Constructiesin gewapend beton en invoorgespannen betonIn dit boek, geheten `Strutture di calcestruzzo armato e dicalcestruzzo precompresso', worden constructies in gewapend-en in voorgespannen beton besproken, welke door de auteurMorandi zijn ontworpen en berekend. De meeste ervan zijn uit-gevoerde bouwwerken; aan de collectie zijn enkele grandiosevoor-ontwerpen en studies toegevoegd.De stof is in twee groepen gerangschikt. Deel I geeft constructiesop het gebied van de utiliteitsbouw, terwijl in deel II bruggenworden behandeld. De reportage is goed en doordacht opgezet;de beschrijving beperkt zieh tot zakelijke gegevens, die vrijvolledig worden verstrekt. Vermeid worden o.a. de afmetingen,de wapening, de belastingen, maar ook cement-hoeveelheid perm3, kubussterkte, toegelaten staalspanningen, enz. Van deconstructies worden hoofdsystemen en enkele detailsweergegeven; daarbij komen dan dikwijls foto's van de uitgevoer-de gedeelten. In de meeste gevailen worden vermeld de hoeveel-heden beton en staal per m3, het laatste eventueel onderverdeeldRICCARDO MORANDISTUTTURELibreria DEDALO, Roma21x27cm,141blz,,velefoto'sentek.overdekt kolenlaadstation van de elektrischecentrale te Civitavecchia bij Rome (1952)langsdoorsnede en onderaanzicht van het kolenlaadstation in gewapend betondwarsdoorsnede van een eetzaal in voorgespannen beton te Rome (1950)in zacht en hard staal.Morandi behoort tot de ingenieurs, die het gewapend beton alshet belangrijke materiaal zien, dat ons tot de moderne wijze vanbouv/en in Staat stelt. Reeds in de eerste zinsnede van zijn voor-woord brengt hij dit --met argumenten-- naar voren. Dan volgtde verzuchting, dat een rekenmeester, hoe kundig ook, met al zijnformules en tabellen nog geen ontwerper en zeker geen bouw-meester is. De persoonlijkheid van de ontwerper is van grootbelang: `persoonlijke inspiratie kan een stel formulesvervangen'.Bedenk echter dat dit geschreven wordt door een man, diejarenlang rekende en construeerde en die het rekenwerk dus welbeheerst en wel licht haast onbewust hanteert.Morandi studeerde als ingenieur in 1927 af; zijn eerste studiesover het voorgespannen beton dateren van 1936. Een eigensysteem werd door hem ontwikkeld.Na de oorlog kwam Morandi met zijn belangrijke en deels origi-nele ontwerpen in Italie en eiders naar voren. In zijn ontwerpenkomt een persoonlijke stijl tot uiting; steeds zijn ze funktioneelen gebaseerd op de statische problemen.detail reservoirs en doorsnede van water-toren te Bagnoli bij Napels (1953)De gehele constructie is van gewapend beton. Hetboyenste druppelvormige reservo/r is voor drinkwateren het eronder liggende cilindrische reservoir is voorbedrijfswater.De wanddikte van het bovenste reservoir is slechts6 cm en neemt naar beneden toe tot 8-18-25-20 cm.De bodem is versterkt door S ribben.Cement 8 (1956) Nr. 23-24 559concertgebouw te Rome (1950)Het ontwerp, in samenwerking met de architekten C. Carrara en P. Maruffi, omvat twee concertzalen, kleedkamers voor Solisten, kamersvoor directie, musici, foyers, enz. en de St. Cecilia Muziekschool560 Cement 8 (1956) Nr. 23-24De kleine concertzaal ligt ander de grote zaal.Ook behoort hij tot de progressieven, die bij voortduring be-weren, dat de scheiding, die zich in de vorige eeuw voltrokkenheeft --die van architect versus ingenieur-- moet vervagen. Zeifis Morandi een voorbeeld, dat beide in een persoon samen kunnengaan. Hierin staat hij niet alleen. Maillart ging hem voor en Nervi,een andere grote zoon van Italie, Staat op hetzelfde stand-punt.Er dient voor te worden gewaakt, dat deze bespreking niet wordttot een uiteenzetting, tot een credo van opvattingen, die zo nodigzijn om het constructie-materiaal zijn plaats te geven, ook in dearchitektuur. Laat ik mij ertoe beperken te wensen, dat dit boekin handen van velen zal komen: ingenieurs, architekten, bouw-directies en aannemers.De italiaanse tekst wordt gesecondeerd door een engeise, inkleinere letter, waarbij de dimensies en krachten in voeten enponden zijn herleid. De vertaling laat hier en daar --voorzoverkan worden beoordeeld-- te wensen over.Een voorbeeld uit de utilitaire werken toont een overdektkolenlaadstation te Civitavecchia (blz. 24 van het boek).Voorts is er een cantinehal te Rome (blz.43), een kundig ontwerpvan een watertoren te Napels met twee reservoirs boven elkaar(blz. 56/57) en een concertgebouw te Rome (blz. 73).In de brugontwerpen komen er meerdere voor met contra-gewichten voorbij het landhoofd, een oplossing die ons niet ligt.Voorts wordt van een boogbrug nabij Genua een langs- en eenbrug in gewapend beton over de vallei van de Lupara te Arenzaro tussen Genua en Savona (1953)plan voor een pontonbrug over het meer van Paola (1953) met liggers in voorgespannen betonlangsdoorsnede van een pontondwarsdoorsnede von een ponton in gewapend betondwarsdoorsnede getoond (blz. I02/I03). De opgave was om eenslanke brug te ontwerpen. Bekend en herhaaldelijk reeds gepubli-ceerd is de voetbrug nabij Lucca, een gedurfde constructie inprefab-uitvoering. Tenslotte het ontwerp van een schipbrug overhet Lago di Paola, opgebouwd uit I4? m lange liggers in voor-gespannen beton, rustende op gewapend betonnen pontons(blz. I4I).prof. dr. ir. A. M. Haas562 Cement 8 (1956) Nr. 23-24