In samenhang met actuele maatschappelijke ontwikkelingen besteedt CUR in toene-mende mate aandacht aan technische ontwikkelingen in relatie tot het milieu. Het mate-riaal beton, respectievelijk cement, speelt hierin een belangrijke rol. In dit artikel eenoverzicht van CUR-commissies die op ??n of andere wijze een relatie hebben met beton,cement en het milieu.CUR-COMMISSIES IN RELATIE TOT BETON EN MILIEUTECHNOLOGIEPlan Bodembeschermende Voorzieningen(PBV)Zoals vermeld ?n de CUR-rubriek in Cement1994 nr. 6, hebben CUR, KIWAen het Neder-lands Informatiecentrum Bodembescher-mende Voorzieningen (NIBV), de afgelopenmaanden gewerkt aan de eerste fase vanhet PBV, waarvan het eindrapport inmiddelsis gepresenteerd aan het ministerie vanVROM. Deze eerste fase omvatte het opzet-ten van een organisatorische structuur, ge-richt op het verzekeren van een maatschap-pelijk draagvlak voor de realisatie en resulta-ten van het PBV. Inmiddels is vastgelegd dathet NIBV zich bezighoudt met kennisover-dracht en ook het projectbureau PBV huis-vest. CUR houdtzich bezig met onderzoekentechnische grondslagen (in samenwerkingmet NNI en CROW). KIWA richt zich op het op-stellen van beoordelingsrichtlijnen voor Pro-dukt- en procescertificatie, in samenwerkingmet certificerende instellingen. Op hoofdlij-nen worden de activiteiten geleid door eenstuurgroep, waaronder de commissie PBVen een klankbordgroep vallen. De documen-ten die in het kader van het PBV worden op-gesteld, zullen deel gaan uitmaken van deNederlandse Richtlijn Bodembescherming(NRB) van VROM.In fase 1 zijn vier preadviescommissies inge-steld, die in korte tijd hun werkzaamhedenhebben voltooid. Op basis van deze pread-viezen zullen in fase 2 van het PBV onder-zoek worden verricht, technische grondsla-gen worden opgesteld en certlficatiewerk-zaamheden plaatsvinden. De belangrijksteaanbevelingen van de preadviescommis-sies PBV worden kort toegelicht.PD 27 Vloeistofdichtheid van bestaandevloeren van herstelinrichtingen voor motor-voertuigen (PBV)Voorgesteld wordt CUR-Aanbevelingen op testellen over:- de bepaling welke (delen van) garagevloe-ren vloeistofdicht moeten zijn;- het vaststellen of een vloer of verhardingvloeistofdicht is;- het opstellen van meetmethoden voor hetvaststellen van de vloeistofdichtheid vanvloeren of verhardingen;- het vloeistofdicht maken van vloeren ofverhardingen (samen met beoordelings-richtlijn).- het opstellen van een CUR-Aanbevelingenbeoordelingsrichtlijn voor de introductie-keuring van vloeren en verhardingen voorgaragebedrijven.Rekening moet worden gehouden met desoms plaatselijk hoge mechanische belas-tingen en het gebruik van agressieve stoffen(olie, benzine, accuzuur) in garages.PD 28 Vloeistofdichtheid van bitumineuzeconstructies (PBV)Deze preadviescommissie adviseert de vol-gende activiteiten te realiseren:- opstellen van een Aanbeveling of richtlijnbodembescherming;- onderzoek naar en vaststellen van unifor-me meetmethodieken voor vloeistofdicht-heid, weerstand tegen statische belastin-gen, chemische resistentie, deformatieca-paciteit en thermische belasting;- opstellen van kwaliteitsprocedures;- opstellen van beoordelingsrichtlijnen vooronder meer grondmechanisch onderzoek,gietasfalt en kunststof beschermings- entussenlagen.PD 29 Vloeistofdichte ter plaatse gestorte engeprefabriceerde betonvloeren (PBV)Voordat met concrete werkzaamhedenwordt begonnen, is het volgens deze com-missie eerst nodigte onderzoeken hoe vloei-stofdichtheid is gedefinieerd. Deze