RJ.Groot, Adviesburo Tielemans bv, EindhovenBij de complexe maatvoering van het hoofdkantoor van de Gasunie heeft de computergoede diensten bewezen. Na het invoeren van de bouwkundige randvoorwaarden, zoalsvorm, materiaalkeuze en dikte, kon met een computer-tekenpakket de uitkomst wordenbepaald van snijpunten, lengten, hoeken en allerlei andere voorkomende maatvoerings-problemen.CAD-TOEPASSINGBIJGASUNIE-GEBOUWCOMPUTER BEWIJST GOEDE DIENST BIJ COMPLEXE MAATVOERINGDe methodiek was omgekeerd aan de gang-bare. Per onderdeel werd een vorm inge-voerd, waarna de complexe maatvoering uitde computer 'rolde'. Zo werd de computereen onmisbaar hulpmiddel bij deze veelvul-digheid aan vormen en maten. Architect enbouwkundige partner echter werkten op eenander tekensysteem dan de constructeur.De tekensystemen met de diverse uitgangs-punten en instellingen moesten daarom al-lereerst op elkaar worden afgestemd. Hier-voor werden diverse afspraken gemaakt, zo-als: welke uitwisseling vindt plaats, op watvoor computerformaat gebeurt dat en metwelke partijen.Van definitief ontwerp tot en met bestekste-kening werkte de architect meteen CAD-sys-teem dat zeer veel toegevoegde bouwkundi-ge informatie kan bevatten. Dat had echterals nadeel dat de computer bij een hogenauwkeurigheidsgraad zeer traag werd.Door de nauwkeurigheid op 0,5 mm vast tezetten, kon in eerste instantie een goed re-sultaat worden verkregen. Ooknaarde tradi-ties in de bouw toe leek dit een goede keus.Maar door de diverse bewerkingen die, iederafzonderlijk, met deze afronding werden uit-gevoerd, ontstond een redelijke afwijking totde werkelijkheid.Deze afwijkingen werden door de complexi-teit en de grootte van het gebouw onaan-vaardbaar groot, zodat handmatig correc-ties moesten worden uitgevoerd. AutoCadkent deze onnauwkeurigheid niet en omdatdit systeem bij de hoofdconstructeur in ge-bruik was, is het uiteindelijke stramienen-plan van dit ingewikkelde project met alle uit-gangspunten bij hem getekend.Alle tekeningen zijn door de architect niet al-leen op papier, maar ook op floppy aangele-verd. ^Uitwisseling van diverse CAD-tekenin-gen bij een project waar meerdere partners,die met verschillende tekensytemen wer-ken, bij betrokken zijn, vraagt vooraf een af-stemming.Vastgesteld werd waar zich de fictieve oor-sprong ende X-Y-richting bevinden. Alleen zowas het mogelijk kleine stukjes 'gebouw' opde juiste plaats van de ene partner naar deandere door te geven zonder al teveel posi-tioneringsproblemen.Ook kon nu een juiste controle plaatsvinden,omdat alle partijen ieder onderdeel op de-zelfde plaats tekenden en verwerkten. CAD-tekeningen werden op elkaargelegd en afwij-kingen opgespoord.Door vanaf het ontwerp consequent te blij-ven tekenen, ontstond een pakket voor hetbouwproces noodzakelijke, zeer nauwkeuri-ge tekeningen, waarmee verder kon wordengewerkt. Mede hierdoor is het uitzetten vanhet gebouw op onconventionele wijze uitge-voerd.Bij een gebouw met deze afmetingen envormen zijn de traditionele bouwplankenuit de tijd. De bouwplaats besloeg circa80 140 m2. De betrokken partijen warenhet al snel eens, dat de computer ook hieruitkomst zou bieden.De eerste maatvoeringsronde was het uit-zetten van het palenplan. Doordat conse-quent vanuit dezelfde oorsprong is gete-kend, konden co?rdinaten, indien bekend,op eenvoudige wijze naar het RijksDrie-hoeksstelsel worden omgerekend.Dit had?is voordeel dat de Landmeetkundi-ge Dienst van de gemeente Groningen be-18trekkelijk eenvoudig voor de aannemer hetuitzetwerk kon verzorgen. De Dienst was eer-der reeds betrokken bij de positionering vaneen commandobunker onder het nieuw tebouwen kantoor.De constructeur leverde van het palenpianeen co?rdinatenlijst aan op floppy met daar-op voor elke paal het paalnummer, deX-co?rdinaat en de Y-co?rdinaat (tabel 1).De Landmeetkundige Dienst heeft dezeco?rdinaten met behulp van een standaard-transformatie door de computer om laten re-kenen naar het RD-stelsel. Daarna zijn ze ineen elektronische Tachy-meter ingevoerd.Deze was geprogrammeerd om vanuit eenaantal vooraf bepaalde vaste punten metbehulp van de voerstraalmethode de paal-co?rdinaten uitte zetten.Het uiteindelijke resultaat was dat de con-ventionele bouwplanken