cement 2001 3 93Om een mogelijke oplossings-richting te kunnen schetsen, ishet goed onszelf eerst te verdie-pen in de huidige regelgeving.Bij de realisatie van een objectis in principe de opdrachtgeverzelf primair verantwoordelijkvoor het constructief ontwerp(publiekrechtelijk). Met het oogop een adequate delegatie vandeze verantwoordelijkheid moethij een deskundig adviesbureauof deskundige als hoofdconstruc-teur aanstellen (privaatrech-telijk). De verantwoordelijkhe-den van de hoofdconstructeurdienen door de opdrachtgever inde opdracht aan het adviesbu-reau te worden geregeld.DefinitiesEen goede basis voor het vast-leggen van deze verantwoorde-lijkheden vormen de nieuweRVOI-2001 en het Modelcon-tract Constructeurs. Volgensdeze beide documenten is dehoofdconstructeur het adviesbu-reau dat ten minste het volledigeBasispakket volgens bijlage Bvan de RVOI-2001 uitvoert. Dedeelconstructeur is het adviesbu-reau dat slechts een deel van hetBasispakket of constructeurs-werkzaamheden van anderepakketten uitvoert dan wel eencombinatie daarvan.De hoofdconstructeur is primairverantwoordelijk voor zijn con-structief ontwerp en zijn uitwer-kingendaarvan.Daarnaasttoetsthij het werk van de deelcon-structeur op uitgangspunten dieaanhetconstructiefontwerpver-bonden zijn. Hij is daarbij ver-antwoordelijkvooreen`redelijkeovertuiging' dat deze uitgangs-puntendoordedeelconstructeurzijn aangehouden.Alvorens in te gaan op de positievan de hoofdconstructeur in dehuidige regelgeving is het vanbelang even stil te staan bij hetonderscheid dat wij in Neder-land kennen tussen privaatrechten publiekrecht.Onder privaatrecht worden alleregels verstaan die te makenhebben met de rechtsbetrekkingtussen burgers onderling. Dezeregels zijn vastgelegd in hetNBW (Nieuw Burgerlijk Wet-boek), het Wetboek van Koop-handel en in wetten omtrent hetindustri?le eigendom.Onder publiekrecht wordt hetrecht verstaan dat geldt bij deverhouding tussen overhedenonderling en tussen burger(s) enoverheid, in die gevallen waarinsprake is van een optreden vande overheid als gezagsdrager.Voorbeelden hiervan zijn hetStaatsrecht (organisatie van hetKoninkrijk der Nederlanden),Bestuursrecht (waarbij voor debouw van belang: Woningwet enWet Ruimtelijke Ordening) enStrafrecht.Wetten zijn voor het hele land ofKoninkrijk geldende rechtsre-gels. In veel wetten wordenonderwerpen genoemd die ver-der moeten worden uitgewerkt.Voorbeelden zijn:? een Algemene Maatregel vanBestuur (AMvB); deze geldtvoor het hele land;? een Ministeri?le Regeling (MR);deze regelt details uit eenAMvB;? een Verordening; deze wordtvastgesteld door lagere ofsemi-overheden, omvat uit-voeringsregels, en kan pergemeente of provincie ver-schillen.Woningwet 1991De eerste Woningwet (Ww 1901)in Nederland trad in 1902 inwerking en had als voomaamstedoel verbetering van de kwaliteitvan de volkshuisvesting. Met dehuidige Woningwet 1991 regeltde overheid (als gezagsdrager)alle van belang zijnde zaken diebetrekking hebben op hetbouwen, zoals:? een bouwvergunningsprocedurevoor vrijwel alle bouwacti-viteiten;? de verplichting voor gemeen-ten tot het instellen van eengemeentelijk Bouw- enWoningtoezicht (art. 100), dieonder meer toezicht houdt ophet bouwen;? de verplichting voor gemeen-ten tot het vaststellen van eenbouwverordening (art. 8), dehuidige door de VNG opge-stelde Model Bouwverordening1992;? de verplichting om bij ofkrachtens AMvB technischevoorschriften te gevenomtrent het bouwen vanwoningen en andere gebou-wen en bouwwerken enomtrent de staat vanbestaande gebouwen enbouwwerken; deze AMvBstaat bekend onder de naamBouwbesluit 1992 (art. 2).Bouwbesluit 1992Het Bouwbesluit bevat techni-sche voorschriften omtrent hetbouwen van bouwwerken en destaat van bestaande bouwwer-ken. De