? woningbouw ? algemeen ontwerp ? bouwfysicaJ.A. van Breugel en J.A.F.Blom, Van der Weegen Bouwmaatschappij BVH.H.Wapperom, Redactie CementIn de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (VINEX) is vastgelegd dat nieuwe woningenen voorzieningen ~oveel mogelijk in en aan de bestaande steden moeten worden ge?bouwd. Uit hetoogpuntvan effici?nt omgaan met de beschikbare ruimte in ons land is dateen begrijpelijk uitgangspunt.Bouwen in en aan de stad betekent echter wel dat er knel-punten op andere terreinen ontstaan. Geluidhinder is wellicht het belangrijkste obstakeldat de ontwikkelingvan binnenstedelijke woningbouwlocaties in de weg staat. Oplossin-gen worden inmiddelsaangedragen, maar~ijnvaak(nog) strijdigmetde Wet Geluidhinderof met het in 1992 in werking getrede Bouwbesluit.De Stuurgroep Experimentele Volkshuisvesting (SEV) riep onlangs op de studiedag 'Bou-wen op geluidsbelaste locaties' haar gehoor op ongehoor~aam te zijn aan de Wet. Aan dehand van enkele voorbeeldprojecten probeert ze haar gelijk te krijgen. In het tweede ge-deelte van dit artikel wordt zo'n voorbeeldproject beschreven.BOUWENOPGELUIDSBELASTE LOCATIESMET HET BOUWBESLUIT MOET JE CREATIEF OMGAANIn Nederland ligt ongeveer 2500 km auto-weg en 3000 km spoorweg, infrastructuurdie volgens drs.ing.J.Fokkema, SEV-pro-grammabegeleider Duurzaam Bouwen, di"rect met geluidsoverlast wordt geasso-cieerd. Echter ook bij wijkontsluitingswegen,ringwegen en andere secundaire wegen isvaak sprake van een hoog niveau van ge-luidsbelasting. De Wet Geluidhinder schrijftin al die gevallen een zogenoemde geluids-zone voor, waarbinnen niet zonder meermag worden gebouwd (foto 1).G) Door de geluidszone blijven brede stroken grond langs verkeersaders onbebouwd56In ??n van de besluiten in de Wet is vastge-legd hoe breed de geluidszones zijn. Debreedte wordt bepaald door het aantal rij-stroken en de ligging binnen ofbuiten de be-bouwde kom. Ook de snelheid van het ver-keer heeft invloed. De consequentie van aldeze bepalingen is dat brede stroken grondlangs de verkeersaders onbebouwd blijven.Geluidsbeperkende maatregelenIn de Wet Geluidhinderzijn ook voorschriftengegeven voor de maximaal toegestane ge-luidsbelasting. Indien de geluidsbelastingop de gevel van een woning hoger is dan 50dB(A) - de zogenoemde voorkeursgrens-waarde - dan dient de gemeente geluidswe-rende voorzieningen te treffen, om te bevor-deren dat de geluidsbelasting binnen de wo-ning bij gesloten ramen ten hoogste een ze"kere grenswaarde bereikt.Debeperkende maatregelen uit de Wet heb-ben niet alleen invloed op nieuwbouw. Doorde sterk gegroeide verkeersintensiteit over-schrijdt de geluidsbelasting ook op grote de-len van de reeds aanwezige woonbebouwinginmiddels de normen. De ergste situatieszullen de komendejaren door het rijk wordengesaneerd. Voorde overige gevallen is voor-lopig geen geld. Veel gemeenten zoekendaarom naar andere mogelijkheden om deburger nu al tegemoet te komen. Zij doendaarbij een beroep op hun creativiteit.CEMENT1995/12ONDERLANDWONINGEN TE TILBURGSpelen met de WetInhet Bouwbesluitis bepaald datde geluids-wering van een uitwendige scheidingsconcstructie van een.nieuwbouwwoning zodanigdientte zijn, dathetgeluidsniveau binnen dewoning maximaal 35 dB(A) bedraagt. Ookisbepaald dat de geluidsweringvan de uitwen-dige scheidingsconstructie zelf minimaal 20dB(A) dient te zijn.Naasthet geluidsniveau in de woning is ech-ter ook hetgeluidsniveau buiten van belang.Uit onderzoek is gebleken dat ruim twee V?lnde drie Nederlanders geregeld gehinderdworden door een of andere vorm van geluid.Burenlawaai blijkt de grootste boosdoenerte zijn, op de voet gevolgd door wegverkeeren andere vormen van buitengeluid.In de praktijk