De ontwikkeling van het Voorgespannen Betondoor het Bestuur van de STUVOInleidingDe Swvo (Studie-vereniging tot oniwikkeling van het voorgespannenbeton), aan wie door de F.I.P. de organisotie van het tweede Internatio-nale congres is opgedragen, neemt deze gelegenheid gaarne te boat,alle deelnemers aan dit congres en de hen begeleidende dames, vandeze plaats een hartelijk welkom toe te roepen.Ter gelegenheid van dit congres wordt dit speciale nummer van'Cement' uitgegeven, hetgeen door de Stavo op hoge prijs wordt gesteld.Aan de uitnodiging van de redactie om aan de hand van een kort over-zicht van de ontwikkeling van het voorgespannen beton de betekenisvan dit F.I.P.-Congres toe te /ichten, geeft het Stuvo-Bestuur gaarnegevolg.VoorgeschiedenisOfschoon reeds aan het einde van de I9e eeuw door verscheidenebetontechnici proeven werden genomen en publicaties verrichtmet betrekking tot het verminderen van de scheurvorming vangewapend-bctonconstructies door de wapening onder voor-spanning te brengen, wordt toch algemeen aangenomen, dat degeboorte-acte van het voorgespannen beton bestaat uit hetoctrooi, dat door Eugene Fre ys s i n et en Jean Seailles op2 October 1928 werd aangevraagd.De pogingen van de constructeurs voor die tijd bleven alle min ofmeer zonder gunstig resultaat, als gevolg van de te geringe kwali-teit van beton en staal, waardoor krimp en kruip van het betonde 'geboorte-acte' van het voorgespannen betonen relaxatie van het staal zo hoog waren, dat het voorspannings-effect geheel of vrijwel geheel verloren ging.In het evengenoemde octrooi daarentegen wordt de toepassingvan hoogwaardig staal gei'ntroduceerd, dat --onder hoge voor-spanning gebracht-- een blijvende voordrukspanning in het betonrealiseert. Buitendien hielden de uitvinders rekening met hetfeit, dat bij een normaal gewapend-betonconstructie het beton inde trekzone o.a. dient als beschermer van het wapeningsstaaltegenroest. Daardoor wordt slechts een gedeelte van het beton in defunctie gebruikt, waarvoor het zich uitermate leent, nl. het op-nemen van drukkrachten, Het overige deel is ballast en maakt deconstructie bijzonder zwaar, hetgeen tot gevolg heeft, dat eengedeelte van de draagkracht van de constructie ook voor hetdragen van dit in feite overtollige gewicht moet dienen. Bij voor-gespannen beton kan de gehele doorsnede meewerken en kan devolledige constructie dus buigende momenten opnemen.In het evengenoemde octrooi wordt reeds de nadruk gelegd ophet feit, dat de trekspanning in het staal zowel door de aanhech-ting aan het beton als door speciale verankeringsorganen op hetbeton kan worden overgebracht, terwijl de spanning zo hoog moetzijn, dat een belangrijke verlenging aan het staal kan wordengegeven.Het verkrijgen van deze noodzakelijke elastische verlenging vanhet staal kan, zoals hier is omschreven, geschieden door trekkenmet vijzels of door middel van verwarming van het staal, bijv.langs electrische weg, waarna het beton kan worden gestort.Cement 7 (1955) Nr 7-8 181Nog op 19 November 1928 werd door Freyssinet en Seailleseen aanvullend octrooi aangevraagd, waarin de staalsoort, welkemoet worden toegepast, nader werd gepreciseerd. Het daarbijtoe te passen staal kan een vloeigrens bezitten van 160 kg/mm-in plaats van de tot die tijd gebruikelijke 24 kg/mm2.De toe te passen voorspanning in het staal en het beton werd zohoog gesteld, dat het verlies in de voorspanning ten gevolge vande kruip en de krimp van het beton en de relaxatie van het staalslechts een klein deel zou bedragen van de gemtroduceerde voor-spanning.In dit octrooischrift is tevens vastgelegd, dat de voorspanning ineen, twee of drie richtingen kan worden aangebracht, waarbij detrekspanning in het staal voor, tijdens of na het verharden van hetbeton kan worden opgewekt.De voorspanning in het beton moet in ieder geval zo hoog zijn,dat na het aanbrengen van de belasting het beton niet scheurt.De tweede aanvullingop het eerste octrooi kwam uit op 3 Sep-tember 1929 en geeft nog enkele verankeringsmethoden weer. Inhet op 2 October 1929 ingediende Ned. Octr. Nr 36. 