C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gOnderg ronds bouwenMetrostation CS van de Noord/Zuidlijn is gelegen op het Sta-tionseiland (fig. 1). Dit stationgaat integraal deel uitmaken vanhet grootste openbaar-vervoer-knooppunt (OV) van Nederlanden zal overstapmogelijkhedenbieden op lokale, regionale en in-ternationale OV-systemen. Mo-menteel maken dagelijks ruim200 000 reizigers gebruik van dehuidige vervoersvoorzieningen.Hetbouwenvaneenmetrostationop een dergelijke locatie kanworden gezien als ??n van degrootste uitdagingen van deaanleg van de Noord/Zuidlijn.G r o n d g e s t e l d h e i dHet grondprofiel ter plaatse wijktsterk af van het karakteristiekeAmsterdamse grondprofiel. HetStationseiland is een kunstmatigeiland,aangelegdaanheteindvande negentiende eeuw voor debouw van het station AmsterdamCS voor de Nederlandse Spoor-wegen. Het eiland bestaat uit eenaanplemping van zand in eengeulengebiedinhetIJ.Terplaatsevan het Stationseiland ontbreektde Amsterdamse eerste zandlaagvolledig en de tweede zandlaaggrotendeels. De grondslag is alsmatig tot slecht te karakteriseren.V o o r p l e i nDecentralestationshalwordtaan-gelegd onder het plein aan devoorzijde van Amsterdam CS.Vanuit de centrale verdeelhal(NAP -2,7 m) onder Het Voor-plein zijn er verbindingen naar demiddentunnel onder AmsterdamCS en de toegangen aan beidezijdenvanhetmonumentalemid-dengedeelte van het stationsge-bouw naar maaiveld (NAP +3 m)en richting de binnenstad bij demiddentoegangsbrug. Vanaf hetperronniveau van de Noord/Zuidlijn (NAP -14,2 m) wordt eendirecte verbinding met de cen-trale verdeelhal en de perrons vande metro Oostlijn (NAP -8,2 m)gerealiseerd. Onderscheid kanworden gemaakt tussen (fig. 2):? het diepe deel voor de centralehal tot perronniveau Noord/Zuidlijn, inclusief de aanslui-ting met de zinktunnel onderhet CS;? het middeldiepe deel ten be-hoevevandeaansluitingmetdeOostlijn;? de stijgpunten van verdeelhalnaar het maaiveld.D i e p e d e e l b o u w p u t v o o rc e n t r a l e h a lHet diepe deel beslaat een grootdeel van Het Voorplein (fig. 2) enwordt uitgevoerd volgens dewanden-dakmethode. Dat houdtin dat de bouwput na het inbren-gen van de bouwputwandenwordt voorzien van een afdekkingen pas daarna wordt ontgraven.Het Voorplein komt hierdoorweer sneller beschikbaar voor deHet Noord/Zuidlijn-station op het StationseilandComplexe bouwtechniekenin kunstmatig eilandir. M.R. Kraneveld, Projectbureau Noord/Zuidlijning. R.M. van der Ploeg en ir. J.C.W.M. de Wit, Adviesbureau Noord/ Zuidlijnv.o.f., Royal HaskoningHet ontwerp van metrostation CS is voor een belangrijk deel bepaald doorrandvoorwaarden vanuit de omgeving. Het station wordt aangelegd aan devoor- en achterzijde van, en ook onder het historische Amsterdam CentraalStation, waarbij schade aan de monumentale bebouwing en stagnatie van dediverse reizigersstromen niet acceptabel is. Daarbij is afstemming met ande-re eveneens in uitvoering zijnde projecten noodzakelijk. Een extra complicatiebij het ontwerp is de matige en sterk wisselende ondergrond. In dit artikelwordt ingegaan op de achtergronden van het ontwerp van de drie onderdelenvan metrostation CS: de Stationshal onder Het Voorplein, de noordelijke toe-gang onder de De Ruijterkade en het perrongedeelte gelegen op NAP ?15,2 mmidden onder het huidige stationsgebouw.ABCDEF'FGHJ'JKLM'MNOPQRSAAA-3.570550-3.570550-5.000700var.