wordt woningbouw op geluids-belaste locaties alleen mogelijk door debouw van geluidsschermen of geluidswal-len. Dergelijke voorzieningen zijn echter duuren nemen veel ruimte in. Bovendien laat hetuiterlijkvaaktewensen over. Ookom deze re-denen blijft bebouwing dikwijls achterwege.De oplossing kan worden gezocht in het inte-greren van geluidswerende voorzieningen innieuw te bouwen woningen. Uit het Bouwbe-sluit en ook uit jurisprudentie blijkt dat eengeluidswerend scherm aan de gevel van eenwoning als deel van de gevel wordt be-schouwd. Dat betekent dat een dergelijkeconstructie niet is toegestaan.Een wal waarin een woning is ge?ntegreerd,wordt echterniet als deel van de gevel opge-vat. Dat betekent dat een geluidswalwoningwettelijk wel is toegestaan. Voorwaarde iswel dat de wal het geluid in voldoende matedempt, zodat de voorkeursgrenswaarde opde gevel inde wal niet wordt overschreden.De geluidswalwoning lijkt hiermee geredu-ceerd tot een truc om aan de Wet Geluidhin-der en aan het Bouwbesluit te voldoen.De geluidswalwoningDe noodzakelijke geluidswerende voorzie-ningen moeten zO dicht mogelijk bij de ge-luidsbron wordengeplaatst, omdat daarmeede afscherming het grootst wordt. Een ge-luidsscherm van drie meter hoogte op korteafstand van de weg heeft over het algemeeneen geluidsvermindering van 5 tot 10 dB(A)tot gevolg. Een geluidswal is vaak goedkoperdan een scherm, maar neemt nogal watruimtein.Bij de geluidswalwoning wordt de geluidswe-rende functie -de wal-gecombineerd metdewoonfunctie. Een geluidswalwoning neemtminder ruimte in dan een aparte wal met los-staande woningen. Door de combinatie vanwal en woning is daardoor een hogere be-bouwingsdichtheid te realiseren.Uitgaande van een toelaatbaar binnenni-veau conform de eisen van het Bouwbesluitvan 35 dB(A) zal bij een geluidsbelastingvanbijvoorbeeld 70 dB(A) degeluidisolatiewaar-de van de wand 38 dB(A) dienen te bedra-gen. (Hierop is een correctie toegepastvan 3dB(A), omdat in de Wet nu al rekening wordtDe Delmerweiden, het gebied waar de ge-luidswalwoningen worden gebouwd, ligtlangs een drukke stadsautoweg. Het is denoordelijke afronding van een wijk en vormtde overgang naar een buitengebied met eenvolkstuinencomplex en een open landbouw-en bosgebied. Daarom wenste de gemeenteeen open verkaveling.De autoweg heeft een breedte van 10 m entwee maal twee rijstroken. Ergeldt een maxi-mum-snelheid van 70 km/u ende verkeers-intensiteit bedraagt ongeveer 20 000 mo-torvoertuigen per etmaal. Als gevolg daarvangehouden met het in de toekomststiller wor-den van voertuigen) Aan deze eis wordt vol-daan met een massa van 100 kg/m2, ofwelcirca 50 mm beton.Bijto~passingvanbijvoorbeeld een 250mmdikkebetonwand zal een geluidisolatiewaar-de worden bereiktvan circa 52 dB(A). De ge~luidbijdrage via de 'walgevel' zal op dat mo-ment niet meer van belang zijn en ligt meerdan 10 dB(A) onderde geluidweg via de ge-luidluWe 'binnengevel'. Akoestisch gezien isdan ook het aanbrengen van een grondwaltegen de gevel niet noodzakelijk.In het nuvolgende wordt ??n van de voor~beeldprojecten uit het SEV-programma 'Ge-luidswalwoningen' beschreven. Het is hettweede project dat ook daadwerkelijk wordtgebouwd.De projectontwikkelaar was gefascineerddoor het beeld van woningen die zich opti-maal aan het landschap aanpassen. Hij ont-wikkelde het idee van een met aarde bedek-tewoning: een onder-land-woning (fig. 2). Dekoppeling met geluidswering kwam toen hijop zoek ging naar een geschikte locatie.ligtde 50 dB(A)-grenslijn op een afstand van230 m vanaf de as van de weg. Bebouwingvan nagenoeg het gehele plangebied is al-leen toegestaan als ergeluidswerende voor-zieningen worden getroffen.Een geluidsscherm vond de gemeente nietacceptabel. Uit berekeningen van deTilburg~seMilieudie"nstbleek dateen geluidswal van5 m hoogte voldoende geluid weert om wo-ningbouw met een maximale hoogte vantwee bouwlagen in het gehele gebied moge-lijk te maken.