achterwege kon-den blijven en de benodigde palen daar waarnodig met een zeer grote nauwkeurigheidsnel konden worden uitgezet. Door de posi-tie van de 'vaste' punten nauwkeurig te be-waken en regelmatig te controleren, kon opieder moment een eenvoudige controleme-ting worden uitgevoerd.Nadat de uitvoering van het palenpian wasgeslaagd, besloot men op dezelfde wijze deverdere maatvoering van de complexe vor-men op de bouwplaats uitte zetten. Op dezemanier zijn de hoofdstramienen uitgezet,van waaruit de tussenliggende evenwijdigemaatvoering kon worden bepaald. Ten aan-zien van het bekisten van de funderingsbal-ken was dit echter niet voldoende, zodat hierook de vele willekeurig lijkende hoekpuntenzijn gemaatvoerd.Vanuit de fundering zijn alle stekankers voorde prefab betonconstructie eveneens op de-ze wijze uitgezet, zodat de co?rdinaten op debouwplaats overeen bleven komen met deco?rdinaten die op de tekenkamer, in decomputer dus, werden gehanteerd. Zo kondezelfde CAD-informatie ook aan de prefabbetonleverancier worden verstrekt.Ook voor alle speciale, in het werk gestortebetonvormen was de computer onontbeer-lijk, voor zowel ontwerp, als constructie enuitvoering. De bouwkundige werktekeningenwaren meteen anderCAD-systeem opgezet,dat voor een snelle verwerking dezelfdeTabel 1Paalco?rdinaten Gasunie te GroningenTekening WF-01, WF-02, WF-03Adviesburo Tielemans, dd. 12-10-1990Paalnr. X Y1 -85320 379282 -78694 379283 -81991 369284 -85320 343945 -78694 343946 -81991 326277 -85320 308598 -78694 30859408 63800 18148409 60413 7020410 -10715 13097411 -10533 20219412 -17394 30185413 -2924 34648414 -10875 34128415 27000 -31552nauwkeurigheidseisen van 0,5 mm vereiste.Wederom werden de afwijkingen dermategroot, dat controle en aanvulling onontbeer-lijk waren.De vele 3D-computermodellen vertoondendiverse afwijkingen, die niet direct waren opte sporen zonder aanvulling en controle. MetAutoCad zijn diverse scheluw vlakken weer'vlak' gemaakt en maatafwijkingen gecorri-geerd.Dit leidde bij de architect, die de complexevormen ging uitwerken, tot de conclusie indeze fase en met deze partners ook voor Au-toCad te kiezen. Daardoor konden tekenin-gen, zonder afstemmings- en maatvoerings-problemen, direct van architect naar con-structeur en weer terug worden gestuurd.Het probleem van de onnauwkeurige maat-voering kwam niet meer voor.In tegenstelling tot de traditionele methodewerden bij iedere partner in het proces nietsteeds nieuwe maatvoeringsberekeningengemaakt, zodat ook geen nieuwe maatver-schillen konden ontstaan. De gehele entree-partij, inclusief deenormeglazen vide- ,ismet behulp van driedimensionalecomputer-vormen tot praktische vormenterugge-bracht.Voor de in het werk gestort betonvormen isdoor de aannemer een externe bekistings-adviseur aangezocht. Deze heeft vanuit de3D-computermodellen, in combinatie metdaarbij verstrekte 'traditionele' tekeningen,een geprefabriceerde bekisting ontwikkeld,die op de bouwplaats meteen montageteke-ning in elkaar kon worden gezet. Door steedsgebruik te maken van hetzelfde computer-model, werden de benodigde onderdelenzonder maatfouten op de bouwplaats aan-geleverd (fig. 1).Ook de staalconstructie achter de glazen vi-de-kap is aan de hand van een 3D-vorm be-paald. Het bepalen van de plaats van dehoofddraagconstructie en de tussenliggen-de constructie is ook geheel met behulp vande computer uitgevoerd.De veleglasvlakken staan alle ondereen an-dere hoek. De stalen buizen dienen tevensals luchtkanaal voor het aanblazen van hetglas. De constructie sluit bij het hoofdge-bouw aan op prefab gevelelementen en bijde laagbouw op in het werk gestort beton.Ondanks de vele hoeken konden alle aan-sluitdetails met behulp van CAD op het ge-wenste nauwkeurigheidsniveau worden uit-gewerkt. Een voorbeeld zijn de aansluitingenaan de prefab gevelelementen, die ver voorde uitvoering van de staalconstructie wer-den vervaardigd.De stalen buisconstructie is eveneens opeen speciaal CAD-programma uitgewerkt.De gegevens van de hoofdconstructeur zijnvia een DXF-bestandsformaat aan de uitvoe-ring doorgegeven. Het staalconstructiebe-drijf kon met het daar beschikbare CAD-pak-ket automatisch alle aansluitingen, afschui-ningen en brandlijnen bepalen.19