9S5 wordende minimum toegepaste spanningen voor een rechtlijnige wape-ning op 40 kg/mm2gesteld.Als bijzonderheid kan worden opgemerkt, dat in de Franseoctrooischriften sprake is van beton, terwijl in het Nederlandseoctrooischrift over gewapend beton wordt gesproken.Reeds in Januari 1933 publiceerde F re ys s i n e t in 'Science eIndustrie' de ervaringen opgedaan bij de fabricage van masten invoorgespannen beton ten behoeve van de ondersteuning vanelectrische leidingen.Toen kwam in 1936 het voor de geschiedenis van het voorgespan-nen beton zo belangrijke tweede congres van de A.I.P.C. te Berlijn,waar voor de eerste maal op internationaal niveau over voorge-spannen beton van gedachten werd gewisseld. Freyssinet deeddaar uitvoerige mededelingen over de toepassingen van voorge-spannen beton, onder de titel 'Progres pratiques des methodes detraitement meconique des betons'.Ook eigenschappen van voorgespannen beton zijn daar voor heteerst behandeld, zoals:1. geringe wisseling in de staalspanningen;2. grotere drukzone in de betondoorsnede;3. grote voordelen ten aanzien van schuifspanningen;4. aanzienlijke verbetering van het draagvermogen onder wis-selende belasting.Eveneens wees hij er op, dat voorgespannen beton alleen mogelijkis bij toepassing van hoogwaardig beton en hoogwaardig staal.Om de rekgrens van het staaldraad (uit die jaren) te verhogen isdoor hem een machine ontworpen.Door deze ideeen heeft Freyssinet een nieuw bouwmateriaalontwikkeld naast het gewapend beton, in tegenstelling met zijnvoorgangers, die alleen verbeteringen in het gewapend betonwilden aanbrengen.Bij de toepassingen wordt de versterking van de fundamenten vanhet havenstation in le Havre uitvoerig beschreven. Het versterkenvan de fundamentstroken geschiedde met kabels, welke practischgeheel identiek zijn met de heden bekende kabels van Baur-Leonhardt. Op dit bouwwerk zijn onder de versterkte funda-menten palen in de grond geperst. Deze palen zijn van voorge-spannen beton en uit ter plaatse gestorte delen opgebouwd. Opdit bouwwerk is gebruik gemaakt van trilapparaten, van over-drukop het beton onder verharding en van stoomverwarming!!Op het hierboven vermelde congres deed Dr.-lng. F. Dischingermededelingen over de ontwikkeling van draagconstructies metgespannen staal. Deze ontwikkeling zou op den duur ook leidentot de toepassing van een speciale methode van voorspannen inDuitsland, zoals hiernazal worden uiteengezet.Sedert dit congres verkeerde het voorgespannen beton in hetstadium van internationale belangstelling, echter niet in dat vanalgemene toepassing.Ontwikkeling buiten NederlandIn Duitsland werd het voorgespannen beton met voorgerektewapening voor het eerst op grote schaal toegepast ten gevolgevan de activiteit van Ing. E. Hoyer, die zeer dunne draden ge-bruikt. Het zogenaamde 'Stahlsaitenbeton' wordt door laatst-genoemde uitvoerig besproken in het in 1939 verschenen boek:Der Stoh/so/ienbeton.brug over de Marne bij Luzancy, overspanning 55 m (1946)vervaardigd volgens de elementenmethode182 Cement 7 (1955) Nr 7-8In de oorlogsjaren werd in Frankrijk en Belgie in de laboracorianaarstig gewerkt aan de ontwikkeling van practische instrumentenen methoden om beton op het bouwwerk te kunnen voorspannen.In Frankrijk groeide de goed doordachte en eenvoudig hanteer-bare Freyssinet-vijzel met de daarbij aansluitende simpeleverankeringsmiddelen van beton.In 1942 werd volgens deze methode de plaatbrug te Elbeuf-sur-Andelle van 10,5 m overspanning gebouwd en in 1943 een plaat-brug te Longroy van 20,5 m overspanning.In 1943 publiceerde Fre ys s i ne t onder de titel: 'Une revolutiondans I'art de batir, les constructions precontraintes', gegevensomtrent dc stand van zaken.Hierin treft men onder andere aan gegevens over