@ Principe doorsnede over de geluidswalwoning zoals deze gebouwd wordt in de Delmerweiden in TilburgCEMENT1995/12 57? woningbouw ? architectonisch ontwerp. bouwfysicao--------------------..-------'-ert-g-r-en-s---------..----? Voorgevel en achtergevel van de Onderlandwoningen. De compleet glazen pui garandeert een maximale lichtinvalBARONIEBAANkantweg@ Het bouwproces verloopt van woning 1 tot woning 7Keuze voor betonDe architect heeft niet alleen om construc-tieve redenen voor beton als bouwmateriaalgekozen, ook esthetische en bouwfysischeoverwegingen speelden een rol.Tegenover hetgeweld van degeluidswal pasteen massief materiaal. Alle accenten, zoalsnaden en centerpennen, dienen wel zoveelmogelijkte worden weggewerkt om de krachtvan het materiaal beton zo sterk mogelijk tekrijgen. Slechts de toegang tot de bergingdoorbreekt dit beeld.GriendIi 'R' II ,el E I ' "gl I ~.;;;' .;;; l ; g~: ] :,I,______-:.:'":. L 2.:x:'~t~o~~ i - -- - --- -- - --- --- --I,~:~m","", I~----- - - - ----~- - ~----------- ------- "--- ----- -- -- -- ----- -----+geori?nteerd op het zuidwesten. Een com-plete glazen pui garandeert een maximalelichtinval (fig. 3).Geluidswalwoningen kunnen redelijkerwijsalleen met gebalanceerde ventilatie vol-doende worden geventileerd. Door op me-chanische wijze luchttoe en afte voeren ont-staat een goed beheersbaar en regelbaarventilatiesysteem. Door toepassing van eenwarmteterugwinelement wordt bereikt datwarmte wordt uitgewisseld tussen verse toe-voerlucht en afgewerkte retourlucht, waar-door een hogereinblaastemperatuur ont-staat en energiebesparing wordt bereikt.De achterwand van de woning is voorzienvan wandverwarming.De woningen geven het gevoel van beschut-ting in de wal en zijn tegelijkertijd naarde wijkgericht. Belangrijk is dat de woningen zijnARCHITECTONISCH ONTWERPElk gebied vraagt om zijn eigen specifiekeoplossing. Die oplossing moet de integratiezijn van elementen op het gebied van land-schap, stedebouw, architectuur, woongenot,woonkwalificatie, geluidwering en techniek.In het plan zijn bestaande landschappelijkeelementen opgenomen, zoals een eiken-laantje, water en houtwallen.De geluidswal, een nieuw landschappelijkelement, is in dit landschap ge?ntegreerd. Dewal heeft een flauwe hellingvan 12?, die aande woonzijde doorloopt. De betonnen wan-den van de woningen steken tot maximaal1,40 m hoogte doorde wal heen. De wandenkrijgen bovendaks een wit uiterlijk en zorgenmede daardoor voor een scherp contrastmet het landschap.Het woongedeelte wordt omsloten door driedichte betonwanden en twee glaspuien. Deachterwand is 2,15 m hoog. Het dak looptomhoog naarde patio. De pui evenwijdig aande achterwand is 3,50 m hoog; de pui looptop tot 4,40 m hoogte. Een witte band tegende pui, uitgevoerd met een zonnescherm, opeen hoogte van 2,25 m zorgt voor een opti-sche verlaging, die nodig is voor een goedeschaal.58 CEMENT1995/12UITVOERINGSASPECTENOndergronds bouwen vraagt om een duur-zaam bouwmateriaal. Naast de al eerder ge-noemde geluidswerende kwaliteiten heeftbeton ook klimatologisch gunstige effecten.In het hier toegepaste ontwerp is voor zowelde wanden alshet dak de warmteweerstandRe gelijk aan 3,0 m2KjW.Ondanks de uitgesproken voorkeuren van dearchitect bleven er voor de aannemer noggenoeg keuzemogelijkheden open (fig. 4).AchterwandenDe keuze ten aanzien van de wanden gingtussen beton en kalkzandsteen. Kalkzand-steen heeft het kenmerkvan snel bouwen eneen grote flexibiliteit. Ditisbelangrijk met hetoog op het aanbrengen van leidingen en