technische voorschrif-ten zijn opgesteld uit het oog-puntvanveiligheid,gezondheid,bruikbaarheid en energiezuinig-heid. Het Bouwbesluit bevat dusook technische voorschriftenvoor bouwconstructies: con-structie van een bouwwerk ofonderdeel van die constructie,welke bestemd isombelasting tedragen.Een voorbeeld is hoofdstuk II(Nieuwbouw Woningen + Woon-gebouwen), afdeling 1 `Voor-schriften uit het oogpunt van vei-ligheid'. Paragraaf 1 handelt overDe Hoofdconstructeur:verplichting of niet?prof.ir. F. van Herwijnen, TU Eindhoven/ABT Adviesbureau voor BouwtechniekDe roep om de aanwezigheid van een hoofdconstructeur in een bouw-project bij wet te verplichten, wordt steeds luider. Ook op de jongste bij-eenkomst van het Constructeursplatform kwam deze wens aan de orde.De weg naar eventuele realisatie is evenwel minder geplaveid dangehoopt.NEN6700 Technische grondslagen vo orgebouwconstruc t ies1100 Eisen ten aanzien van het oprichten van bouwconstructiesArtikel 1100.11 Personeel en materieel (Normtekst)"Aan de volgende voorwaarden moet zijn voldaan bij het oprichtenvan bouwconstructies:- de projecten moeten zijn ontworpen en uitgevoerd door of onder ver-antwoording van ter zake kundige personen;- de verantwoordelijkheden ten aanzien van ontwerp en uitvoeringmoeten vooraf zijn geregeld;- het toezicht in de werkplaats en op de bouwplaats moet wordengehouden door ter zake kundige personen;- bij de uitvoering moet kunnen worden beschikt over geschikt mate-riaal, bediend door ter zake kundig personeel."cement 2001 394constructieve veiligheid (art. 2);paragraaf 5 handelt over verplaat-sing en vervorming (art. 67 + 68).Ministeri?le Regelingen vormeneen aanvulling op het Bouwbe-sluit. Een voorbeeld is `RegelingBouwbesluit constructieve vei-ligheid en gebruiksveiligheid',waarin een relatie wordt gelegdmet precies omschreven gedeel-ten van diverse normen.Hoewel in beginsel de techni-sche eisen bij of krachtens hetBouwbesluit zelf zijn gegeven, isom praktische redenen en tendele uit historische overwegin-gen in een beperkt aantal geval-len volstaan met een verwijzingnaar een norm, zoals bij deonderwerpen constructieve vei-ligheid en brandveiligheid. Ookvoor in normen gedefinieerdebegrippen vindt verwijzingplaats, maar vooral voor innormen vastgelegde bepalings-methodendiedeeluitmakenvaneen in het Bouwbesluit voorge-schreven prestatie-eis.Aan de normen worden wetsei-sengesteld.Zomagdenormnietmeer regelen dan uit publiek-rechtelijk oogpunt noodzakelijkis te achten, moet deze aanslui-ten op het Bouwbesluit (dit isdoor normcommissies ver-zorgd) en moet hij ondubbel-zinnig zijn, geen nieuw beleidinhouden en geen regeling om-vatten van niet-technische zakenzoals administratieve bepalin-gen en bevoegdheden.Model Bouwverordening 1992De Model Bouwverordening1992 (MBV) wordt uitgegevendoor de VNG en bevat de vol-gende onderwerpen:? administratieve bepalingen,zoals over de wijze van aan-vragen van een bouwvergun-ning; hierin wordt ondermeer geregeld dat het moge-lijk is een bouwvergunning`op hoofdlijnen' te verlenen,en toe te staan dat pas tijdensde bouw ? op vooraf overeen-gekomen tijdstippen ? detail-tekeningen en sterktebereke-ningen van de constructieworden overlegd;? welstandsbepalingen;? stedebouwkundige voor-schriften, zoals rooilijnen enmaximum bouwhoogte;? bouwverbod op verontrei-nigde grond;? sloopvoorschriften en voor-schriften afvalbehandeling opde bouwplaats;? uitvoeringseisen voor bouw-werkzaamheden, zoals be-palingen over de verplichtingtot het aan Bouwtoezichtmelden van de tijdstippenvan het begin van funderings-werkzaamheden en beton-storten;? bepalingen inzake hetgebruik van bouwwerken,zoals verbod tot overbelastingvan vloeren en bepalingeninzake het brandveiliggebruik van gebouwen.De MBV