? bruggenbouw ? onderzoek ? betontechnologieir.G.W.Gall, HoHandsche Beton- en Waterbouw bving.N.Kaptijn, Bouwdienst Rijkswaterstaatdr.ir.C. van der Veen, Technische Universiteit DelftVoor een succesvolle toepassing van hogesterktebeton dient bij ontwerp en uitvoeringterdege rekeningteworden gehouden met de in sommige opzichten afwijkende materi-aaleigenschappen ten opzichte van de meergangbare 'normale' betonsoorten. In dit arti-kel zal onder meer worden ingegaan op de bij de verharding van hogesterktebeton optre-dende warmteproductie en autogene krimp en de consequenties hiervan bij ontwerp enuitvoering. Hierbij zal de Tweede Stichtse brug als 'case-study' worden gebruikt:)DETWEEDESTICHTSEBRUGVOLTOOID (111)KRIMP- EN TEMPERATUUREFFECTENTabel 1Samenstelling SPOB2mod-mengselZoals eerder is vermeld [1,2], is de TweedeStichtse brug een uitbouwbrug. Dit houdt indat er vanaf het hamerstuk ter plaatse vande middelste steunpunten steeds een nieu-we moottegen de voorgaande, reeds verhar-de moot, wordt gestort. Hierbij worden ver-vormingen in dwars- en hoogterichting vande verhardende moot (gedeeltelijk) verhin-derd en kunnen er dus spanningen in hetverhardende beton ontstaan.Voorafgaand aan het ontwerp van de Twee-de Stichtse brug hebben ori?nterendebere-keningen [3] al aangegeven datertrekspan-ningen zouden kunnen optreden die de trek-sterkte van het jonge beton zouden over-schrijden: er diende dus rekening te wordengehouden met scheurvorming in dek en on-dervloer (fig. 1). De belangrijkste oorzaakvan deze spanningen bleek te liggen in eencombinatie van (autogene) krimp- en tem-peratuureffecten.Hierbij werd veronderstelddat de autogene krimp een groot deel van detotale spanningen veroorzaakte.AlS betonmengsel werd het SPOB2mod-mengsel gebruikt, gebaseerd op hetdoordeSPOB (Stichting ProductOntwikkeling Be-tonmortel) ontwikkelde SPOB2-mengsel.Dit SPOB2-mengsel werd al eerder gebruiktbij het proefproject Burgerveen, waarbij er-varing moest worden opgedaan voor hetgrootschalig toepassen van hogesterktebe-ton inde Tweede Stichtse brug. De samen-stelling van het SPOB2mod-mengsel isweergegeven in tabel 1.Autogene krimpDoor de lage water-cementfactor van hetSPOB2mod-mengsel, 0,32, treedt er bij ver-harding van dit betonmengsel autogenekrimp op (fig. 2). Het mechanisme dat tengrondslag ligt aan de autogene krimp is hetvolgende.Kenmerkend voor autogene krimp is dat erbij deze vorm van krimp geen vochttransportoptreedt tussen beton en omgeving. Hetwa-ter datzich in de capillaire pori?n van het be-ton bevindt, wordt door het voortgaande hy-dratatieproces verbruikt. Eerst worden degrote pori?n leeggezogen, daarna de kleine-re. Als er geen water van buitenaf kan wor-den aangezogen, zal het beton steeds ver-der uitdrogen. Ditfenomeen wordt veelal alsself-dessication (zelf-uitdroging) aange-duid. Volgens de wetten van de thermodyna-CD Scheurpatroon in dek en ondervloer uit-bouwmoot') Dit artikel is een samenvatting van het