--2.800500-2.800500-2.800500-2.8001450-3.570550-2.800300-2.8001450-2.800450var.200var.200-2.8001450-2.800450-2.8001450-2.800600-2.8001700-4.764300-4.200300-4.200300-4.2001450-2.8001450var.200var.200NZ-VLDNZ-VLH-2.8001450-5.000700-2.8006001220-2.500120x8120x8120x8120x8unp30lg3261unp30lg3292randpl.300x13lg3292vulplaat dik 12130x130x12voetpl. 850x400x15200x100x15 lg 3202x130x130x12lg4859140x122x130x130x12lginp2902x 160x160x12vulplaat dik 12130x130x12 lg 536vulst. 285x320x122x 80x80x12lijfplaat 1000x142x 80x80x122x randpl. 270x13 lg 1558120x120x11150x100x12 lg 300lijfpl. 1186x10inp290inp290verst.pl.660x210x112x130x130x122x130x130x12verst.pl.660x210x11120x120x112x 75x75x7lijfplaat 900x1569x142x 120x120x11 lg 5124randpl. 270x13 lg 30402x 120x120x11 lg 1558koppelpl.1245x560x12140x12lijfplaat dik 14vulplaat dik 12140x12150x100x12 lg 320randpl.320x122x 75x50x72x 100x100x12randpl. 220x122x130x130x12verst.pl.200x122x 75x50x7lijfplaat dik 122x 100x100x12randpl. 270x13 lg 5136120x120x1280x80x10475x12130x5160x80x12160x80x12hartopleggingkapspantunp 160inp160N.A.P.kruipluikkruipluik-4.150kruipluikkruipluik-4.900-4.900kruipluikkruipluik-2.500-4.900?800stempel-4.150metro uitgangautotunnelsstationsdeel Voorplein perrondeel onder Amsterdamstationsdeelde Ruijterkadenapcement 2004 2 351 | Plattegrond en langs-doorsnede metrostationCSC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO ndergronds b ou wenstedelijke omgeving. De bouwput-wanden en het dak worden in driehoofdfasen aangelegd, waarbij rei-zigersstromen en tram- en buslij-nen, eventueel met omleggingen,in stand kunnen worden gehou-den.Voor de bouwput worden diep-wanden toegepast met een diktevan 1200 mm, die tot in de afslui-tende eemkleilaag (NAP -31 m)zijn doorgezet. Daardoor kan debouwput met een ontgravingsni-veau van circa NAP -18,5 m droogworden ontgraven. Voor het aan tebrengen dak en de hieruit resulte-rendeverticalebelastingwordteenaantal diepwandpanelen doorge-zet tot in de derde zandlaag (NAP- 60,0 m). Het 900 mm dikke dakwordt, behalve op de diepwanden,gefundeerd op stalen kolommendie worden geplaatst in boorpalendie eveneens tot in de derde zand-laag reiken. Vanwege het ruimte-lijke effect is ernaar gestreefd hetaantal kolommen te beperken.Elke kolom draagt circa 100 m2dak, wat resulteert in kolombelas-tingenvancirca6000kN(druk).Inhet dak worden twee grote sparin-gen aangebracht voor de aan- enafvoer van materieel en materiaal.De diepwanden worden gedu-rende het ontgravingproces hori-zontaal gesteund door het dak,een betonnen stempelraam opNAP -7,5 m en een groutstempelop circa NAP -21 m. Op gevoeligelocaties worden op NAP -2,7 mextra stalen stempels aange-bracht. Om horizontale vervor-mingen van diepwanden en ef-fecten door krimp te beperken,wordt het betonnen stempelraamvoorgespannen met vijzels dietijdens de bouw kunnen wordengecorrigeerd op basis van uitte voeren vervormingsmetingenaan de bouwput (monitoring).Het groutstempel wordt meege-nomen in de maaiveldfasering enaangebracht nadat de diepwan-den en boorpalen gereed zijn,maar voordat het dak is aange-legd. Nadat de bouwput is ont-graven, worden 100 tons