C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2001 452De architect heeft de gevels vanhet gebouw een enigszins glooi-ende vorm gegeven, waardoorhet aanzicht vanuit elke hoekanders zal zijn (foto 1). De eindenvan de gevels worden geaccentu-eerd door de sterk verticaal vorm-gegeven `vinnen' en `leadingedges'. Deze staalconstructies,voorzien van metalen beplating,kragen op elke verdieping vanuitde vloer uit.Een groot deel van de gevel wordtopgetrokken uit massief (80 mmdik!) zandkleurig natuursteen.E?n van de ontwerpuitgangspun-ten van de architect was het cre?-ren van een zo transparant enopen mogelijke entreehal. Doordeze transparantie ontstaat eenopenheid op straatniveau, die debezoeker of passant laat genietenvan de mooi vormgegeven bin-nentuin. Het leverde de con-structeur echter de nodige hoofd-brekens op om een en ander terealiseren.K e l d e r c o n s t r u c t i eDe wanden van de parkeergarageliggen tegen de rooilijnen aan,waardoor de afstand tot de aan-grenzende bebouwing maximaal??n meter bedraagt. Twee van dedrie belendende gebouwen zijngefundeerd op staal. Aangezienhet hier een binnenstedelijkenieuwbouw betreft, zijn de eisenten aanzien van geluid en trillin-gen streng. Op de gevels van debelendingen is een geluidseis vantoepassing van 85 dBA. Voor detoelaatbare trillingssnelheid terplaatse van de op staal gefun-deerde belendingen geldt eenbovengrens van 2 mm/sec.Met deze randvoorwaarden moestrekening worden gehouden bijde keuze van de bouwputwandenen het paalsysteem.De bouwput bestaat voor hetgrootste gedeelte uit stalen dam-wanden met groutankers. Opdrie plaatsen is een bouwput-wand toegepast van in elkaargeschroefde, verbuisde buis-schroefpalen ? 610 mm. Om deandere paal is een HE 300A-pro-fiel in de paal opgenomen. Dezewand is toegepast langs de opstaal gefundeerde gebouwen endaar waar dicht naast het minis-terie van VROM een dragendekelderwand voor de bovenbouwnoodzakelijk was. De afstandtussen hart palenwand en denaastgelegen gevel kan in diesituaties beperkt blijven tot 750mm.Voor de fundering van het ge-bouw zijn drie paaltypes toege-past. De redenen hiervoor zijnnaast de reeds genoemde rand-voorwaarden, het verankerentegen opdrijven van de kelder ende aanwezigheid van een expedi-tiestraat voor het ministerie vanHoftoren, Den HaagConstructieve transparantieir. A.R. van Eerden, Arcadis Bouw/Infra, Den HaagDirect naast het Haagse Centraal Station, het ministerie van VROM en denieuwe wijk `de Resident' verrijst momenteel het op ??n na hoogste gebouwvan Nederland: de 142 m hoge Hoftoren. Op een locatie die maar enigszinsgroter is dan het gebouw zelf, wordt hard gewerkt aan een draagconstructiedie grotendeels in traditioneel in het werk gestort beton wordt uitgevoerd.Een uitzondering daarop vormt de dakconstructie. De circa 35 m hoge topvan het gebouw zal geheel bestaan uit een staalconstructie, die maakt dat hetgebouw als een opvallend baken voor de stad gaat fungeren.In vervolg op het in Cement 2001, nr. 2 opgenomen artikel over het toege-paste vloersysteem, wordt in dit artikel beschreven hoe het grillig vormgege-ven ontwerp van de architect is vertaald in een helder constructief ontwerp,voorzien van enkele bijzondere, maar essenti?le constructieve elementen.1 | Hoftoren naast hetministerie VROM2 | Kelderwand langs ex-peditiestraat ministerieVROM3 | DraagconstructieHoftoren: zelfklimmendekernbekistingen, prefabkolommen en ter plaatsegestorte vloeren optafelbekistingC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2001 4 53VROM (foto 2), die van maandagt.m. vrijdag gebruikt moest kun-nen worden.Ter plaatse van de expeditiestraatzijn Vibra-com-palen toegepast,gemaakt vanaf het maaiveld. Nahet plaatselijk aanbrengen van debegane-grondvloer is de bouw-put onder deze vloer uitgegra-ven. Op deze manier is de expe-ditietoegang van het ministeriegeen enkele dag onbereikbaargeweest.De paalfundering van het gebouwbestaat verder uit prefab trek- endrukpalen, 350 x 350 mm2,tubex-groutinjectiepalen ? 355met een schroefpunt ? 560 enleeuwankers als trekelementen.Alle palen zijn vanaf de bouw-putbodem ingebracht.Om bij het heien van de prefabpalen aan de geluidseisen te kun-nen voldoen, is een geluiddem-pende heimantel met polypropy-leen mutsvulling toegepast.D r a a g c o n s t r u c t i eDe draagconstructie van deHoftoren wordt in beton opge-trokken (foto 3). Basis hiervoorzijn twee kernen en ??n stabili-teitswand met wanden van 400mm dikte en prefab kolommenvari?rend van ? 