technologie van demonteerbaarbouwen heeft in Nederland al verscheidenejaren de aandacht van wetenschappers,raadgevend ingenieurs en bouwers. In Ce-ment is daar regelmatig over gepubliceerd.Het was ook een Nederlands inititatief omvia een internationaal forum de stand van za-ken, de knelpunten en de mogelijkheden vanhet demonteerbaar bouwen te overzien. Ditheeft geleid tot een internationaal sympo-sium dat in de laatste week van mei 1985 isgehouden in Rotterdam, georganiseerd doorCUR-VB, TH-Delft en Stupr?. Het internatio-nale karakter wordt onderstreept door de on-dersteuning van CEB, CIB, FIPen lABSE. Hetcongresthema luidde voluit: 'DemountableConcrete Structures AChalIenge for Pre-cast Concrete'.Hoewel het aantal deelnemers beperkt bleeftot 125, mag worden geconstateerd dat debelangstelling voor demonteerbaar bouweninternationaal is. De deelnemers waren na-melijk afkomstig uit niet minder dan 25 lan-den (de meerderheid uit de West- en Oosteu-ropese landen, namelijk 57 resp. 13 perso-nen). Zij luisterden naar 30 sprekers. Hiervanwaren maar liefst 19 afkomstig uit Neder-land, Belgi? en de Bondsrepubliek, zodatmag worden opgemerkt dat het actieve on-derzoek naar demonteerbaar bouwen in be-ton thans nog geconcentreerd is in onze om-geving. Niet verwonderlijk als men maat-schappelijke aspecten als schaarste resp.hergebruik van grondstoffen en beperkingvan hinder voor de dichtbevolkte omgevingbij het slopen in aanmerking neemt. Niette-min waren de rapporten gewijd aan vooraltechnische en ook economische facettenvan het demonteerbaar bouwen.Derapporten waren verdeeld over 4 sessies:- doel en mogelijkheden;- ontwerp en detaillering;verbindingen;- toepassing.Tijdens het symposium waren de voordrach-ten al in boekvorm beschikbaar. Het boek'Demountable Concrete Structures' telt 352bladzijden, met talloze figuren en foto's enwordt uitgegeven door de Delft UniversityPress (prijs: f 78,75). De papers geven eengoed overzicht van de huidige stand van za-ken bij de ontwikkeling van praktische, de-monteerbare verbindingen tussen prefab-betonelementen, de problemen die bij hetontwerpen onder ogen moeten worden ge-Cement XXXVII (1985)nr.8zien en diverse voorbeelden van gerealiseer?de projecten waarbij demonteerbaarheideen eis was.De redactie meende dat ??n voordracht zichin het bijzonder leent voor verdere publikatiein Cement, namelijk de voordracht van lr.A,van der Ploeg, hoofd Bouwbureau Philips,over herbestemming van bedrijfsgebouwenen de consequenties daarvan ten aanzienvan de constructie.Verder heeft de redactie de voorzitter van zo-wel deprogrammacommissie als het organi-satiecomit?, prof.Dr.-lng.H.W.Reinhardt,gevraagd zijn conclusies uit deze internatio-nale gedachtenwisseling te noteren. Beideartikelen volgen hierna. RedactieConclusies envooruitzichtenNa twee dagen voordrachten en discussieskunnen enkele conclusies worden getrokkenten aanzien van de tegenwoordige situatieen mogelijke toekomstige ontwikkelingen.Het blijkt dat er in de industri?le sector be-hoefte bestaat aan aanpasbare gebouwen,doordat de cycli van produktieprocessensteeds korter worden. Als 50 jaar geledeneen produkt 20 jaar meeging, kon een pro-duktiegebouw 20 jaar praktisch zonder wijzi-gingen worden gebruikt. Tegenwoordig isdeze periode in de orde van 5 ? 10 jaar. Datbetekent een fractie van de technische le-vensduur van het gebouw, waarmee denoodzaak tot aanpassingen dringenderwordt. Gedeeltelijke demontage kan hier eenuitkomst bieden.Voor scholen geldt een cyclus van 10 ? 