DE STATICUSINEENDYNAMISCHEWERELDDe taal; misbruik wordt niet gestraftMetwetenschap en techniek heeft onzewereld vanpubliciteit, politiekencommercie weinig op. Dat wil zeggen als het gaat om de autoriteit die aanwetenschap en techniek ontleend kan worden.'Niet gehinderd door kennis, beweer ik ....' is een veel gehoord statementdat voorafgaat aan de meest weerzinwekkende en stuitende uitsprakenover wetenschappelijke en technische aspectenvan problemen die een integer ingenieur bezig-houden.Een onderzoeker, dat wil zeggen iemand die deessentie van wetenschappelijk werk - namelijkonderzoek - uitvoert, wordt vandaag een we-tenschapper genoemd. De taalvan het volkheefthem of haar daarmee ge?soleerd tot een afstan-delijk voorwerp, waarvan de produkten slechts vrijblijvend geconsu-meerd behoeven te worden.In de praktijk van het rollenspel tussen constructeurs, architecten, pro-jectleiders en opdrachtgevers worden de constructeurs vaak aangeduidals 'rekenaars'. Nog erger dingen komen ook voor. Soms treft men adver-tenties aan voor een 'staticus'. Bij het gebruik van zo een beroepsaandui-ding blijkt de rol van de essenti?le interactie tussen de verschillende part-ners in het tot stand komen van bouwwerken over het hoofd te zijn ge-zIen.Onze taal heeft overal managers neergezet, waar de functies die zij ver-vullen eertijds werden ingevuld door leiders, bazen en patroons; mensendie beschikten over een juiste verhouding tussen domeinkennis, com-mon sence en organisatietalent.Staticus, Technieker, Medicus en Jurist in de marktHet beroepsbeeld dat bij dit taalgebruik van constructeur wordt ge-vormd, is beslist geen smaakmaker die tot de verbeelding van VWO-ersspreekt.De instroom in het onderwijs voor civielingenieur blijktofwelsterkerfe-lijk of regionaal te zijn bepaald, wat op zich geen garantie voor succesblijkt te zijn. Waar de branche het moet hebben van frisse instroom uitliefde voorhet te kiezen constructeursvak, laat de PRhet liggen. De vraagin een overheidsadvertentie naar een staticus, dat is volgens van Dale 'ie-mand die sterkteberekeningenvoor constructies maakt', lijkt nou niet hetlokkertje voor iemand die uitdagingen in onze dynamische wereld zoekt.Hoe anders ligt dat bij de tandarts. Ieder kind heeft reeds lang voor hetVWO met deze mensenvriend kennisgemaakt. De hoogte van de reke-ning en ongemakken met de prothese projecteerthij op de technieker, zo-dat zijn ide?el image niet stuk kan. Horden jongelui ambi?ren dit am-bacht, zodat een loterij de toegang moet reduceren, hetgeen bovendienselectie op VWO-prestatie mogelijk maakt.De nog grotere mensenvriend, de arts, staat al helemaal niet ter discussie.De dokteris en blijft de dokter. Een Zwarte Piet heeft hij, ofliever gezegdzij niet nodig. 'Zeg eens AA: en 'Medisch Centrum West', hebben de in-stroom van vrouwen tot boven de 60% van het totaal doen stijgen.Van een anderevrouwenstudie, rechten, valtmindergoedvast te stellenofgevoel voor het vak, rechtsgevoel of zoiets, enig motief vormt voor destudiekeuze.Voor alfa en gamma studies raakt het in de praktijk al veel minder of destudent gevoel heeft voor zijn onderwerp. Toch is ook dat niet waar. Hetzou arrogant zijn te denken, dat: 'het zoeken naar de optimale heterogeneconcentratie in een homogene woonwijk' zoals onlangs de titel van eenCEMENT1995!2dissertatie luidde, minder hoger en wetenschappelijk opgeleid intellectvraagt dan het bepalen van de wapening voor een toelaatbare scheurwijd-te in een gewapend betonnen ligger.En hoe zit het met de opleiding?Vermoedelijkis alleen de aankomend arts inde studie gevrijwaardvan eenstudiemethodiek, waarbij het objectvan de stu-die, in dit geval de medemens, verborgen wordt.gehouden. Snijzaal, verplichte verpleegkundigestage in het eerste jaar en tal van andere practicawaar pati?nt en ziekte centraal staan, vullen dedoctoraalstudie.Het evenwicht tussen theorie en materie, tussenabstract en concreet, is gaandeweg door het toe-nemen van de druk op theoretische kennis, in het VWO verdwenen. Delaatste klap werd daartoegebracht door de invoeringvan het 4-jarigcurri-culum in 1982. Ook in het HBO, met discussies over een 3-jarige studieen de diversificatie van curricula bestaat het gevaar.Een evenwichtige ingenieursopleiding moet vanaf het begin een ont-werpattitude bijbrengen. Dat betekent dat de student ontwerpvaardig-heden beoefent. Daarmee wordt het vermogen ontwikkeld om de wegtussen concreet en abstract, tussen fysiek maakbaar object en verifieer-baar model, vlot in beide richtingen af te leggen. Dat laatste is een eigen-schap waarvan is bewezendat die bij gerenommeerde ontwerpers aanwe-zig is.De aankomende tandarts begint, nadat hij kennis heeft genomen van hetkwalijke karakter ervan, voorzichtig met het verwijderen van tandsteen,om pas na veel oefening en veel meer kennis, onder toezicht van ervarencollega's over te mogen gaan tot het bouwenvan een brug. Voorde aanko-mend ingenieur zou het belachelijk overkomen hem net als vroeger teconfronteren met het tekenen van steenverbanden. Hijzelf, de samenle-ving en de opleidingen schijnen het echter wel als rechtmatig te ervarendat hij direct met het diploma in de hand bruggen mag ontwerpen, oflie-ver gezegd als staticus bewerken.Waar en hoe het vermogen moet worden ontwikkeld de technische speci-ficaties uit de functionele eisen van een brug af te leiden, hoe die brugvorm moet worden gegeven, hoe die moet worden gedimensioneerd enverder gespecificeerd, wordt door vrijwel alle opleidingen in het middengelaten. Het is duidelijk dat een opleiding tot staticus zo een curriculumniet bevat. De praktijk laat op deze plek vaak een algemeen manager ofpoliticus zien, die, 'niet gehinderd door kennis', de beslissingen over bo-vengenoemde zaken neemt.Het wordt tijd dat er in onze technische opleidingen expliciet aandachtgegeven gaat worden aan de pedagogische aspecten van technische oplei-dingen, aan de inrichting van die opleidingen tegen een steeds verderedesintegratie en verdieping van losse kennisvelden en aan het minimaalbenodigde talent van de instromende student.Uit een dergelijke benadering zouden dynamische opleidingen kunnenvolgen, met een evenwichtige aandachtvoorformele theorie, gevoelvoormaterie, inzicht inontwerpmethodieken de ontwikkelingvanvaardighe-den.?33