De nieuwe constructeur (7)84 32011De nieuweconstructeur (7)1Voor een goede samenwerking moeten constructeuren opdrachtgever elkaar vertrouwenDe nieuwe constructeur (7) 8532011Artikelenserie onlineDit is het zevende deel in een serie over de positie enverantwoordelijkheden van de constructeur. Op www.cementon-line.nl staat een dossier met alle artikelen uit deze serie.1 Bij de Meetkundige Dienst inDelft (architect Hans vanHeeswijk) is veel aandachtbesteed aan de detailleringHet beeld van een constructeur die klaagt over het honorariumen het beperkte aanzien, zal veel mensen bekend voorkomen.Klagen komt meestal voort uit het niet kwijt kunnen vangevoelens van onvrede. Een typisch kenmerk bij klagen is datniet duidelijk wordt wat er precies dwars zit.Voor constructeurs is het moeilijk uit te leggen waar de schoenprecies wringt. De salarissen zijn in ieder geval niet hetprobleem. Ook de bureaus maken mooie winsten. We makennatuurlijk allemaal graag de vergelijking met accountants enadvocaten, maar in vergelijking met architecten en aannemerskomen constructeurs er goed vanaf.Toch heeft de onvrede wel met geld te maken. Het lukt weliswaarom zich staande te houden, maar de vrije concurrentie heeft deconstructeur wel gedwongen zijn eigen belang boven het maat-schappelijk belang te stellen. Hoe zwaarder de concurrentie, hoeminder toegevoegde waarde hij voor het project kan leveren.Opdrachtgevers merken dit niet altijd. Voor de constructeur isde wetenschap dat hij zoveel beter kan een bron van frustratie.De noodzaak voor een nieuwe constructeur is meer in het belangvan juist alle andere partijen, dan van de oude constructeur zelf.Het afdwingen van een nieuwe constructeur door bijvoorbeeldde opdrachtgever zal niet gebeuren zolang die achter de klaag-zang voornamelijk eigenbelang vermoedt. Voordat we kunnendenken aan oplossingen, moeten we inzichtelijk maken hoe dehuidige markt werkt en wat de gevolgen daarvan zijn.Het inkomen van een constructeurHet constructeursvak is een prachtig vak en ik kan het aanjonge ingenieurs van harte aanbevelen. Naast de voldoening diehet werk geeft, kun je er ook een goed inkomen mee verdienen.De arbeidsmarkt voor constructeurs is al jaren erg krap. Totprijsopdrijving heeft dit echter niet geleid. Sector bruggen ofgebouwen, groot of klein bedrijf, ingenieursbureau of toeleve-rancier, overal wordt ongeveer het zelfde salaris betaald.Natuurlijk verdient de ene constructeur meer dan de anderedoor verschil in opleiding en ervaring. Maar daar staat dan ookmeer waarde tegenover.De kosten van het bureauSalarissen zijn de grootste kostenpost van een ingenieursbu-reau. Omdat iedereen marktconform betaalt, kan een bureauhiermee qua kostprijs niet het verschil maken.Voor een constructeur geen marmeren paleizen, dure inrich-ting of geldverslindende reclamecampagnes. Dit soort kosten,die geen directe invloed hebben op de dienstverlening, zal weliets vari?ren tussen de bureaus maar niet significant.De verschillen worden al wat groter als we het hebben over inves-teringen in kwaliteitssystemen, automatisering, opleidingen eninnovatie. Een `lean en mean' bedrijf beperkt zich tot het hoogstnoodzakelijke. Helaas schiet men hierin ook wel door. Wanneergebrekkig opgeleide constructeurs worden ingezet zonder bege-leiding en interne kwaliteitscontrole, zijn de kosten laag maar zalhet vereiste niveau van de dienstverlening niet worden gehaald.Als een bureau meer complexe projecten wil doen, moetenkosten worden gemaakt die niet bij ieder project tot nut zullenzijn. Naast de directe kosten van bijvoorbeeld software of cursus-sen, ontstaan er ook veel kosten doordat werknemers een kleinerdeel van de werktijd aan betaalde projecten kunnen besteden. Deextra kosten kunnen oplopen tot tientallen procenten van debegroting. Bij bureaus die over soortgelijke projecten kunnenadviseren, zijn de onderlinge verschillen beperkt.De winstmargeZowel de prijsvechters als de `dure' bureaus zijn doorgaansfinancieel gezonde ondernemingen. Er worden solide winstengemaakt, recessie of geen recessie. De bedrijven die vaak bijDat er veel te vertellen valt over het functioneren van de construc-teur in het bouwproces blijkt wel uit deze artikelenserie. De verschil-lende methoden om het goed te doen zijn breed uitgedragen. Zezijn bovendien keurig samengevat in het Compendium AanpakConstructieve Veiligheid. In dit artikel worden niet nog meer aanbe-velingen gegeven, maar wordt met iets meer afstand naar deproblematiek gekeken. De spanning tussen goed vakmanschap envrije concurrentie hebben ons gebracht tot waar we nu zijn. Hoewordt