in-stallaties.Daartegenover staan nogalwat nadelen. Degronddruk van de aarden wal is voor kalk-zandsteen aan de hoge kant, hetmateriaal isop zichzelfniet waterdicht, de aansluiting opde bovendaks gelegen betonwandenismoeilijk te maken en door de totale hoogtevan de wanden moet een grote blokdikteworden toegepast.Een uitvoering in gewapend beton vraagteen langere voorbereidingstijd, vooral tenaanzien van de in te storten voorzieningenen de bekistingsinzet. De aansluitingboven-daks is echter eenvoudig uitte voeren en be-ton biedt bijeen dikte van 250 mm een zeke-re waterdichtheid.Op grondvan deze overwegingen werd beslo"ten de wanden in beton uitte voeren.Wanden bovendaksHet witte effect van de door de geluidswalheen stekende wanden zou met specialemuurverf kunnen worden bereikt. Voor hetschilderen zouden in verband met de wand-hoogte steigers moeten worden bijge"plaatst. Toekomstig onderhoud van hetschil-derwerk wordt aan de bewoners overgela-ten. Daarmee worden de woningen dus nietgeheel onderhoudsvrij opgeleverd.Een andere mogelijkheid is een uitvoering inwit beton. Wit beton is wel iets duurder danbeschilderd grijs beton, maar de kleur isduurzamer. Deze reden en het onderhouds"vrije aspect gaven de doorslag.Om een optimaal resultaat te verkrijgenmoet de menginstallatie volledig schoonzijn. Gezien de omvang van de order was ergeen prefab fabriek te vinden die de wande-Iementen in wit beton wilde leveren. Na over-leg metde betonmortelleverancierwerd be-sloten de wanden in het werk te storten.De betontechnoloog adviseerde geen ge-bruik te maken van kleurstoffen, aangezienhet effect daarvan na een aantal jaren ver-dwijnt, maar wit cement toe te passen. Ver-der werd rivierzand als toeslagmateriaalvoorgesteld.De benodigde hoeveelheid werd 's ochtendsals eerste verstrekt, omdat de slangen vande betonpomp dan nog schoon waren.BekistingsinzetVoor de bekisting stonden drie systemen terbeschikking: stalen bekisting, systeembe-kisting en houten bekisting (fig. 5).Een stalenbekisting heeft als grootvoordeeldat grote wandoppervlakten vlak kunnenworden uitgevoerd. De stalen kisten die deaannemer in zijn bezit had, waren te kleinvoor de hiertoegepaste afmetingen. Stortenin twee fasen zou overwogen kunnen wor-den. Omdat tevens diverse aansluitingenmoeilijk te realiseren waren en de kostenvoor aanpassing te hoog waren, is afgezienvan het toepassen van een stalen bekisting.Het inhuren van een systeembekisting bleekbudgettair eveneens niet haalbaar. Ook nuzouden bovendien de diverse aansluitingenvoor problemen hebben gezorgd. Daarom isin overleg met de uitvoerder besloten zelfeen houten systeembekistingte ontwerpen.~? Plattegrond van een woning. De wanden zijn gemaakt met een speciaal voor dit project ontworpen houten systeembekistingwand 013S{)OwandBCEMENT1995/122550011959wand E. bov~ngronds wandE259? woningbouw ? uitvoeringstechniek?? De ruwbouw is gereed. StaaJprofieJenondersteunen het hellend dak? Opstelling van de houten systeembekisting bij de entree van de woningDakbedekkingHet is gebruikelijk bij zogenoemde groenedaken EPDM-folie in een rubberen dakbe-dekking toe te passen. Overlegmet dakdek-kers en bureau Dakadvies leverde echter hetinzicht op dat hier nogal wat nadelen aan kle-ven. Zo moet veel zorg worden besteed aanhet dichtmaken van doorvoeren en bestaaner twijfels over de waterdichtheid bij de na-den ter plaatse van detailaansluitingen.DakVanwege de overspanningen de bijbehoren-de gewichtsbesparing werd gekozen voorhet toepassen van kanaalplaten. In de uit-voering bleek dit een enigszins ongelukkigekeuze. Door de vele leidingen op de vloerdiende er een dikke druklaag te worden ge-stort. Enkele vloerplaten waren hierdoorzelfs niet uitvoerbaar. Deze