defini-ties moeten samen met een ontwerpfiloso-fie en de problematiek van de dichtheid vanvoegen in een CUR-Aanbeveling worden op-genomen. Daarnaast moeten CUR-rappor-ten en -Aanbevelingen worden opgesteldover inventarisatie van bestaande kennis entestmethoden, het ontwerp van vloeistof-dichte vloeren en verhardingen, het langetermijn gedrag, de invloed van scheuren ende renovatie van bestaande niet-vloeistof-dichte vloeren, alsmede randvoorwaardenen testmethoden voor voegconstructies. Af-hankelijk van de maatschappelijke behoeftekan een beoordelingsrichtlijn voor het vloei-stofdicht maken van niet-vloeistofdichte be-tonvloeren of-verhardingen nodig zijn.PD 31 Afdichtingen met zandbentoniet, kleien folie (PBV)Geadviseerd wordt onder meer de volgendeactiviteiten te starten:- opstellen van een Aanbeveling of richtlijnbodembescherming, waarnaar in beoorde-lingsrichtlijnen wordt verwezen;- opstellen van CUR-Aanbevelingen enbeoordelingsrichtlijnen voor onder meerzandbentoniet, zandbentonietpolymeer,klei, bentonietmatten en geomembranen,de laatste toegepast op stortplaatsen entankstations.CUR-rapport 94-3 Betonnen beschermings-constructies tegen milieubelastende stoffenDit rapport (juni '94) bevat de resultaten vanpreadviescommissie PD 20, die tot taak hadte inventariseren welke behoefte en welkevraag naar kennis aanwezig zijn met betrek-king tot betonnen beschermingsconstruc-ties. De resultaten hebben een nauwe rela-tie met later uit te voeren onderzoek in hetkader van het PBV.Het rapport begint met een algemene veilig-heidsbeschouwing, waarin de rol van ( beton-nen) beschermingsconstructies wordt be-schreven. Vervolgens is een beknopte inven-tarisatie van de milieuregelgeving in Neder-land opgenomen, waarin onder meer de WetMilieubeheer en de Wet Bodembescher-48ming aan de orde komen. Een aparte be-schouwing ?s gewijd aan het transport vanvloeistoffen en gassen door (on)gescheurdbeton. De rol van zgn. 'zwelcementen' wordttoegelicht. Deze zouden in het beton een'voorspanning' veroorzaken en aldusscheurvorming tegengaan. Geconcludeerdwordt dat met betrekking tot het transportvan vloeistoffen en gassen door beton nogonvoldoende duidelijkheid bestaat over on-der meer de invloed van de scheurmorfolo-gie, de invloed van de toevoeging van vezels,het 'self healing' vermogen van scheuren ende rol van zwelcementen. Geadviseerd wordtin dit verband de mogelijkheden van geheelof gedeeltelijk voorgespannen beton te on-derzoeken.CUR-rapport 94-3 kan worden besteld doorovermaking van 55, -(?nel. BTW en verzend-kosten) op Postbankrekening 544328 tenname van de CUR te Gouda, onder vermel-ding van rapport 94-3.Alternatieve materialen in betonCommissie 38 Toepassing van alternatie-ve materialen in beton, verwacht haar werk-zaamheden eind 1994 af te ronden. Ge-werkt wordt aan het opstellen van een inte-grale eindrapportage en aan een rapportover ervaringen met beton- en metselwerk-granulaat. Voorts is een CUR-Aanbevelingover fosforslakken als toeslagmateriaal voorbeton in voorbereiding.Milieukundig slopenCommissie D 10 Milieukundig slopen doetonder meer onderzoek naar methoden omverontreinigde, buitenste lagen van te slo-pen beton en metselwerk te verwijderen. Opdeze manier wordt het mogelijk wel en niet-verontreinigd sloopafval aan de bron tescheiden. Ook wordt het schillen van dunnelagen van wegdekken en het verwijderen vandunne betonlagen bij bijvoorbeeld repara-ties onderzocht.Duurzaamheid van immobllisatenImmobilisatie is