groutin-jectie-ankers aangebracht enverankerdindederdezandlaagopNAP -68 m. Aansluitend wordt de2 m dikke diepe vloer gestort.Tegen de diepwand wordt een on-geveer 0,8 m dikke voorzetwandgestort, waardoor een circa 2 mdikke constructieve wand wordtgevormd (fig. 3). Vervolgensworden de ankers aangespannen,ballastbeton aangebracht enwordt het water onder de diepevloer versneld kunstmatig opge-laten.Deankersverzorgensamenmet de boorpalen en de langediepwandpanelen het verticaalevenwicht in de eindfase als com-pensatie van de opwaartse water-druk en de zweldruk uit de on-dergrond. Voordat het betonnenstempelraam kan worden verwij-derd, wordt de verdeelhalvloergemaakt. Deze vloer bestaat uiteen in de hoogte verlopende balk-roostervloer in een ruitvormigpatroon. In figuur 4 wordt debouwfasering schematisch aan-gegeven.Voor de berekening van het daken de diepe vloer is gebruikgemaakt van een 2D-platenpro-gramma, waarbij is gevarieerdmet de oplegcondities. Hiermeewordt de variatie in verticale veer-stijfheid van de boorpalen endiepwanden in rekening ge-bracht, die zowel op druk (vooraanbrengen waterdruk onderdiepe vloer) als op trek kunnenworden belast. Voor het dak is devariatiegelimiteerddoordestalenkolommen in de boorpalen tevoorzien van een vijzelconstruc-tie, waarmee verticale verplaat-cement 2004 2363 | Dwarsdoorsnede overdiepe en middeldiepedeel2 | Overzicht stationsdeelonder het voorpleindakverdeelhalvloertussenvloervoorzetwandperron nz-lijndiepe vloergroutstempelperrondiepe vloeronderwater-betonvloerdiepwandboorpaalschroef-injectieankerscombinatiepalenvibro-diepe middeldiepe OostlijnC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gOnderg ronds bouwensingsverschillen kunnen wordengecorrigeerd. Bij de berekeningvan de diepe vloer is bovendienhet effect van de zwellende on-dergrond meegenomen, ener-zijds als belasting op de vloer enanderzijds als ??n van de para-meters die de veerstijfheid van deboorpaal en diepwanden medebepaalt.De verdeelhalvloer ten slotte is be-rekend met een 2D-balkrooster-programma. Ook hier is rekeninggehouden met een variatie in op-legcondities. In de eindfase fun-geert de verdeelhalvloer tevens alshorizontale ondersteuning van dewanden.De ontwerpen van de diepwan-den en de stempelconstructieszijn direct aan elkaar gerelateerd.De diepwanden zijn berekendmet het programma Msheet,waarbij de resulterende stempel-krachten inclusief voorspanningals invoer fungeerden voor hetontwerp van de stempelramen.Echter, de stempelkrachten va-ri?ren over de omtrek van debouwput.Enerzijdswordtditver-oorzaakt door de wisselendegrondgesteldheid. Anderzijdswordt een belangrijker deelbepaald door het feit dat dekerende hoogtes lokaal afwijken.Met name bij de ontgravenbouwput voor de zinktunnel aande noordzijde en de middeldiepeput aan de oostzijde is dit hetgeval, waardoor een asymmetri-sche situatie ontstaat. De diepeput lijkt hierdoor de neiging tehebben om zich naar het noord-oosten te verplaatsen. Om tot eenbelastingevenwicht te komen,zijn de stempelramen verend op-gelegd en dienen de verplaatsin-gen van het stempelraam en dediepwanden met elkaar in over-eenstemming te worden ge-bracht. Vanwege de onderlingeafhankelijkheid is dit gebeurd viaeen iteratieproces. Immers, deveerstijfheden van de