C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2003 246De ovale vorm van het gebouw isals een sculptuur bewerkt door ergrote happen uit te nemen. Doorde onregelmatige vorm was hetontwerpen van een economischedraagstructuur een bijzondere op-gave. De ontstane draagconstruc-tie is zo ver mogelijk in het ont-werp doorgevoerd en construc-tieve bijzonderheden zijn op dieplaatsen aangebracht waar dearchitect het accent wilde leggen.De architectuurKantoorgebouw Kennispoort (foto1) biedt ruimte aan de Kamer vanKoophandel en een verzamelingkantoorruimten voor startendeondernemers die hun wortels indeTUEindhovenhebben.Deplek,het Dommeldal op de hoek vanhet TU-terrein, vormt de over-gang tussen enerzijds de groot-schalige bebouwing van het TU-complex en anderzijds de be-bouwing rondom het NS-station.In het programma van eisen werdom een beperkt aantal vierkantemeters gevraagd. Architect Koenvan Velsen heeft beide uitgangs-punten bij elkaar gebracht doorweliswaar een groot volume temaken met een ovale hoofdvorm,maar daar vervolgens op verschil-lende plaatsen grote `gaten' in temaken. En met deze `happen uithet gebouw' heeft hij het kantooreen sterk beeld gegeven en het opdeze wijze vakkundig verankerdin zijn omgeving (foto 2).Degroterechthoekigehapreageertop het sterk orthogonale karaktervan de TU-bebouwing ertegen-over. Tegelijkertijd zorgt dezeopen ruimte ervoor dat er vol-doende daglicht in het binnensteKantoorgebouw Kennispoort EindhovenConstructie en architectuurvormen ??n geheelir. R.H.T. Hopstaken en ir. J.G. Kraus, d3bn civiel ingenieursVoor het nieuwe kantoorgebouw dat in opdracht van de Kamer vanKoophandel en de Technische Universiteit Eindhoven wordt gerealiseerd, wasde belangrijkste eis het maken van een `huisvesting met een sterke uitstra-ling'. Niet alleen de opdrachtgevers, ook de locatie vroeg om een krachtiggebaar. De keuze voor een groot gebouw stond op gespannen voet met devereiste ruimte. De architect loste dit op door binnen de omtrek van hetgebouw open ruimten uit te sparen. Dat had met name voor de stabiliteitconstructieve aanpassingen tot gevolg. Daarover handelt dit artikel.1 | Achterzijde Kennispoort;hier is duidelijk de grote`hap uit het gebouw'te zienfoto's: Ed Seder2 | Voorzijde met de toe-gang tot de parkeer-garage in uitvoering endaarboven de ingangC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2003 2 47deel van de ovaal komt. Met dekleine hap bij de liften wordt defysieke scheiding tussen de beideorganisaties (Kamer van Koop-handel en het verzamelgebouw)in de bovenste vijf lagen ruimte-lijk benadrukt.De derde grote hap is die aan hetzogenaamde Limbopad, de lang-zaamverkeerroute van het NS-station Eindhoven naar het TU-terrein, uitkomend bij de aula. Bijde hoofdentree is over een hoogtevan vier verdiepingen een deelvan het gebouw als het ware `weg-geschaafd' (foto 3).ConstructieArchitect Koen van Velsen zoektaltijd de grens op van wat con-structief mogelijk is. Dat geldtzeker voor Kennispoort, getuigede negen hogewandliggers diezijn gemaakt en de 25 meter groteuitkraging die op een wandje vanslechts2,80mrust.Tochzijndeze? ogenschijnlijk ? forse construc-tieve elementen simpelweg demeest economische oplossingenvoord?constructieveuitdaginginhet ontwerp: de menging van eenorthogonaal en een radiaal stelsel.Op zich hoeft zo'n menging geenecht probleem te zijn. Maar bijKennispoort was er een com-plicerende factor, omdat de op-drachtgeverszoveelmogelijkpar-keerplaatsen wilden realiseren,z?nder ruimte op te hoeven offe-ren aan extra constructieve voor-zieningen die zo'n menging vanstelsels meestal met zich mee-brengt. Daarmee werd het pro-bleem een stuk lastiger (fig. 4).H o g e w a n d l i g g e r sOnderhetgebouwbevindtzichdeparkeergarageopniveau? 1. Overde vraag hoe het maximumaantalparkeerplaatsen bereikt moestworden, was geen discussie: meteen radiale parkeerstructuur ?eenrijbaaninhetmiddenenlinksenrechtsparkeren.Tussende240mm dikke schijven (hart-op-hart7,5 m) passen precies drie auto's.Om vervolgens geen parkeer-plaatsen aan extra steunpunten teverliezen, is de orthogonale struc-tuur van de bovenbouw aan dezeradiale parkeerstructuur aange-past, en wel door de verschillenderechte wanden als hogewandlig-gers uit te voeren en vervolgensnet zo lang te `schuiven' totdat zeop de radiale structuur pasten.Tegelijkertijd zijn de hogewand-liggers gebruikt om op verschil-lende plaatsen, zoals bij de entreevan de garage, het dak van de par-keergarage eraan op te hangen.Medehierdoorkonhetaantalcon-structieve elementen in de par-keerkelder worden beperkt.G e k r o m d e p r e f a be l e m e n t e nDe hoofddraagconstructie bestaatuit dragende prefab betonnen ge-velelementen (binnenspouwbla-den), in het werk gestorte beton-kolommen en -schijven, alsmedevlakke