een oude constructeur een nieuwe constructeur?Auteurir. Erik MiddelkoopCorsmit Raadgevend Ingenieurs BVDe nieuwe constructeur (7)86 320112 Ontwerpfout ontdekt tijdens de bouw,opdikken uitgevoerde constructie3 Aanbrengen extra staven en versterkenverbindingenDe onvermijdelijke conclusie van deze redenering is datconstructeurs hun werk niet optimaal doen. En bij selectie opprijs, wat vaak het geval is, zelfs verre van optimaal. Dat wilzeggen: het project als geheel zou veel beter en goedkoperkunnen. Hieruit mag niet de conclusie worden getrokken datde constructeur zijn werk niet goed heeft gedaan. Dit kanimmers prima in overeenstemming zijn met de opdracht.Hoe drukt een constructeur de kosten?Door de lage honorering moeten dus zo min mogelijk uren aanhet project worden besteed. Effici?nt en snel werken lijkt hetdevies. Nu werkt de ene constructeur sneller dan de ander,maar een snelle constructeur is meer waard en krijgt, waar hijook werkt, een hoger salaris. Dit levert per saldo voor hetbureau niet zoveel op.Effici?nt werken voor een ingenieursbureau betekent dat je inieder geval niet meer doet dan overeengekomen, het liefst minder.Nu zit bij een selectie op prijs vaak een uitgebreide taakbeschrij-ving. Het voordeel voor de constructeur is dat hij als enige weetwat die omschrijving inhoudt. Bovendien kun je in zo'n opsom-ming niet de kwaliteit van de werkzaamheden vastleggen.Grote posten waarmee kan worden bezuinigd, zijn het niet ofnauwelijks controleren van stukken van derden, het inzettenvan onvoldoende gekwalificeerde projectmedewerkers en hetafzien van interne controle. Verder staat de gedetailleerdheidvan de berekeningen onder druk. Volstaan kan worden met hetberekenen van alleen de zwaarste balken of poeren. Ook is erveel te winnen door te kiezen voor een heel globale hoofdbere-kening en hiermee werk te verschuiven naar de prefableveran-aanbestedingen als duurste uit de bus komen, hebben juist nietde hoogste winstmarge. Het meest winstgevend zijn de middel-grote bureaus die net groot genoeg zijn om zich voor decomplexe projecten te kwalificeren, maar klein genoeg vooreen effici?nte bedrijfsvoering.Gemiddeld maakt een ingenieursbureau voor belastingen eenwinst van circa 10% van de omzet. Een aantal middelgrotebureaus behaalt ongeveer het dubbele. De grote bureaus en debureaus die de onderkant van de markt bedienen zitten onder5%. Met het verschil in winstmarge worden de kostprijsver-schillen deels weer recht getrokken. De meest effici?ntwerkende organisaties geven dit voordeel niet aan de klant,maar maken meer winst.De constructeurselectieWanneer een opdrachtgever een constructeur zoekt, treft hijeen heel ander beeld aan. Bij een aanbesteding met gerenom-meerde ingenieursbureaus is het geen uitzondering dat dehoogste inschrijver minimaal 50% hoger is dan de laagste. Alser een prijsvechter mee doet dan zijn verschillen tussen de100% en 200% zelfs gebruikelijk.Als de som van de salarissen, de algemene kosten en de winst-marge ongeveer gelijk zijn, blijft er nog maar ??n factor overdie deze grote prijsverschillen kan verklaren: het aantal urendat aan het project wordt besteed. Een selectie op prijs komt inde praktijk dus voornamelijk neer op het selecteren van degenedie het minste tijd aan de opdracht gaat besteden.De tijdsbestedingEen gebouw heeft veel verschillende constructieonderdelen dieallemaal moeten worden berekend. U zou het kunnen vergelij-ken met het maken van een ketting met allemaal verschillendgevormde schakels. Om alle schakels dusdanig te dimensione-ren dat ze even sterk zijn, is een hele klus. Met minderaandacht zal de sterkte van de schakels afwijken van de genor-meerde sterkte. Vele schakels zullen te sterk zijn en mogelijksommige te zwak. Het resultaat is een dure ketting waarvan jeniet zeker kan zijn dat hij sterk genoeg is.Bij een gebouw betekent minder uren een minder optimaleconstructie en meer faalkosten. Er is ergens een optimum voorde totale bouwkosten. Dit is het punt waar een extra uur engi-neering niet meer genoeg oplevert om dat uur te betalen. Waardit punt precies zit is moeilijk te zeggen, maar het is aanneme-lijk dat dit veel hoger is dan bij de laagste inschrijver en waar-schijnlijk ook nog wel hoger dan bij de hoogste inschrijver.2Prijsverschillen tussen bureaus zijn alleen teverklaren uit een verschillend aantal uren dataan een project wordt besteedDe nieuwe constructeur (7) 8732011werk op maar geeft bij de afrekening niet thuis of gaat in detegenaanval met schadeclaims voor vermeende fouten.Toch is de positie van een op prijs selecterende opdrachtgeverniet te