zijn daarom inhet werk gestort.Voordedruklaag is vanwege dehellingbetonmet een aangepaste zetmaattoegepast. Dediktevan de druklaag isdiverse keren aange-past, omdatwerd geconstateerd datnietalleleidingen waren omstort (foto 8).Toepassing van breedplaatvloeren zou bij ditproject al met al voordeliger zijn geweest.patroon op de bouwplaats inzichtelijk te ma-ken is een gedetailleerd wandenboek opge-steld.De slangen voor de wandverwarming bij deachterwanden werden op de wapening ge-monteerd. Om risico's tijdens het stellen enstorten te voorkomen, werden de leidingenmet water gevuld toteen bepaalde druk. De-ze druk werd metmeetapparatuurgecontro-leerd, zodat eventuele lekkages konden wor-den opgespoord.JnstortvoorzieningenHet grote voordeel van gietbouwwanden isdemogelijkheid tot het meestorten van aller-lei voorzieningen. Naar de klant toe werd dekeuzevrijheid zo groot mogelijk gehouden.Dit leverde echter wel voor elke woning eencompleet ander leidingenpatroon op. Om ditbetonplex en de uitvoering in schoon betonis 4 mm dik triplex op de bekisting aange-bracht. In overleg met de architect zijn de tri-plexplaten in patroon aangebracht.De bekisting voor de witte wanden moestvoor het grootste gedeelte op het dak wor-den gesteld. Besloten werd oin dehangstei-ger met centreerpennen aan de onderstebetonwand vast te maken en hieraan eenopvangconstructie voor de schoren te las-sen.Deze keuze bracht veel voorbereidend werkmetzich. Dewanden moesten compleet metaansluitingen en sprindelgaten worden uit-getekend. De witte betonwanden legdenvoorts beperkingen op ten aanzien van hettegebruiken materiaal, aangezien het hierschoon werk betrof. Gekozen is voorhet toe-passen van betonplex (foto 6).De verticale aansluitingen van de verschil-lende houten wanden werden gerealiseerdmet stalen hoeklijnen, dit omwisselingen tevoorkomen. De bekisting is op de werkplaatsvan de aannemer gem?akt, door de werk-ploeg die vervolgens ook het stel- en stort-werk heeft verricht. Door deze werkwijzewerd een goed inzicht in de te verwachtenproblematiek verkregen.Vanwege het vervoeren van de wanden is naoverleg met de transporteur een maximumhoogte gekozen van 4200 mmoDe bekisting is op de bouwplaats bij de eer-ste woning volgens de tekeningen in elkaargezet. Tijdens het stellen bleken nog ver-schillende aanpassingen noodzakelijk. Dewanden starten direct op de fundering. Van-wege het ontbreken van een begane grondvloer werd de bekisting afgeschoord op Stel-con-platen (fig. 7).Als toeslagmateriaal bij de (grijze) onder-wanden is 20% van het grind vervangen doorpuingranulaat. Na het storten van deze wan-den is de bekisting in de werkplaats aange-pastten behoeve vande witte betonwanden.Vanwege diverse beschadigingen aan het60 CEMENT1995j12pROJEKT 21 woninoen "Delmerweiden" Tilhuro, Onderdeel: betonwanden, onderlandhuizenStartdatum: dag 1= la aprilNR. OMSCHRIJVING WANDEN " 23 45?6 7?8910 tJ 12-13141516 111819 20212 2324252627162 3 31323334353 37383940414243445464148495051525354555657859601 steUensteiwaridleidin en ..,,?dr / v3 aanbren eri...-..nd....a enJnaft aaribrl!n en atstandshouders5 slllifi!l'l wanden6 stortlinwanden7 sltlp?nwilnden8 ombouwen ....anden9 stellenstel.....md10 stellen Ioiandenber in11 stellendekberg?ng._r-l1_E 2.,o\1-C-O-EAlw(wO_EA1-C-O"':EA2-B-E2-f4.5.? A. .V. a roni t ~ tot:- el e elvii- 6 eia)ho ~iI. n .IP aa 10 rcl ",ai de end?ll gi 9110..)b) ,5 , T12 iianbN!ngell wandwapening13 sluitenwandlln14stortenvanden15 slulten ....andenberging16 stellen wand berging17? sluiten wand berging18sloDenviindenA2-B':'E2-f11 233/3/ 4 5, 5 5/ 7 6 7,Cf) Stortschema voor de ruwbouw. Na het storten van de grijze onderwanden is de hekisting in de werkplaats aangepastBesloten werd