onderscheidt drie cate-gorie?n projecten in het kadervan de bouwaanvraag:1. vergunningsvrije bouwwerken:geen vergunning of meldingnodig (bijv. een carport voor??n auto, schuttingen tot eenhoogte van 2 m, kleine ver-bouwingen waarbij geen con-structieve elementen betrok-ken zijn);2. meldingplichtige bouwwerken:volstaan kan worden met eenmelding, waarbij een formu-lier ingevuld moet worden entekeningen moeten wordenoverlegd (conform bijlage lvan de MBV, bijv. bijgebouwresp. aan- of uitbouw op zij-of achtererf, een dakkapel);3. bouwvergunningplichtigebouwwerken: bouwaanvraagmet formulier, tekeningen enberekeningen (volgensbijlage l), kwaliteitsverklarin-gen, onderzoeksrapporten(o.a. bodemonderzoek).In deel II Verordening, art. 2.1.2wordt vereist dat de aanvraag ombouwvergunning ten minstemoet bevatten `de naam en hetadres van degene die verant-woordelijk is voor het ontwerpvan het bouwwerk'; bedoeldwordt hier de architect. In art.2.1.6 staat dat bij de aanvraag ombouwvergunning door de aan-vrager moeten worden overlegd,met inachtneming van hetbepaalde in bijlage 1, onder meerde volgende bescheiden:1a. het funderingsplan voor hetbouwwerk (tek. + bereke-ningen, gebaseerd oponderzoek naar draagkrachtbodem);1b. constructieve gegevens vanhet bouwwerk (tek. + bere-keningen, incl. hor. ver-plaatsing gebouw, vervor-ming van de vloeren,verankering en bevestigingdakbedekking) met verderespecificatie in bijlage 1;2. de naam en het adres vandegene die, jegens de aan-vrager, verantwoordelijk isvoor de inhoud van de inge-diende bescheiden.Niets is hierover geregeld bijmeldingen!De MBV verwijst op twee plaat-sen naar normen: NEN 3870(tekeningenvoorbetonconstruc-NEN6720 Voor schrif ten beton.Construc t ies (VBC 1995)1100 Administratieve en uitvoeringstechnische bepalingen Artikel1100.44 Verantwoordelijkheid (Normtekst)"Tekeningen en berekeningen en andere bescheiden die nodig zijnvoor de uitvoering van betonconstructies moeten zijn voorzien vannaam, adres en handtekening van de verantwoordelijke constructeur.Indientweeofmeerconstructeursbijeenbetonconstructiezijnbetrok-ken, moet vooraf een taakverdeling worden vastgelegd, waarbij de ver-antwoordelijkheden moeten worden geregeld. Daarbij moet ??n vande betrokkenen worden aangewezen als hoofdconstructeur, dat wilzeggen als degene die verantwoordelijk is voor alle constructies vanhet betreffende bouwwerk."Artikel 1100.44 Verantwoordelijkheid (Toelichting)"In het kader van een goede kwaliteitszorg is met name van belangdat de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van alle participantengoedzijnvastgelegdendatdeonderlingeinformatievoorzieningopeenadequate wijze is geregeld.Naast de regeling van de verantwoordelijkheden van de hoofdcon-structeur zal ook aandacht moeten worden besteed aan verantwoor-delijkheden en bevoegdheden van de directie, kwaliteitsmanagers, ont-werpers, architecten en adviseurs, personen met uitvoerende encontrolerende taken, onderaannemers, leveranciers en toezichthou-ders.E?nvandebelangrijksteaandachtspuntenmetbetrekkingtotdeinfor-matievoorziening is een goede co?rdinatie tussen ontwerp en uitvoe-ring.Veel aandacht verdient ook de gegevensverschafling ten behoeve vanhet ontwerp, het bestek, het documentbeheer, de informatie over pro-ducten en de benodigde uitvoeringsinstructies."Art. 1100.6 Toezicht"Het toezicht bij de uitvoering van betonconstructies moet plaats-vindendoorofnamensofinoverlegmetdeinart.10.4bedoeldehoofd-constructeur."cement 2001 3 95ties) en NEN 6722 (VBU 1988),als het gaat om het melden vanwerken bij lage temperaturen.NormenNormen worden uitgegevendoor NEN (Ned. NormalisatieInstituut) en bevatten door des-kundigen in de bouw opgesteldebepalingen over een bepaaldonderwerp. Normen zijn vrijwil-lige