themaDe Rotterdamse haven bouwt42010 | online2themaextra onlineDe Rotterdamsehaven bouwtDe haven van Rotterdam is een plek met enorme bedrijvigheid, 24 uurper dag, 7 dagen per week. Ook het aantal bouwactiviteiten is groot.Bekendste project is ongetwijfeld de Tweede Maasvlakte. Maar daar-naast zijn er nog tal van andere in het oog springende projecten. Eenoverzicht van de highlights.1De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa meteen totale jaarlijkse overslag van circa 400 miljoen ton. Rotter-dam was tussen 1962 en 2004 zelfs de grootste haven terwereld. Op de wereldranglijst, gemeten naar tonnen overslag, isRotterdam inmiddels vierde, achter Sjanghai, Ningbo & Zhous-han en Singapore. Het haven- en industriegebied strekt zich uitover een lengte van 40 km en meet 10 000 hectare, bestemdvoor overslag, distributie en industrie.42010 | online 3Maasvlakte 2De haven van Rotterdam investeert continu in uitbreiding. Hetmeest in het oog springende project is de aanleg van Maasvlakte 2(in de volksmond Tweede Maasvlakte), een nieuw haven- enindustriegebied in de Noordzee, ten westen van de Maasvlakte. Hetbetreft het grootste waterbouwkundige project in Nederland sindsde Deltawerken. De uitbreiding beslaat in totaal 2000 hectare.Hiervoor is in totaal 325 miljoen m3zand nodig. 1000 hectare isbestemd voor daadwerkelijk nieuw haventerrein. De overige ruim-te is nodig voor infrastructuur, zeewering en vaarwegen/havenbek-kens. Het project wordt gerealiseerd door PUMA, een samenwer-kingsverband tussen Van Oord en Boskalis. Belangrijke eis die deopdrachtgever, het Havenbedrijf, stelde bij de Design&Construct-opdracht: een zo innovatief en duurzaam mogelijke aanleg. Onderhet project vallen ook de verdieping van havenbekkens tot -20mNAP, de aanleg van 11 km zeewering, de bouw van 3 km kade, 13km wegen, 14 km spoorwegen en fietspaden. De verwachting isdat de eerste fase van de Tweede Maasvlakte (circa 700 hectarehavengebied) in 2013 in gebruik kan worden genomen.KademuurAfgelopen februari is gestart met de bouw van de eerste kademuurop de Tweede Maasvlakte. Bijzonder aan deze in totaal 3 km langekademuur is dat hij ?n het zand wordt gebouwd. Eerst wordt 2 mzand afgegraven, vervolgens worden er sleuven van 40 m diepgegraven en gevuld met beton (diepwanden). Daarna wordenschuin geplaatste trekankers, funderingspalen en een ontlastvloeraangebracht die de uiteindelijke belasting op de kademuurmoeten opnemen. Op de diepwanden wordt het gedeelte van dekademuur gebouwd dat in het zicht komt. Uiteindelijk wordt degrond aan de walzijde aangevuld en de grond aan de waterkantweggegraven en uitgebaggerd. Dit gebeurt tot op een diepte van20 meter. Eerder werd al een kademuur van de Euromax termi-nal al op een dergelijke manier gerealiseerd.In Cement 2010/7, een themanummer over Waterbouw, komtde kademuur op de Tweede Maasvlakte uitvoerig aan bod.LNG-terminalOp de Maasvlakte bouwt CFE momenteel aan de eerste LNG-terminal van ons land (LNG staat voor Liquefied Natural Gas).Deze importterminal krijgt een capaciteit van 12 miljard m3perjaar. De terminal is een antwoord op de toenemende behoefteaan aardgas en de afnemende winning in het aardgasveld inSlochteren. De terminal bestaat uit twee aanlegsteigers en driebetonnen opslagtanks. De tanks, met een doorsnde van 36 men een opslagcapaciteit van 180 000 m3vloeibaar gas, moetenaan zeer strenge eisen voldoen. Zo moeten ze bestand zijntegen een temperatuur van -160 ?C. Het ontwerp gaat uit vaneen binnentank van een nikkellegering, omhuld door vloeren,buitenwanden en een dak, uitgevoerd in beton. Vooral debolvormige daken zijn uitvoeringstechnisch een uitdaging.Naar verwachting zal de terminal in de tweede helft van 2011operationeel zijn. Meer over de uitvoering van de LNG-tanksstaat in Cement 2009/5, het artikel `Koelbox van beton'. InCement 2010/5 komt een artikel over de constructieve aspectenvan de tanks.1 Maasvlakte 2 in aanbouw2 Impressie van Maasvlakte 22De Rotterdamse haven bouwt42010 | online43 453 Drie LNG-tanks in aanbouw4 Principe van de aanleg van een kademuurop de Maasvlakte5 170 m hoge schoorsteen bij de nieuweE.ON-centraleis de 170 m hoge gewapend-betonnen schoorsteen (zie ookCement 2009/5, het artikel `170 m glijden'). Verder wordt hierde vermoedelijk grootste turbinetafel ter wereld gerealiseerd,een 4 m dikke vloer met 2100 m3beton. Om te grote warmte-ontwikkeling van de mortel te voorkomen, werd een laaghydra-terende hoogovencement geselecteerd. Koelslangen waren hierniet mogelijk omdat die ten koste zouden gaan van de vereistemassa. Om trillingen in de gebruikssituatie te voorkomen, rustde tafel via een pakket veren op de fundering. De vloer is gere-aliseerd door de bouwcombinatie EMBM, bestaande uit TBIMobilis, Z?blin en Dywidag. Meer aandacht voor de turbineta-fel in Cement 2010/5.De tweede kolencentrale op de Maasvlakte is van Electrabel enheeft een capaciteit van 800 MW. Deze centrale, die momenteelin uitvoering is door Visser&Smit Bouw, is ontworpen omnaast kolen tot 50% biomassa ? voornamelijk hout ? als brand-stof te gaan gebruiken. Ook aan deze centrale wordt aandachtbesteed in Cement 2010/5.Naast de kolencentrales wordt in het havengebied ook gewerktaan gasgestookte centrales. In het Europoortgebied komt eengascentrale EnecoGen (870 MW). Deze zal worden voorzienvan een DeNOx-installatie om stikstofoxiden (NOx) af tevangen. Hierdoor moet dit de schoonste gascentrale in het landworden. Op de Vondelingenplaat breidt Intergen de RijnmondEnergiecentrale uit met de Maastroomcentrale (430 MW). Jacques LinssenRenovatie containerterminalIn mei is de renovatie gestart van de Delta Dedicated North(DDN) terminal op de Maasvlakte. Heijmans is onder meerverantwoordelijk voor de vervanging van 40 000 m3betonplaat.De nieuwe betonverharding wordt 360 mm dik en wordtaanzienlijk sterker dan het oude terminaloppervlak. Dit wasnodig omdat de wieldruk van de geautomatiseerde voertuigen inde loop van de jaren ruim is verdubbeld. De eisen aan het rijvlakzijn inmiddels te vergelijken met die van start- en landingsbanenvoor vliegtuigen. De renovatie moet in januari 2011 gereed zijn.EnergiecentralesIn de Rotterdamse haven wordt een aantal nieuwe elektrici-teitscentrales gerealiseerd. Het betreft onder meer twee nieuwekolencentrales op de Maasvlakte. De eerste is een E.ON-centrale met een capaciteit van 1070 MW. Opvallend onderdeelthemaextra online