benijden. Ook opdrachtgevers hebben te maken metconcurrentie. De technieken van de constructeur om toch nogwinst te maken leiden tot veel frustratie. En onder de onnodighoge bouwkosten lijden primair de opdrachtgevers, hoewel dituiteindelijk ook een maatschappelijk probleem is.VertrouwenOok in het dagelijks leven komen problemen zoals bij deconstructeurselectie voor. Bijvoorbeeld als uw auto een onder-houdsbeurt en APK-keuring nodig heeft. Gaat u naar Beun deHaas of naar de merkdealer? De prijsverschillen zijn aanzien-lijk. Door ervaring wijs geworden ga ik tegenwoordig naar demerkdealer. Als er een onderdeel moet worden vervangen dancier. Het komt ook voor dat men werkzaamheden die wel in deopdracht zitten toch via het bestek bij de aannemer neerlegt.Naast het minimaliseren van het werk ontstaat er altijd meer-werk door wijzigingen en aanvullende opdrachten. Hier is geensprake meer van concurrentie, waardoor met dit werk de telage inschrijving kan worden gecompenseerd. Het komt voordat er op voorhand al zoveel gaten in het aan te bestedencontract zitten, dat een constructeur dit contract zondervergoeding zou kunnen aannemen en toch winst kan maken.OpdrachtgeversConstructeurs hebben dus legio mogelijkheden zich tegen deselectie op prijs te wapenen. Niet allemaal even chique, maar inde vrije markt kan geen enkele constructeur zich aan dit spelonttrekken. Opdrachtgevers staan echter niet machteloos. Ookdaar gaan soms de handschoenen uit. Men draagt het meer-3De nieuwe constructeur (7)88 32011Reageren?De redactie van Cement nodigt u uit om te reageren op deproblematiek uit deze serie. Waardevolle reacties wordengeplaatst in Cement. Mail naar redactie@cementonline.nl.4 Instorting, bloemen ternagedachtenis van detimmerliedenminder gaat doen. Met de huidige recessie in de bouw wordtsteeds meer naar de prijs gekeken. De onderliggende trend isechter positief. Steeds meer opdrachtgevers kijken verder dande prijs alleen. En constructeurs schuiven hun eigen onder-grens steeds een stukje omhoog.Met initiatieven zoals het Constructeursregister, de categorie?n-indeling prefab en het Compendium Aanpak ConstructieveVeiligheid wordt de markt transparanter. Het PlatformConstructieve Veiligheid en VNConstructeurs zullen het procesblijven aanjagen. Snelle oplossingen zijn er niet, maar stap voorstap zal het vooruit moeten. Iedere constructeur en iedereopdrachtgever heeft hierin zijn eigen verantwoordelijkheid. vertrouw ik erop dat dit ook echt nodig is. Ongevraagd staat erdan een korting onder aan de rekening. Soms wijst de garage-houder mij op het nieuwe model dat binnenkort in de show-room komt.Hier is sprake van een onuitgesproken vertrouwensband. Hijlevert mij een goede service tegen een faire prijs. Zolang mijnvertrouwen daarin niet wordt beschaamd blijf ik terugkomen.Oud-premier Ruud Lubbers noemde een dik regeerakkoord`gestold wantrouwen'. Als je met partijen gaat samenwerkenwaarin je geen vertrouwen hebt, dan wil je van te voren zoveelmogelijk vastleggen. Hoe groter het wantrouwen, hoe dikkerhet contract. Wanneer het contract getekend is zijn de partijenaan elkaar gebonden. In de volgende jaren zal men het over allenieuwe ontwikkelingen eens moeten worden. Als vertrouwenontbreekt, komt van samenwerken niet veel terecht.Voor een goede samenwerking moeten de constructeur en deopdrachtgever elkaar vertrouwen. Hiervoor zijn openheid entransparantie nodig. Voorwaarde is dat de partijen elkaarsbedrijfsvoering respecteren. Als men elkaar het beleg op deboterham gunt, scheelt dat zoveel negatieve energie dat beide erbeter uit komen.En hoe nu verder?Gelukkig wordt er ook volop samengewerkt met constructeurs.En tussen het zwart en wit zit vooral veel grijs. Bij selecties opprijs staat de constructeur steeds weer voor de keuze. De keuzeis niet met hoe weinig winst hij tevreden is, maar hoe weinighij voor deze opdracht gaat doen. Wat is de absolute onder-grens? Dit verschilt van bureau tot bureau en van persoon totpersoon. Voor mij is de ondergrens tweeledig. Ten eerste moetik kunnen staan voor de constructieve veiligheid. Dit betekentdeskundige mensen op het project, interne kwaliteitsborging engoede controle van stukken van derden. Ten tweede moet ik deklant waar voor zijn geld geven. Klanten die voor kwaliteitbetalen moeten die ook krijgen.Met deze, op het oog minimale, voorwaarden ben je voor de opprijs selecterende opdrachtgever een `dure' constructeur. Er zaldus iemand met een lagere ondergrens worden gekozen die4Als je elkaar het beleg op de boterhamgunt, scheelt dat zoveel negatieveenergie dat je er beide beter uitkomt