het beperken van de mobili-teit van verontreinigende stoffen in afvalber-gingen en dergelijke. Er bestaan vele metho-den voor het immobiliseren van afvalstoffen,waaronder tal van technieken op basis vancement. Commissie D 24 onderzoekt ondermeer testmethoden voor het bepalen vanuitloog- en duurzaamheidsaspecten.Demontabel bouwenIn het kader van preadviescommissie PD 17is op een rij gezet wat de milieu-effecten zijnvan demontabel bouwen, met name in dewoning- en utiliteitsbouw. In het rapport datbinnenkort over dit onderzoek verschijnt,wordt onder meer geadviseerd een systeemvan industrieel geproduceerde, demontabe-le draagconstructies van beton te ontwikke-len. Overigens is in de praktijk van vandaagbetongranulaat de meest succesvolle se-cundaire grondstof uit bouw- en sloopafval.Emissie-arme stalvloerenOnlangs is in CUR/IMAG-verband een om-vangrijk onderzoek van start gegaan, datwordt begeleid door commissie D 21 Emis-sie-arme stalvloeren. Het onderzoek richtzich op het ontwerpen van stalvloeren in be-ton, die minder ammoniakemissie veroorza-ken en daarnaast tegemoetkomen aanstrengere eisen die de overheid stelt aan hetwelzijn van vee. Hetgaat in het onderzoekzo-wel om materiaaltechnologie als om ont-werptechnische oplossingen voor stalvloe-ren. Dit project zal in 1996 worden afgerond.Cement-bentonietwandenCement-bentonietwanden kunnen dienenvoor het drooghouden van bijvoorbeeldbouwputten of voor het voorkomen van ver-spreiding van verontreinigd percolatiewaterbij vuilstortplaatsen en vervuilde stukkengrond. Het cement-bentonietmengsel ver-vult in een gegraven sleuf tijdens de uitvoe-ring de functie van steunvloeistof, terwijl hetin verharde toestand zorgt voor de gewensteafdichting. Commissie 88 Cement-bento-nietwanden werkt aan beproevingsmetho-den, materiaaltechnologie, rekenmethodie-ken, uitvoeringstechnieken en regelgeving.Het is de bedoeling dat eind 1994 het eind-rapport gereedkomt.MateriaalreferentiedocumentenCUR/CROW-commissie D 14 Materiaalrefe-rentiedocumenten van produkten uit bouw-en sloopafval heeft referentiedocumentenopgesteld voor resp. beton en metselwerken asfalt. De documenten dienen ter onder-steuning van de toepassing van deze mate-rialen en geven met name aan welke (milieu-regelgeving erop van toepassing is. Daarbijwordt een onderscheid gemaakt in ontstaan,bewerken en toepassing van de materialen.Bij elk referentiedocument behoort eenhandleiding, die de voor de praktijk meestbelangrijke aspecten behandelt.Milieumaat, proefproject wegCommissie D15 heefttot taakeen systema-tiek op te stellen waarmee objectieve infor-matie over milieu-aspecten van bouwmate-rialen en bouwdelen kan worden verkregen.In een proefproject met een wegdek is nage-gaan hoe de eerder ontwikkelde systema-tiek tijdens het ontwerpproces een rol kanspelen bij de afweging van milieu-aspecten.Inmiddels is het deterministische deel uitge-werkt en wordt gewerkt aan het stochasti-sche deel.Kalk-cementstabilisatie (nieuw project)Kalk-cementstabilisatie is een methode omde draagkracht en stijfheid van een grond-slag geschikt te maken voor een beoogddoel. Met deze stabilisatie-methode kan opeenvoudige wijze een goed draagkrachtigeondergrond worden verkregen.Binnen de CUR-structuurzal een preadvies-commissie worden ingesteld om de aanwezi-ge kennis op dit gebied te inventariseren eneen eventueel onderzoekprogramma voorBrekerinstallatie voor hergebruik van beton- en metselwerkgranulaatde toepassing in Nederland vast te stellen.49