opleggin-gen van het stempelraam wordenbepaald door de verplaatsingenvan de diepwanden en de stem-pelstijfheden in de diepwandbe-rekeningen door de verplaatsin-gen van het stempelraam.A a n s l u i t i n g m e t O o s t l i j ne n m e t r o t o e g a n g e nHet middeldiepe deel wordt aan-gelegd om een verbinding totstand te brengen tussen deNoord/Zuidlijn en de metro Oost-lijn.Ditdeelsluitaanophetlaatstecaisson van de metro Oostlijn(fig. 2). In afwijking van het diepedeel is hier gekozen voor eenbouwput bestaande uit 1 m dikkediepwandentotcircaNAP-20mincombinatie met onderwaterbeton(NAP -12,5 m) en trekpalen (vi-brocombinatiepalen tot circa NAP-29m).Dediepwandensluitenaanop het metrocaisson. In horizon-tale richting wordt het caisson ge-steund door een stalen stempel-raam op maaiveldniveau en doorhet onderwaterbeton dat aansluitop de snijrand van het caisson.Behalve een optimale ondersteu-ning worden ook rondom water-dichte aansluitingen gerealiseerd.De definitieve constructie wordtuitgevoerd in gewapend beton,waarin de diepwanden wordenge?ntegreerd.De metrotoegangen worden uit-gevoerd als gewapende betoncon-structies in gestempelde dam-wandkuipen. Hoewel beperkt vanomvang, kent iedere toegang zijneigen specifieke problemen voorwat betreft bouwfasering in maai-veld en afstemming en aanslui-ting op bestaande en nieuwe con-structies.S t a t i o n s d e e lD e R u i j t e r k a d eAan de noordzijde van Amster-dam CS wordt een tweede hoofd-uitgang van metrostation CS voor-zien. Vanaf het perronniveau opNAP -14,2 m leiden roltrappen dereizigers naar een verdeelniveauop NAP ?9,2 m. Van daaruit gaandwars uit in twee richtingen rol-trappen naar maaiveld (fig. 5). Hetbijzondere van dit stationsdeel isdat het ontwerp is ge?ntegreerd inhet project IJSEI (IJ-zijde Sta-tionseiland). Dit project betreft deontwikkeling van de zuidelijke IJ-oevers op maaiveld met een ver-diepteligging(-1niveau)vandeDeRuijterkade via een 2x2-strooksauto-onderdoorgang en een bo-vengelegenbusstation(+1niveau).Binnen het ontwerp van dit sta-tionsdeel kunnen de volgende on-derdelen worden onderscheiden(fig. 1 en 5):? diepe deel Noord/Zuidlijn;binnen dit deel wordt voorzienin het metrodeel, diensten-ruimten, vlucht- en nood-schachten, calamiteitenkeringmet bedieningsruimten enzo-voort;? middeldiepe delen Noord/Zuidlijn met daarin de uitgan-gen naar maaiveld en ondiepedelen met autotunnels IJsei,beide ter weerszijden van hetdiepe deel;? kistdam aan noordzijde van demiddeldiepe en ondiepe delen.Het totale stationsdeel (diepe,middeldiepe en ondiepe delen)wordt uitgevoerd als een mono-cement 2004 2 37dak dak dak dak dakstempel stempel stempelverdeelhalvloerdiepevloerdiepevloergroutstempelgroutstempelgroutstempelgroutstempelgroutstempelgroutstempelfase 1 fase 2 fase 3 fase 4 fase 5 fase 64 |Bouwfasering diepe deel1 aanbrengen diepwan-den, boorpalen en grout-stempel2 aanbrengen dak, ont-graven3 aanbrengen en voor-spannen stempelraam4 ontgraven5 aanbrengen diepe vloeren voorzetwand6 aanbrengen verdeel-halvloer, slopen stempel-raamC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO ndergronds b ou wenliete gewapende betonconstruc-tie. Het geheel wordt gefundeerdop boorpalen ?1,2 m en ?0,9 m,die tot in de derde zandlaag(NAP -60 m) reiken. Binnen