800 tot ? 600mm. De toegepaste betonsterkte-klassen zijn respectievelijk B 45(wanden) en B 65 (kolommen).Voor de vloeren was in debesteksfase door de hoofdcon-structeur een breedplaatvloer van240 mm dikte met nagespannengevelstroken van 400 mm hoogteontworpen. De aannemer gafechter de voorkeur aan een tradi-tioneel gestorte vlakke vloer van290 mm dikte. In Cement 2001,nr. 2 is dit vloersysteem uitvoerigbeschreven.StabiliteitIn de hoogbouw van de Hoftorenbevindt zich kern A, in de laag-bouw kern B en stabiliteitswandC (fig. 4, foto 5). Deze drie ele-menten verzorgen tezamen destabiliteit van het gehele gebouw.Daar de slankheid van kern A in??n richting ongeveer 15 be-draagt, kan alleen deze kern nietzorgen voor de stabiliteit van dehoogbouw. In dat geval zou nietaan de voorschriften voor stijf-heid en bruikbaarheid wordenvoldaan. Om de stijfheid van dehoogbouw te vergroten, steuntdeze tegen de laagbouw doorgebruik te maken van de tussen-liggende vloeren. Hierdoor ont-staat ??n gebouw waarin geendilataties zijn aangebracht.Bij een koppeling tussen tweestarre kernen treden naast kop-pelkrachten ook tijdsafhankelijkekrachten ten gevolge van krimpop. De vloeren tussen de kernenzijn hierop gewapend. Om ech-ter zoveel mogelijk krimp telaten optreden voordat de kernenzijn gekoppeld, wordt tussen detwee gebouwen een krimpstrookaangebracht die ongeveer driemaanden later wordt aangestort.Kern A kan in het bouwstadiumtot negentien verdiepingen vrijstaan alvorens een koppelingmet kern B noodzakelijk wordt.De windbelasting op de laag-bouw grijpt excentrisch aan,waardoor kern B door een aan-zienlijk wringend moment wordtbelast. Om dit te voorkomen isstabiliteitswand C in de vleugellangs de Rijnstraat ge?ntrodu-ceerd. De in het werk te stortenvloeren verzorgen door schijf-werking de horizontale stabiliteittussen de stabiliteitselementen.Bijzondere constructie-elementenOm aan de wensen van de archi-tect voor een transparante entree-hal aan de Rijnstraat (tussen deassen M en N) te voldoen, diendehet aantal kolommen en dichtewanden op de begane grondbeperkt te blijven. Daartoe zijnop de begane grond en de eersteverdieping de kolommen M11 enN11 vervallen. Om de veertienbovenliggende verdiepingen tedragen zijn onder de tweede ver-diepingsvloer twee voorgespannen`kano'-balken toegepast (fig. 6).Deze zijn maximaal 2,5 m hoog,2 m breed en hebben een lengtevan ongeveer 14 m. De balkenzullen tijdens de bouw in fasenworden voorgespannen, afge-4 | Plattegrond met kern A (hoogbouw), kern B enstabiliteitswand C (laagbouw)5 | Aanzet kernen A en BC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2001 454stemd op het aantal erboven ge-realiseerde verdiepingen.De eerste verdiepingsvloer isdoor middel van, met beton om-storte, stalen hangkolommenaan de tweede verdiepingsvloeropgehangen. Aangezien de vloerenigszins terugligt van de gevel,ontstaat de indruk dat deze in de8 m hoge hal `zweeft'.Om de openheid op begane-grondniveau ten slotte nog ver-der te vergroten, is in kern A tus-sen de assen E en F een openingvan 10 x 8 m2aangebracht.Hierdoor ontstaat er vanaf deOranje Buitensingel een doorkijknaar de Rijnstraat.G e v e lHet grootste deel van de gevelvan de Hoftoren bestaat uit glas,aluminium en natuursteen.Deze zandkleurige natuursteen,Indiana limestone met een diktevan 80 mm, is gewonnen in eengroeve in Bedford, Indiana (VS).De elementen worden in defabriek op een aluminium framegemonteerd en met een kraan opelke verdieping naar binnengebracht. De montage heeft vanbinnenuit plaats, zonder gebruikvan de torenkraan. De 3,40 mhoge elementen worden naarbuiten gebracht, gekanteld, tegende vloerranden aangebracht envastgezet in sparingen in debovenkant van de vloer. De bin-nenzijde van het element wordtmet beplating afgewerkt. Projectgegevensopdrachtgever:ING Vastgoed Ontwikkeling, Den Haagarchitect:Kohn Pedersen Fox Associates, Londenassociate architect:ARCADIS Bouw/Infra, Den Haagadviseur constructie:ARCADIS Bouw/Infra, Den Haagadviseur installaties:Hiensch Engineering, Badhoevedorpbouwkundig aannemer:Heijmans Bouw Regio West,Leiderdorpaannemer gevel:Scheldebouw, Middelburg6 | `Kano'-liggers ondertweede verdiepingsvloer.De onderzijde van deliggers wordt uiteinde-lijk met stucwerk aanhet zicht onttrokken