dwarsliggers,buizen, balken voor de afsluiting van stuwen, caissons en demaquette van de beroemd geworden brug van Luzancy. De mon-tage van deze brug mislukte in de jarcn 1943--1944, maar in 1945-1946 werd de brug voltooid en, na gunstig resultaat van de gehou-den proafbelastingen, voor het verkeer opengesteld.In Belgie werd letterlijk en figuurlijk geschaafd aan de vervolma-king van lichte stalen verankeringselementen en bijbehorendespanapparaten, waaruit het systeem Blaton-Magnel geborenwerd.In 'Science et Technique' 1944 gaf Prof. G. Magnel een overzichtvan de stand van zaken. Onder de met dit systeem uitgevoerdewerken treft men aan een plaatbrug van 20 m in de Spiegelstraatte Brussel, de verkeersbrug (plaatbrug) van 13 m te Zammel, eenvoetbrug te Malheyde en silo's te Turnhout.In Zwitserland werden door de EM PA, tijdens en direct na detweede wereldoorlog, proeven genomen om het gedrag van voor-gespannen beton te bepalen. Door deze onderzoekingen blijft denaam van Prof. Ros onverbrekelijk met het voorgespannen betonverbonden.Na de oorlog kwamen de genoemde practische verwezenlijkingenop internationaal niveau voor het voetlicht. De eerste jaren na deoorlog ging dit, als gevolg van de ontstane chaos, zeer langzaam;in de jaren daarop sneller.De eerste publicaties betreffen veelal het gebied van de bruggen-bouw, de massieve plaatbruggen van Elbeuf-sur-Andelle, Spiegel-straat en dergelijke. Deze plaatbruggen hebben enorm veel kabelsen daarom zijn de eindvlakken dan ook vol bezet met ankerconi ofsandwichplaten. Met de brug te Luzancy over de Marne van 55 moverspanning en de brug te Eeklo van 19 m overspanning werdende eerste stappen gezet op de weg van prefabricage en montage.De steeds toenemende toepassing van voorgespannen beton deedmeer en meer vragen omtrent de theorie daarvan rijzen.Theoretici, aangevoerd door ir Y. G uyon, wiens publicatie in 1944onder de titel 'Poutres et Dalles Precontraintes' in Circulaire J no 3van het 'Comite d' Organisation du Batiment et des Travauxpublics' gedurende zekere tijd de enige litteratuur over het be-rekenen van voorgespannen beton vormde, gingen zich meer enmeer in de theoretische problemen van deze materie verdiepen.montage van de balkbrug te Bourg d'Oisans/lsere,overspanning 42 moverdekte galerij te Rouan; dilatatievoeg (1951)Uit hun studies volgde, dat de massieve plaatconstructies veelmateriaal vereisen ten opzichte van balkroosters, bestaande uitbalkproftelen in de gedaanten van I- of T-balken, waarbij de con-structiehoogt eniet noemenswaard toeneemt. Bovendien werddoor de toepassing van deze balkroosters de weg geopend naar deprefabricage en montage. Deze wending in de voorgespannenbetontechniek heeft tot gevolg gehad, dat de toepassing daarvaneen grotere vlucht nam.Dc toepassing van balkroosters bracht wederom extra problemenmet zich mede, zoals die van de belastingspreiding. Ook hier werddoor intensieve studie een eenvoudige oplossing gevonden.In Frankrijk is het o.a. de brug te Bourg d'Oisans en in Belgie" de'Desmetbrug in Gent, welke uitingen zijn van de zich steedsscherper aftekenende ontwikkeling, welke ook in de utiliteits-bouw zijn weerslag vond.Omstreeks 1948-1949 gaf Frankrijk de toon aan bij de toepassingvan het voorgespannen beton door de bouw van de machtige, ge-heel geprefabriceerde boogbruggen in voorgespannen beton overde Marne.Technici uit alle delen van de wereld hebben deze bruggen tijdensde bouw of na de voltooiing bezocht.Een uitstekend georganiseerde prefabricage in een speciaal daar-voor gebouwde en goed ingerichte fabriek leidde tot het welslagenvan deze werken. Velen twijfelen aan de economie van deze pro-jected Belangrijker is evenwel, dat deze bruggen over de Marnede stoot gaven tot de snelle ontwikkeling van het voorgespannenbeton. Met de bouw van deze bruggen op een geheel nieuwe wijzeis op overtuigende wijze aangetoond, dat constructief en uit-voeringstechnisch enorme mogelijkheden in de toepassing vanvoorgespannen beton schuilen.brug over de Marne bij Esbly, overspanning 74 mCemenl 7 (1955) Nr / 8 183hooggelegen waterreservoir te Orleans (1948)inhoud 7 000 m5. 