documenten die ? wanneerde wetgever ernaar verwijst ?kunnenwordengebruiktomaande wetgeving te voldoen. Dan be-staat een `gereed vermoeden' vanovereenstemming met de wet.Het begrip HoofdconstructeurkomtindeNederlandseNormeneigenlijk alleen maar voor in deTGB 1990, NEN 6700 serie (denormen zoals genoemd in deinleiding van NEN 6700, ziekaders). De overige normen uitde TGB-reeks ? dus ook denormen voor staal, hout, metsel-werk enz. ? bevatten geen bepa-lingen waarin gesproken wordtover de hoofdconstructeur.ConclusieAangezien er in juridische zinalleen maar sprake is van eenrelatie tussen de aanvrager vaneenbouwvergunningendeover-heid als toezichthoudende in-stantie, gelden hiervoor pu-bliekrechtelijke bepalingen.De publiekrechtelijke bouwre-gelgeving is objectgericht: deoverheid stelt eisen waaraan hetbouwwerk minimaal moet vol-doen en mag zich niet bemoeienmet de wijze waarop de op-drachtgever dit privaatrechtelijkorganiseert door inschakelingvan adviseurs.Verankering van de positie vande hoofdconstructeur in depubliekrechtelijke bouwregelge-ving is dan ook niet mogelijk.Wat kan de overheid doenErisdeoverheidwelveelgelegenaan een betere waarborging vande veiligheid en handhaving vanwet- en regelgeving op gemeen-teniveau.Mogelijkheden hiertoe zijn:1. een beter gemeentelijk toe-zicht op de bouwvergun-ningsprocedure en bij de uit-voering van bouwwerken;2. aanpassing van de regelge-ving, bijv. door uniformeringen limitering van indienings-vereisten: hiertoe wordtmomenteel gewerkt aan eenAMvB "indieningsvereistenbouwvergunningsaanvraag",die begin 2002 in werking zaltreden.3. een andere manier van over-heidstoezicht, nl. vrijwilligeprocescertificering: hierbijworden aan een indiener vaneen aanvraag om bouwver-gunning zodanige overheids-eisen gesteld, dat eengemeentelijke toets van dieaanvraag aan het Bouw-besluit niet meer nodig is.Constructie-adviesbureauskunnen zich dan laten certifi-ceren voor het aanvragen vanbouwvergunningen, waarbijvoldaan wordt aan hetnaleven van constructieveeisen uit het Bouwbesluit(deelcertificering).Hoewel een wettelijke veranke-ring van het hoofdconstructeurs-schap in de publiekrechtelijkebouwregelgeving niet mogelijkis, zal door toepassing van hetModelcontract Constructeurs opeen meer verantwoorde maniermetconstructieveveiligheidwor-den omgegaan, hetgeen strooktmet de intentie van de overheid:strengere eisen bij de bouwver-gunningsprocedure en nalevingvan de regels.NEN6722 Vo or schrif ten beton. Uit voering(VBU 1988)44 Verantwoordelijkheid (Normtekst)Indientweeofmeerconstructeursbijeenbetonconstructiezijnbetrok-ken, moet vooraf een taakverdeling worden vastgelegd, waarbij de ver-antwoordelijkheden moeten worden geregeld. Daarbij moet ??n vande betrokkenen worden aangewezen als hoofdconstructeur, dat wilzeggen als degene die verantwoordelijk is voor het geheel.44 Verantwoordelijkheid (Toelichting)Voor de verantwoordelijkheid van de aannemer, zie de UAV. Dehoofdconstructeur erkent zijn verantwoordelijkheid onder meer doorhet ondertekenen van de tekeningen. De aannemer moet ervoorzorgen dat de uitvoering geschiedt aan de hand van deze tekeningen.55 Toezicht (Normtekst)Om vast te kunnen stellen of het werk wordt uitgevoerd volgens hetbestek moet de uitvoering geschieden onder toezicht en begeleidingvan de hoofdconstructeur. De (hoofd-)constructeur mag zich latenvertegenwoordigen.55 Toezicht (Toelichting)Onder deze begeleiding vallen onder meer:? de beoordeling van het geschiktheidsonderzoek van de toe te passenmaterialen en de lopende materiaalkeuringen? de controle van de uitgangspunten, van de maten, van de aange-brachte wapening, op de voorspanning, tijdens het storten van debetonspecie, enz.? de eindcontrole op de resultaten van het productieproces.