om een bitumineuze dakbe-dekking toe te passen.In het ontwerp is uitgegaan van een 'warmdak', waarbij de isolatie onder de dakbedek-king zit. Ook nu leverde het overleg met dak-dekkers en bureau Dakadvies een ander in-zicht op.Door het toepassen van een 'omgekeerddak' - isolatie op de dakbedekking - kan eeneventuele lekkagedirectworden getraceerd.De waterdichte laag zit dan namelijk daarwaar hij nodig is: op het beton. Een bijko-mend voordeel van deze constructie is te-vens dat de dakbedekking door de isolatiewordt beschermd tegen mechanische be-schadigingen.Vanwege de hoge drukvastheid is gekozenvoor 80 mm dikke, hcfk-vrije Roofmate-isola-tie (foto 9). Hierop wordt een drainagemataangebracht. Op deze constructie wordt ver-volgens 300 mm zand en 200 mm teelaardegestort. Het dakzal worden beplant met Ier-se Hedera, een klimop die ook 's wintersgroen blijft, niet diep wortelt en weinig onder-houd vergt. (fig. 10)Eigendom en beheerDe wal is in eigendom bij de bewoners van deOnderland"woningen. Dat betekent niet datzij daarvrij over kunnen beschikken. Door degemeente is vastgelegd dat de wal aan dezij-de van de Baroniebaan niet voor woondoel-einden (bv. als tuin) mag worden benut. Ookmag niet in de wal worden gegraven en moetde begroeiing worden onderhouden. Eenvereniging van eigenaren zal deze taak opzich nemen.De woningen worden begin 1996 opgele-verd.? Isolatie op de kanaalplaten@ Doorsnede over de geluidswal, die zal worden beplant met Ierse Hedera4500? P=5000? b.k. baroniebaanCEMENT1995/125000ra.~O~r61_. w_o_n_in..::g_b_OU_W_~~~~-J.'--,-~~~~~~~~? __-,-p~.la_n_o_lo...::g:...ie_~~~~----,@ De entree van de Onderlandwoning in de wal ingegravenBetrokkenen bij de OnderlandwoningenOntwerp: Architectenbureau Jo Hurkmans BV, TilburgOpdrachtgever: Van der Weegen Bouwontwikkeling BV, TilburgAannemer: Bouwmaatschappij Van der Weegen BV, TilburgAdviseur geluid: Frank van Spaandonk, gemeente TilburgConstructie: Adviesburo Markslag, TilburgBetonleveranties: Betonmortelfabriek Tilburg Bemoti, TilburgDe Wet Geluidhinder en de toekomstWoningbouw in geluidsbelaste zones kan een aantal belangrijkevoordelen bieden:? vermindering van de noodzaak om te bouwen in ecologisch waar-devolle gebieden do.or optimaal ruimtegebruik;? beperking van de mobiliteit door wonen en werken in de nabijheidvan openbaar vervoer te concentreren;? vermindering van de geluidsbelasting bij bestaande bebouwing,waardoor de woonkwaliteit wordt verhoogd;? het mogelijk maken van kostendekkende bouw van woningen opvoorheen niet-bebouWbare reststroken;? het versterken van de bestaande stedebouwkundige structuur.Het bouwen van woningen op geluidsbelaste locaties gaat deson-danks niet zonder problemen. Geluidswalwoningen bieden in be-paalde gevallen een goede oplossing. Toch moet telkens de vraagworden gesteld ofdewoonconsumentwel op ditsoortwoningen zittewachten. Niet de Wet Geluidhinder, maar de woonkwaliteitmoet hetuitgangspunt zijn. De prijs van binnenstedelijke woningbouw wordttoch al door verschillende factoren ongunstig be?nvloed:? Schaarste aan bouwlocaties werkt speculatie in de hand. Daar-door is de grondprijs aanmerkelijk hoger.? Hetaansluiten op en kruisen van bestaande infrastructuur maaktnieuwe infrastructuur een stuk duurder.? De ter beschikking komende locaties zijn vaak sterk vervuild enmoeten dus eerst worden schoongemaakt.? Niet zelden gaat het om geluidsbelaste locaties, waardoor allerleivoorzieningen moeten worden getroffen.Aangezien de overheid voorlopig niet van plan is financieel bij te dra-gen aan de ontwikkelingvan geluidswerendevoorzieningen, moetdeklant voor de meerprijs veel meerwaarde terugkrijgen.foto'S: G.Chr. Bouquet, VNC?62WE~ I,c..\LD~~'tE~ e'(:.A.~?CEMENT1995/12