1 = 45 m. b = 33 m, h = 5 mHet jaar 1949 zal in de geschiedenis van het voorgespannen betonaltijd gekenmerkt blijven door de bouw van de Marnebruggen'),dewaterreservoirs in Orleans2) en de Galerie Couverte in Rouen.In Belgie waren ondertussen grote werken tot stand gekomen.Het voorbeeld van toepassing van voorgespannen beton op groteschaal is hier de dakconstructie van de fabriek van de 'UnionCotonniere' in Gent. Opzienbarend is in 1948 ook de bouw van dehangars op Melsbroeck3)geweest, waarmachtige holle betonbalkenvan SO m overspanning door middel van voorspanning het gewichtvan de dakconstructie dragen. Aangezien hier, maar ook elders,door de grote overspanningen enorme voorspankrachten warenvereist, was het tot dan toe gebruikelijke hoogwaardig staaldraadvan 0 5 mm moeilijk te verwerken. Op Melsbroeck werd daar-om voor het eerst draad 0 7 mm toegepast, uiteraard na hetoverwinnen van de nodige moeilijkheden in de practijk. Ook bij debouw van de Maasbrug in Sclayn in 1949 is deze draaddiametergebruikt.Allerwegen werden nieuwe verankeringssystemen ontwikkeld,soms samenhangend met andere kabelvormen. De bestaandesystemen werden geperfectionnecrd. Zo kregen verschillendenaties eigen systemen, Frankrijk -- Belgie -- Engeland -- Italie --Zwitserland -- enz., terwijl in Duitsland zelfs verschillendesystemen ontstonden. Men heeft de indruk, dat daar elk zichzelfrespecterend aannemingsbedrijf een eigen systeem heeft ontwik-keld. Dit laatste zou verklaard kunnen worden uit het feit, dat hetFreyssinet-octrooi door een aannemingsbedrijf werd beheerd.Reeds lang voor de tweede wereldoorlog werden hier door Dr.Dischinger vakwerkliggers ontworpen, waarvan de trekzijdebestaat uit staven van St 52 met afmetingen tot 0 60 mm, of uitkabels.1) zie Cement 2 (1950) Nr 17-18 3) zie Cement I (1949) Nr 7-82) lie Cement I (1949) Nr 9-10Deze staven of kabels zijn gespannen door de constructie over tebelasten en onder de overbelasting de genoemde staven of kabelsin te storten. Hierdoor werden zij tegen corrosie beschermd, ter-wijl het omhullende beton onder voorspanning is gebracht. In1936 deed Dr. Disc hi nger mededelingen hieroverop het meerge-noemde A.I.P.C.-Congres. In de publicaties daarover vindt menuitvoeringsdetails, o.a. van bruggen, welke geheel identiek zijnmet die van een Seinebrug (Villeneuve-St George) welke in 1950als een bijzonder bouwwerk goldDe genoemde ontwikkeling werd gestimuleerd door de bouw vanschaaldaken, waarbij in het geval van grote overspanningen zulkezware randbalken nodig waren, dat deze in de vorm van vakwerk-liggers met gespannen onderrand moesten worden uitgevoerd.Overigens werd reeds in I938 een brug met 33 m overspanning teOelde goebouwd, bestaande uit 4 geprefabriceerde balken, voor-gespannen met staven van 14 mm 0; ook de beugels werden hiervoorgespannen.Na de oorlog is de ontwikkeling via toepassing van St 90 in devorm van geslagen kabels gekomen tot trekstangen van St 105 metaan de einden opgewalst schroefdraad. De ontwikkeling van hetgenoemde systeem heeft dus min of meer plaats gevonden naastdat van Freyssinet.De heden toegepaste Freivorbau-methode, welke de rr.ogelijkheidopent om zonder steigetwerk grote bruggen over rivieren tebouwen, vindt haar oorsprong reeds in een ontwerp van de Drei-Rosenbrug te Basel. Gegevens over dit ontwerp werden eveneensin 1936 op het meergenoemde congres gepubliceerd.De door Dr. Finsterwalder ge'introduceerde 'beschrankte'voorspanning heeft in Duitsland veel weerstand ondervonden.Mede hierdoor --oorzaak van heftige discussies-- heeft de toe-passing van het voorgespannen beton in Duitsland een grotevlucht genomen.184 Cement 7 (1955) Nr 7-8brug over de Neckar,overspanning 71 m(1952)uitvoering volgcns