15jaar in nieuwbouwwijken waarna een ge-bouw compleet gedemonteerd en elders op-nieuw gebruikt kan worden. Als een gebouwdezelfde functie behoudt, is dit proc?d? ren-dabel. Hergebruik na langere duur en voorwillekeurige andere bestemmingen lijktdaarentegen op dit moment weinig voorstel-baar.Eenbehoefte voor beperkte gebruiksduur envervolgens hergebruik bestaat ook voorbruggen in stedelijke agglomeraties vooropenbaar en particulier vervoer. Voorbeel-den toonden dat bruggen worden gebouwdvoor korte gebruiksduur, maar dat zij tochlanger dienst moesten doen. Een onder-614houdsvrije (of -arme) betonconstructie ver-dient hier de voorkeur. Bij de bouw van brug-gen met grote overspanningen volgens deschuifmethode worden in de regel tijdelijketussensteunpunten toegepast. Deze warentot voor kort van staal, maar kunnen goedko-per als gewapend-betonconstructie wordenuitgevoerd.In het algemeen heeft beton een groterebrandwerendheid en stijfheid en is onder-houdsarmer dan andere materialen. Dezeaspecten kunnen domineren bij demonteer-bare constructies nu het gewicht in verbandmet de moderne hefwerktuigen minder be-langrijk is!Op het symposium zijn uitsluitend construc-ties uit geprefabriceerd beton getoond. Ditwordt gezien als de basis van demonteerba-re betonconstructies. Dat betekent dat veelaandacht aan de verbindingen moet wordengeschonken. Deze moeten eenvoudig ?nnauwkeurig zijn. Ook moeten zo weinig mo-gelijk verschillende verbindingen worden ge-bruikt. Dit bevordert de repetitie en daarmeede controle op kwaliteit. Nauwkeurigheidvan verbindingen maakt droge montage eneen snelle montagevoortgang mogelijk. Datde ge?iste nauwkeurigheid technisch eneconomisch haalbaar is, is al in de praktijkmet succes aangetoond.De meeste systemen gebruiken staal als ver-bindingsmiddel, waarbij geboord of gelastwordt of nagespannen. Deze demonteerbareverbindingen kunnen met niet-demonteer?bare verbindingen concurreren qua prijs enmontagesnelheid. Richtlijnen voor de duur-zaamheid moeten nog worden opgesteld.De situatie van demonteerbaar bouwen vannu doet denken aan de situatie van de ont-wikkeling van de auto 100 [aar qeleden. Toenwerd een motor in een paardewagen gezet.Weliswaar werd daardoor een automobielverkregen, maar wij zouden dit toch niet alseen apparaat zien dat voor snel, comfortabelen veilig vervoer voor ieder weertype was be-doeld. Demonteerbare constructies zijnthans nog gebaseerd op bekende technie-ken van de prefabricage, die op hun beurtweer zijn ontwikkeld voor het monoliet ma-ken van gemonteerde constructies die terplaatse gestort beton moeten nabootsen.Het is een belangrijke ontwikkeling, maartoch ontbreekt nog een nieuwe dimensie, na-melijk de tijd of de voorspelbare levensduurvan constructies. Dat dit een re?le dimensieis, werd door een zeer actieve architect be-wezen, wiens ontwerpen al weer voor 50%zijn afgebroken. Deze dimensie heeft - zekerin het algemeen - de ontwerppraktijk nogniet bereikt.Na dit symposium kan men de kansen voordemonteerbaar bouwen positief zien, wantvoor een produkt is de situatie optimaal alstegelijkertijd een vraag van de markt bestaaten tevens de techniek beschikbaar is voorde realisatie. Beide aspecten gaan op voordemonteerbaar bouwen ten behoeve van degeschetste toepassingsgebieden. Dit geldtniet alleen voor de westerse landen, rnaarook voor ontwikkelingslanden met hun grotepotenti?le markten. Het symposium gaf deindruk dat in de volgende decennia meer opdit gebied zal gebeuren.prof.Dr.-lng.H.W.Reinhardt