in het werk gestorte beton-vloeren. De vloeren zijn met stek-kenbakken aan de gevelelemen-ten verbonden. Daar waar nodigzijn de gevelelementen met las-platen aan elkaar gekoppeld. Depositie van de lasplaten is zo ge-kozen dat ze precies in de beton-vloer vallen en conservering dusniet nodig was.Deprefabgevelelementenzijnge-kromd uitgevoerd. De meerprijshiervoor,invergelijkingmetrech-te elementen, was klein. Het voor-deel was groot: de baksteengevelkon rond worden gemetseld metoveral dezelfde spouwbreedte.S t a b i l i t e i tDe stabiliteit van Kennispoortwordt verzorgd door de rechtewanden van de grootste `hap' uithet gebouw (fig. 5). Aanvankelijkzou de ovale buitengevel dezefunctie vervullen, maar hoe meerhappen er tijdens het ontwerpwerden uitgenomen, hoe minderstabiliteit er overbleef. Zo gingmet de grote en de schuine hapeen groot deel van de dwarsstabi-liteit verloren, en bij het ontwer-Bewerkt objectZelf noemt architect Van Velsenhet kantoorgebouw Kennispoorteen `bewerkt object'. Terecht; hijbewerkte een ovale basisvorm toteen architectonische compositiedie het krachtige antwoord is opde vele stedenbouwkundige enprogrammatische eisen die eraanwordengesteld.D3BNcivielinge-nieursontwierpinnauwesamen-werking met de architect de opti-maledraagstructuurvoordit?opz'n zachtst gezegd ? niet-alle-daagse gebouw.hoge wandliggers5960029800298001996839935199683 | De uitkraging boven deingang; de maatvoeringin het hele gebouw iszodanig gekozen dat ervoor het metselwerk integelverband, overal methele stenen is gewerkt(in het gevelaanzicht vande architect was elkesteen getekend)4 | Plattegrond met aan-gegeven de plaats van dehoge wandliggersC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2003 248pen van het zogenaamde kolom-menwoud op de eerste verdieping(zie fig. 8, laag 1) ging de geheledwarsstabiliteit verloren.Ook de lift- en trapkern kon nietvolledig als stabiliteitselementworden gebruikt omdat in debovenste vijf lagen verticale glas-stroken zitten van 17,5 m hoog.De langsstabiliteit wordt daar nuverzorgddoorwandA(ziefig.12).Op de tweede verdieping wordt dedwarskracht overgebracht op dekern,dievanafdezeverdiepingtotaan de fundering wel gesloten ?en dus bruikbaar ? is.De gevels die de dwarsstabiliteitverzorgen,wandenB(fig.12),wor-den op de begane grond en deeerste verdieping sterk verjongden geven op de begane grond hunkrachten via de vloer aan de ovalekelderbakwand af.L a a g ? 1 ? w a p e n i n gDe schijven op het radiale par-keerrooster zijn 240 mm dik, dekolommen erboven zijn ? 450mm (sterkteklasse beton B 65) enworden zeer verschillend belast.Omeenheidtekrijgenindekolom-afmetingen is in enkele kolom-men meer dan 6% wapening toe-gepast(fig.6).Dekolommenstaanop het puntje van de schijf. Om denormaalkracht te kunnen door-voeren,lopenzes staven?40mmdoor van de schijf in de kolom enis in de vloer een betonkrans insterktklasse B 65 gestort.L a a g 0 ? k o l o m m e n w o u dIn de kantine op de eerste verdie-ping heeft de architect in de om-trek van de gevel een zogenaamdkolommenwoud ontworpen, be-staande uit met hout omkledebetonkolommen die letterlijk wil-lekeurig zijn geplaatst. Bij ??nkolom was de excentriciteit tenopzichte van de gevel niet meermet wapening op te lossen en isop de begane grond (fig. 7) en detweede verdieping een verdikkingaan de wand gemaakt.L a a g 1 ? k o l o m m e nv r i j s t a a n dIn de twee verdiepingen hoge en-treeruimte staan twee kolommenogenschijnlijk vrijstaand van devloerrand (fig. 8). Maar ze dragenelk wel een vloerveld van 9,5 x 7m2. Hiervoor zijn stalen H-profie-len met een aangelaste buis in hetbeton gestort.L a a g 2 / 3 ? h a n g c o n s t r u c t i eEen deel van de entreehal, directachter de gevel, is 14 meter hoog.Deze vide loopt door tot en met dederde verdieping. Om de vloerenop de tweede en derde verdiepingte kunnen ondersteunen, was opde begane grond een kolom nodig(fig. 9 en 10) en wel precies voordeentreedeuren.Dekolomisweg-gelaten en de beide vloeren zijnmet twee hangstaven ? 70 mmopgehangen aan de vloer van devierde verdieping.L a a g 4 - u i t k r a g i n gDe ronde uitkraging boven de en-tree wordt gedragen door de ovalegevel die ook hier een hogewand-ligger vormt (fig. 11). Evenals derest van de gevel bestaat ook ditdeel uit prefab elementen. De lig-ger overspant 25 m. Aan ??n zijdemaakt hij deel uit van de door-gaande gevel en is daar inge-klemd, aan de andere zijde steuntde ligger op een wand van slechts2,80 m breed, waardoor deze alseen scharnier moet worden be-schouwd.kolommenwouduitkraging bovenentreekolommenwoudstalen uitkragingpatio5 | Geveluitslag van de ovalegevel; door de aanwezig-heid van grote openin-gen viel aan de gevelgeen stabiliteit teontlenen12 | Verdiepingen 7 en 8 met stabiliteits-wanden A en B>6% wapening