de'Freivorbau'-methodeUiteraard geeft de geschetste gang van zaken geen volledig beeldvan de ontwikkelingsgang op net gebied van voorgespannen beton,hoewel natuurlijk tal van constructeurs in vele landen door hunkarakteristieke werken en hun publicaties daarover in belangrijkemate tot de ontwikkeling van net voorgespannen beton hebbenbijgedragen. Zonder ook maar iemand of iets te kort te willendoen, mogen in dit overzicht toch niet onvermeld blijven de doorNew geconstrueerde hangars op London Airport, de constructiesvan Bjuggren in Zweden, bruggen van Morandi in Italie, fa-briekshallen van Ze z e l j in Joego-Slavie.Ontwikkeling in NederlandIn Nederland werd het voorgespannen beton eerst 'tastenderwijs'toegepast. De havenloodsen van de HAL. in Rotterdam, deondergrondse garage achter hoofdkantoor K.L.M. te 's-Gravenhageoverzicht van de betonwerken, rechts op de achcergrond het balkenveldK.L.M.-garage in Den Haag en een vrachtgebouw op het vliegveldSchiphol gelden als de eerste toepassingenDit zijn nog eenvoudige liggers, die op kolommen vrij zijn opge-legd. De liggers werden op de grond gemaakt nabij het bouwwerken daarna gemonteerd.Het is merkwaardig, dat deze gedachte aan prefabricage zich alge-meen in Nederland heeft doorgezet, zelfs zodanig, dat --afgezienvan tanks en schaaldaken-- vrijwel geen belangrijk werk in Neder-land, dat is uitgevoerd in voorgespannen beton kan worden aan-gewezen, waarbij de prefabricage geen belangrijke rol heeft ge-speeld. Uiteraard zijn hierbij twee richtingen te onderscheiden:de prefabricage op werkterreinen nabij de bouwplaats en die inspeciaal daarvoor ingerichte fabrieken.Cement 7 (1955) Nr 7-8 185Allengs werd, juist door deze methode van montagebouw, de be-hoefte gevoeld het verloren gegane element van de monoliet-constructie te herwinnen. Men slaagde er in op verschillendewijzen buigvaste verbindingen te realiseren en ook statisch on-bepaald met geprefabriceerde elementen te construeren, zoalsook blijkt uit elders in dit blad voorkomende bijdragen.Als typische producten van massafabricage in daartoe geoutilleer-de fabrieken kunnen worden genoemd: buizen, eleccrificatie-portalen4) en gestandaardiseerde balken. Als enige, op de bouw-plaats uitgevoerde werken in voorgespannen beton kunnen o.m.genoemd worden: de Amstelbrug te Amsterdam, de brug over deDrecht te Leimuiden, het spoorviaduct te Nijmegen, schaaldakenvoor een fabrieksgebouw te Vlaardingen en tanks te Beverwijk.Dit overzicht is natuurlijk lang niet volledig.Aan deze ontwikkeling in Nederland heeft de op II Mei 1949 op-gerichte Studievereniging tot ontwikkeling van het voorgespannenbeton --de Stuvo-- zijn steentje bijdragen Deze Stuvo is eenonderafdeling van de Betonvereniging en heeft tot leden hetmerendeel van de technici, die veel met het voorgespannen betonte maken hebben. Zij omvat ingenieurs van openbare werken,uitvoerende overheidsinstanties (Rijk, Gemeenten, Spoorwegen),Diensten van Bouwtoezicht, Raadgevend Ingenieurs, Aannemersen Fabrikanten. Het aantal leden wordt met opzet gering ge-houden, teneinde op de vergaderingen de discussie te bevorderen.De Stuvo kan gezien worden als een zich met het voorgespannenbeton occuperende werkgroep in het grotere verband van deBetonvereniging. In gezamenlijk overleg zijn uir deze kring deStuvo-richtlijnen voor de berekening van constructies in voor-gespannen beton voortgevloeid Voorts heeft de Stuvo bijzonderveel aandacht besteed aan het hoogwaardig staal en is de 'Com-missie Betonstaal' tot stand gekomen, die o.a. richtlijnen voor dekeuring van hoogwaardig staaldraad heeft gepubliceerd. Boven-dien heeft de Stuvo geijverd voor de instelling van diverse corn-missies in groter, zgn. Febo-verband, waarvan kunnen wordengenoemd: Commissie eindverankeringen, Commissie brand-veiligheid, Commissie belastingspreiding en Commissie mecha-nisch verdichten van beton.De Stuvo heeft altijd internationaal contact voorgestaan en richttezich daartoe in de eerste plaats tot soortgelijke verenigingen, diein andere landen waren opgericht.Internationaal contactEen eerste internationale bijeenkomst van betontechnici vond vrijspoedig na de oprichting van de Stuvo in Juni 1949 in Parijs plaats.In October 1950 werden de gelegde contacten in Parijs vernieuwden kon men zich van de stand van zaken op het gebied van voor-gespannen beton in Frankrijk op de hoogte stellen.Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van A.I.G. (Associationdes Ingenieurs sortis de Gand) werd in September 1951 een eersteinternationaal congres over voorgespannen beton gehouden,waarbij uiteraard ruim kennis kon worden gemaakt met de ont-wikkeling van het voorgespannen beton in Belgie.In October 1953 werd in Londen de F.I.P. (Federation Internatio-nale de la Precontrainte) gesticht onder voorzitterschap vanFreyssinet. Deze vereniging stimuleert de oprichting van speci-ale studieverenigingen in alle landen en werkt mede aan het inter-nationaal bestuderen van de problemen op het gebied van hetvoorgespannen beton.Op het eerste F.I.P.-congres in 1953 in Londen werden behandeld4)zie Cement I (1949) Nr 3- 4electrificatie-portalen voor de N.V. Nederlandse Spoorwegende onderwerpen: breukveiligheid, brandveiligheid en statisch on-bepaalde constructies.BesluitVergelijkt men de verhandelingen van deze Internationale bijeenkom-sten, dan blijkt daaruit wet duidelijk, dot men gekomen is van algemeenorienterende beschouwingen tot de behandeling van bepaalde detail-problemen, zowel van theoretische als practische aard. In dit opzichtis nog veel werk in internationaal verband te verzetten; wij denkendaarbij o.m. aan theoretische problemen, zoals het gedrog van statischonbepaalde constructies, plooizekerheid van hoge balken, scheur- enbreukveiligheid, torsie, vermoeiingssterkte bij dynamische belastingenen verder aan practische problemen, zoals de kwaliteit van hoogwaar-dig staal, het goed injecteren van kabelkanalen, krimp en kruip vanbeton onder voorspanning en het gedrag van voorgespannen beton bijbrand.De opsomming van deze en soortgelijke problemen wijst er op, dot detechniek van het voorgespannen beton een gespecialiseerd vak is ge-worden, waarvan de specialisten zich steeds dieper in bepaalde pro-blemen moeten inwerken en daardoor het door hen te beheersenlerrein steeds duidelijker afgebakend zullen zien.Het spreekt vanzelf, dot de Stuvo bij voortduring bereid is haar mede-werking te verlenen bij de bestudering op internationaal niveauvan allerlei problemen, die met voorgespannen beton samenhangen.Dat de Stuvo het tweede F.I.P.-congres te Amsterdam heeft mogenorganiseren. beschouwt zij dan ook als een grote eer en zij wenst hetcongres van harte het meest denkbare succes toe.Het Bestuur van de STUVO:dri rG . F. Janss oni us , voorzitterirj. A. H. Hartmann, secretorisir A. S. G. Bruggeling, penningmeesterir N.J. Rengers, lidC. Verruyt, lidSOMMAIRELa developpement du beton precontractpar la direction de la 'STUVO'Apercu succinct du deVeloppement de la theorieet de la pratique depuis 1928. Les noms de quel-ques pionniers et de quelques ouvrages importantssont mentionnes. Enfin un resume est donnc surrevolution des rapports internationaux dans ledomaine de la precontrainte.SUMMARYThe development of prestressed concreteby the Alonagcment of the STUVOA brief discussion of the theoretical and practicaldevelopment of prestressed concrete since 1928,staling the names of some pioneers and remark-able constructions, as well as a review of theinternational increasing contact.ZUSAMMENFASSUNGDie Entwicklung des Spannbetonsvom Ausschuss der 'STUVO'Eine kurze Uebersicht der theoretischen undpraktischen Entwicklung des Spannbetons nach1928. mit Nonnung der Namen einiger Pioniereund Aufzahlung einiger markantcn Ausfuhrungen.sowie einer Zusammenfassung betreffend denstets wachsenden internationalen Kontakt.186 Cement 7 (1955) Nr 7-8