hetdiepe deel worden de autotunnelsuitgevoerd als kokerliggers, opge-legd op de buitenwanden van hetdiepe en middeldiepe deel en opkolommen in het hart van hetdiepe deel. Vanwege de rela-tief gecompliceerde belastingaf-dracht, die via de primaire onder-delen in twee horizontale richtin-gen plaats heeft, is besloten voorde berekening van de hoofd-draagconstructie gebruik te ma-ken van een 3D-rekenmodel. Re-kening is gehouden met grond-en waterdrukken (horizontaal enverticaal), eigen gewicht, rus-tende en variabele belastingen enbelastingenuithetbovenliggendebusstation met de kap, maar ookmet belastingen uit zwel vande ondergrond alsmede opge-legde vervormingen als krimp entemperatuur. Daarbij is ook debouwhistorie meegenomen. Vanbelang hierbij was dat het con-structieve gedrag via eenvoudige2D-modellen makkelijk te contro-leren is. Het gehanteerde modelwordt weergegeven in figuur 6.Het stationsdeel De Ruijterkadewordt gebouwd in een openbouwput, bestaande uit comparti-menten voor het diepe deel en demiddeldiepe en ondiepe delen.Daarbij wordt gebruik gemaaktvan gestempelde combiwanden(diepe deel) en damwanden(ondiepe en middeldiepe deel),die tot in de afsluitende eemkleireiken. De bouwputten worden inden natte ontgraven, waarna eenonderwaterbetonstempel wordtaangebracht (behoudens in noor-delijke ondiepe delen). Vervol-gens kan de bouwput wordendrooggezet en de definitieve con-structie worden gebouwd. Bij dediepe bouwput wordt het droog-zetten van de bouwput nog voorafgegaan door het doorvoeren vanhet tunnelelement voor het per-rondeel (zie verderop in ditartikel).Aan de noordzijde van de ondiepeen middeldiepe delen wordt eencirca 15 m brede kistdam ge-maakt. Deze kistdam bestaat uittwee, door ankers gekoppeldecombiwanden. Nadat de slappebovenlaag is verwijderd, wordt deruimte tussen de combiwandengevuld met zand. De functie vande kistdam is het verzekeren vande stabiliteit van het Stationsei-land gedurende de bouw van deNoord/Zuidlijn en het projectIJSEI. De stabiliteit van het eilandis al sinds de aanleg relatiefwankel. Kort na de aanleg zijn aandenoordelijkezijdevanheteilandcement 2004 2385 | Dwarsdoorsnede sta-tionsdeel De Ruijterkade4056 |EEM-model DeRuijterkadeC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gOnderg ronds bouwenzelfs diverse afschuivingen ge-weest. De ontgravingen voor debouwputten van Noord/ZuidlijnenIJSEIvindenplaatsaanderandvan het eiland. Omdat het grond-niveau ter weerszijden van debouwput niet gelijk is, ontstaateen horizontale belasting over debouwput. Deze belasting wordtopgenomen door de kistdam,waarbij de stabiliteit van heteiland verzekerd is. In de eindfaseis de kistdam onderdeel van deverbrede zuidelijke IJ-oever.De bouwfasering van het sta-tionsdeel De Ruijterkade is rela-tief gecompliceerd te noemen. Deuitvoering van dit deel dient vol-ledig te worden afgestemd op deuitvoering van het project IJSEIen het afzinken van het tunnel-deel onder Amsterdam CS. In deeerste fase worden de kistdam-men en het noordelijke deel vande bouwput inclusief de boorpa-lengemaakt.Tevenswordteentij-delijke brug aangelegd in het ver-lengde van de kistdammen voorde,infase2,omteleggenDeRuij-terkade. Tegelijkertijd wordt denoordelijke fase van IJSEI uitge-voerd, waarin de kistdammen