C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gSchadegevallenS i t u e r i n gBij de aanvang van mijn loopbaan34 jaar geleden was een bouw-steiger van een redelijk hooggebouw over de gehele gevel-lengte plotseling neergestort. Hetwas een wonder dat er toen geendoden gevallen waren. Het heeftoverigens wel de krant gehaald,want de gehele steiger lag als eenhoop spaghetti op de straat(foto 1). Het betrof een stalenbouwsteiger met een hoogte van42 m over een gevellengte van35 m voor het gebouw van detweede telefoondistrictcentrale in`s Gravenhage.O o r z a a k e n O p l o s s i n gAan mij als jong ingenieur werdgevraagddeoorzaakvasttestellenvan deze ravage.In verband met het definitiefmaken van de gevelafbouw warener reeds verankeringen van desteiger aan de gevel door de on-deraannemer zonder overleg ver-wijderd. Bovendien had de mon-tageploeg van de natuursteen delaatste vracht platen in zijn geheelop de steiger ter plaatse van de bo-venste verdieping laten zetten.Deze combinatie was funest zoalsuit controleberekeningen is ge-bleken.Er werden verschillende controle-berekeningen gemaakt, zowelhandmatige als voor die tijd reedsvooruitstrevende computerbere-keningen. Deze laatste werdenbuiten de deur uitgevoerd.Bijdecontroleberekeningenwerdverondersteld dat de staandersvan de steiger door verschillen-de horizontale vierendeelliggersverend werden ondersteund. Eenderde deel van deze horizontaleliggers was met een beperktaantal(drietotvijf)verankeringendirect aan het gebouw bevestigd.Alle horizontale liggers werdenbovendien op de hoeken van hetgebouw vastgehouden door rondhet gebouw gaand steigerwerk.Een hijstoren die zich ongeveer inhet midden van de gevel bevondgaf eveneens horizontale onder-steuning (fig. 2).De steiger zonder de hijstorenzou bij een nuttige belasting van2,0 kN per staander reeds plaat-selijk uitgeknikt en dus bezwekenzijn.Doordeaanwezigheidvandehijstoren was dit echter niet hetgeval. Maar de veiligheidsco?ffi-ci?nt van 1,40 was kleiner dan devereiste 3,50. Een overbelastingvan 2,8 kN per staander deed dezereeds bezwijken.H o e h a d d i t v o o r k o m e nk u n n e n w o r d e n ?De conclusie was destijds datindien de verankeringen nietzouden zijn verwijderd de optre-dende overbelasting met natuur-steenplaten had kunnen wordenopgevangen door de steigeromdat er voldoende incasserings-vermogen (een veiligheidsco?ffi-ci?nt groter dan 3,50) was ge-weest. Bovendien was de steiger,waarbij het aantal verankeringenwas gereduceerd, ook ondankshet kleinere incasseringsvermo-gen (een veiligheidsco?ffici?ntvan 1,40) niet bezweken indien ergeen overbelasting had plaats ge-vonden. De combinatie van beidewas echter niet mogelijk. cement 2004 2 57Calamiteit als gevolg van meerdere foutenDe reConstructieIr. J.A.A.M. Vollebregt *Waar gewerkt wordt, vallen spaanders. Ook in de bouw gaat regelmatig watmis. Fouten worden evenwel niet met opzet gemaakt. Meestal is er ook meerdan ??n oorzaak aan te wijzen en is het de opeenstapeling van fouten die eenconstructie doet bezwijken. Het volgende praktijkvoorbeeld laat zien hoe ver-schillende fouten samen kunnen leiden tot het instorten van een steiger.* tot 31 december 2003 adjunct-directeur HBG Eng-ineeringhijstoren= 21 kN= 3,5 mkPkLkLkP= 2,2 m= 53 kN= 2,2 mkL= 53 kNkPP = 53 kNk= 2,2 mLk= 9,7 kN= 5,15 mPkLk1 | De steiger lag als eenhoop spaghetti op straat(foto: ANP)2 | Veronderstelde steiger-constructie met hijsto-ren; bij een kniklengtevan 5,15 m is Pkmax. 9,7kN. Eigen gewicht ennuttige belasting zijn 4,9+ 2,0 = 6,9 kN