vande noordelijke autotunnel en denoordelijke helft van het bussta-tion worden gemaakt ter weers-zijden van de Noord/Zuidlijn.Daarbij worden gefaseerd de stei-gers en pontveren verplaatst. Inde tweede fase is de huidige DeRuijterkade omgelegd naar dekistdam en kan de zuidelijke fasevan zowel Noord/Zuidlijn alsIJSEI worden gemaakt. Voor deNoord/Zuidlijn betreft dit debouwkuipen en boorpalen en hetbetonwerk voor de autotunnel-delen en de metrotoegangen (on-diepe en middeldiepe delen). Te-vens worden in deze fase over hetNoord/Zuidlijndeel tijdelijk bus-bruggen aangelegd om de beide,reeds gemaakte helften van hetbusstation met elkaar te verbin-den. Het busstation kan dan aldeels in gebruik worden ge-nomen. In fase 3 wordt in het ver-lengde van de diepe bouwkuipeen sluiskuip aangebracht. Aan-sluitend kan het tunnelelementvoor het perrondeel worden inge-varen en worden afgezonkenonder Amsterdam CS. In fase 4worden de kopdamwanden vanhet diepe deel aangebracht en kanhet betonwerk voor de definitieveconstructie worden opgetrokken.S t a t i o n s d e e l P a s s a g eOnder Amsterdam CS wordt hetperrondeel van het metrostationCS aangelegd. Daarbij kan onder-scheid worden gemaakt tussen:? de betonconstructie voor hetperrongedeelte uitgevoerd alseen zinktunnel;? de natte bouwput (incl. onder-vangingsconstructies en aan-vullende opvangvoorzienin-gen) die onder het treinstationmoet worden gemaakt enwaarin de zinktunnel wordt af-gezonken. Voor een uitgebrei-de beschrijving van de nattebouwput wordt verwezen naar[2]. In dit artikel wordt alleende zinktunnel behandeld.Er is gekozen voor een zinktunnelomdat daarmee de bouwactivitei-ten op het toch al drukke CentraalStation enigszins worden be-perkt. Het zinkelement (l x b x h =136 x 21 x 7,9 m3, fig. 7) wordtimmers elders gebouwd. Eentweede voordeel is de beperktewaterstandverlaging binnen debouwput. De bouwput wordt hier-door slechts beperkt belast.Bovendien is de kans op be?nvloe-ding van de waterstand buiten debouwput en op houten fundatiesdaarmee minimaal. In verbandmet sociale veiligheid en over-zicht in de gebruiksfase wordt hetmid- densteunpunt uitgevoerd alseen kolommenrij (en niet meteen dichte wand).Als bouwdok wordt de noordelijketoerit van de zinktunnel onder hetIJ gebruikt. In deze toerit wordenook de tunnelelementen voor dekruising van de Noord/Zuidlijnmet het IJ gemaakt. Nadat hetelementisgebouwdenuitgevaren,wordt het tijdelijk opgeslagen aaneenkadevandeAfrikahaveninhetwestelijke havengebied. Het af-zinkproces kan als niet alledaagsworden omschreven (fig. 8). Ditheeft alles te maken met de uit-eindelijk locatie van het tunnelele-ment, namelijk circa 20 m onderhet treinstation. Daarbij moet re-kening worden gehouden met deaanwezigheid van:? de ondervangingsconstructiesvoor boven de bouwput gelegenstationsdelen, waarvan de on-derzijde onder de grondwater-spiegel ligt;? een stempellaag op NAP -4,5 mvoor de samengestelde bouw-putwanden over een lengte vancirca 40 m onder het stationsge-bouw aan de zuidzijde van Am-sterdam CS (zie fig. 2 van [2]).cement 2004 2 397 | Dwarsdoorsnede zink-tunnelN.A.P.-60.00-30.00-26.00210807900C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO ndergronds b ou wenOm afzinken onder een vrije wa-terspiegel mogelijk te maken iseen sluiskuip in het IJ gemaakt.Vanafdenoordzijdewordthettun-nelelement ingevaren in de sluis-kuipendediepebouwkuipvansta-tionsdeel De Ruijterkade, dieoverigens??ngeheelvormtmetdebouwput onder het CentraalStation. Nadat de sluiskuip aan dekopzijde is gesloten, kan de water-stand binnen de sluiskuip/ bouw-put worden verlaagd tot circa NAP-3menkanhetelementtotaanhetstationsgebouw onder CS wordengetrokken. Daar bevindt zich detweede hindernis in de vorm vandestempellaagopNAP-4,5m.Hetelement wordt hangend aan plattepontons afgezonken tot eenniveau waarbij de bovenzijde vanhet element zich met enige margeonder het stempelraam bevindt.Het element kan nu onder waterovereenafstandvancirca40mho-rizontaal verhaald worden in zui-delijke richting. Vervolgens wordthet in een tweede slag afgezonkentegen de constructie van het sta-tionsdeel onder Het Voorplein.Het element wordt in eerste in-stantie opgelegd op tijdelijkesteunpunten, om vervolgens viaeen onderspoellaag van zand teworden voorzien van een defini-tieve bedding. Aansluitend wordtde grondaanvulling aangebrachten na een zekere zettingsperiodeworden de voegen gemaakt tus-sen het element en de stationsde-len Voorplein en De Ruijterkade.In verband met de hoge grondbe-lastingen wordt geen vaste opleg-ging op de voornoemde stations-delen gemaakt. Dit zou namelijkleiden tot te hoge oplegkrachtenc.q. dwarskrachten in het tunnel-element.C o m p l e x i t e i t v a n d eb o u w o p g a v eHet ontwerp en de realisatie vanhet metrostation, onder een grootNS-stationinvolbedrijfdatligtopeen in beweging en weinig stabielstationseiland, geldt als een vande vele uitdagingen van deNoord/Zuidlijn. Er is sprake vaneen gebalanceerde keuze van ver-schillende bouwtechnieken envolgordelijke faseringen, diehun weerslag kennen in de com-plexe ontwerpberekeningen. Bo-venstaand is inzicht geboden inhet ontwerp dat nu is overgegaanin de uitvoeringsfase. L i t e r a t u u r1. De Wit, J.C.W.M. en M. Hut-teman, Noord/Zuidlijn Am-sterdam, Bijzondere aspec-ten van het voorontwerp vande diepgelegen stations in debinnenstad ? een tussen-stand. Cement 1998 nr. 10.2. Duijvestijn, A.M.W., B.J.Schat, Een kanaal onder hetCentraal, Bouwput Noord/Zuidlijn, passage Amster-dam CS. Cement 2001 nr. 3.Projectgegevensopdrachtgever:Projectbureau Noord/Zuidlijn, dienstInfrastructuur Verkeer en Vervoer, Ge-meente Amsterdamontwerp en directie:Adviesbureau Noord/Zuidlijnaannemer:Combinatie Strukton Betonbouw - VanOord ACZcement 2004 2408 |Fasering afzinkprocesa invaren tunnel in sluis-kuip in bouwkuip DeRuijterkadeb element verhalenonder Amsterdam CS bijverlaagde waterstandc afzinkfase 1, afzinken +verhalen onder tussenstempellaagd afzinkfase 2abcdzinksleuf A'dam CS+3.800*+3.800*mv ca +3.150volgens oude tek zit het liggertje op deze hoogtemv ca +3.150 +3.100-4.50+1.00-0.10oplegbalkgordingstempel+3.800*mv ca +3.150volgens oude tek zit het liggertje op deze hoogtemv ca +3.150 +3.100-4.50+1.00-0.10oplegbalkgordingstempel+3.800*mv ca +3.150volgens oude tek zit het liggertje op deze hoogtemv ca +3.150 +3.100-4.50+1.00-0.10oplegbalkgordingstempelontgravingontgravingontgravingbouwput sluiskuipRuijterkadebouwput sluiskuipbouwput sluiskuipontgravingbouwput sluiskuipRuijterkadeRuijterkadeRuijterkadeHOOGT