A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU tiliteitsbou wcement 2007 5 27Bezinningin BetonDe vijftiende eeuwse mysticus en kluizenaar Nikolaus vonder Fl?e bracht de Duitse landbouwer Scheidtweiler en dewereldvermaarde architect Peter Zumthor er toe omsamen een kapel te bouwen. Het resultaat van die geza-menlijke inspanning is een opvallende betonnen silo vanin de streek vervaardigd stampbeton.foto's:thomasmayerarchive.comA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU tiliteitsbou w28 cement 2007 5De Bruder-Klaus-Kapelle in Wachendorf bij Mecher-nich (Eifel) is een bijzondere kapel. Meer dan twaalfmeter torent de betonnen kolos uit boven de uitge-strekte velden waarin hij is gebouwd. Minstenseven bijzonder als zijn uiterlijk, is het ontstaan vande kapel.De ontstaansgeschiedenis van de veldkapel begintin 1998 als de landbouwer Hermann-Josef Scheidt-weiler een artikel in de krant leest over de architectPeter Zumthor. Vervolgens vraagt de landbouwer ineen handgeschreven brief of de hem tot dan toeonbekende architect misschien een schetsje wilmaken voor een klein kapelletje gewijd aan deheilige Klaus, een vijftiende eeuwse mysticus enkluizenaar die de beschermheer van de katholiekelandbouwersvereniging is.Zumthor, onder andere bekend van de `Felsen-therme' (rotsbron) in Vals, het `Kunsthaus' inBregenz en het Zwitserse paviljoen voor de wereld-tentoonstelling in Hannover, reageerde in eersteinstantie terughoudend. Het hoge honorarium, devereiste moderne vormgeving en het perfectio-nisme van de architect deden Scheidtweiler echterniet terugdeinzen. Ondanks zijn eigen waarschu-wende woorden, was ook Zumthor zelf in hetproject ge?nteresseerd, voornamelijk omdat debroeder de lievelingsheilige van zijn moeder was.Na een eerste bezoek was de bouwmeester er daar-door al snel van overtuigd dat de kapel er moestkomen.Z e l f w e r k z a a m h e i dHet ontwerp van de kapel nam veel tijd in beslag,deels ook omdat Zumthor op dat moment drukbezig was met het ontwerpen van een kunstmu-seum voor het aartsbisdom Keulen, de Kolumba.Ruim acht jaar en vele ontwerpen later, is de kapelin 2006 gereed voor gebruik. Het uiteindelijkeontwerp bestaat uit een twaalf meter hoge beton-nen `silo des levens', die midden in een weiland isgebouwd. De kapel is gefabriceerd van stampbe-ton dat is gemaakt met zand en kiezels uit deA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU tiliteitsbou wcement 2007 5 29omgeving. Deze methode is typerend voor deEifelstreek, maar is sinds de jaren vijftig in onbruikgeraakt. Dankzij het stampbeton, dat op de bouw-plaats is te mengen en met zware balken moetworden aangestampt, kon de familie het werk zelfuitvoeren. Deze zelfwerkzaamheid was een belang-rijk uitgangspunt in Zumthors ontwerp. De archi-tect heeft ook zelf een deel van het bouwwerkvervaardigd. Alle helpende handen samen kondeneen laag van vijftig centimeter stampbeton per dagleggen. Voor zijn ontwerp en de hulp bij hetbouwen vroeg de vermaarde architect geen geld,maar nam hij genoegen met een vergoeding vande onkosten die zijn architectenbureau heeftgemaakt.Waar de kapel van buiten nog groot, massief enhoekig lijkt, is het binnen een heel ander verhaal.Wie door de driehoekige deuropening stapt, komtin een besloten wigwamvormige ruimte, met ronde,geribde wanden. Uit deze vorm valt nauwelijksmeer op te maken dat de wand ook daadwerkelijknet als een wigwam is gerealiseerd met een skeletvan boomstammen. Binnenin de wigwamvormbevindt zich een ronde opening die daglicht op dedonkere wanden laat vallen. Om de wanden hunglanzende zwarte uiterlijk te geven, hebben debouwers veertien dagen lang een kolenvuurtje in deafgesloten kapel laten branden. Glazen kattenogen,geplaatst in de holle ruimten die de bekisting heeftachtergelaten, verlichten de roetzwarte ruimte.Naast zonlicht komt via de opening in het dak ookregenwater het gebouw binnenstromen. Dit waterdruppelt langzaam via de ruwe wanden naarbeneden, waar het een kunstmatig meer vormt opde glimmende, uit lood en tin vervaardigde bodem.De vorm van de vloer is net als de vorm van dezitbank, het heiligenbeeld en het meditatiewiel nietaan het toeval overgelaten en met hoge precisieuitgevoerd.T e n s l o t t eDankzij de bijzondere vormgeving heeft de kapeltwee elkaar aanvullende doelen: het geloof dienenen gelijktijdig met zijn vormen mensen inspirerenen aantrekken, zonder al te overheersend te worden.Dat het gebouw aantrekkingskracht heeft, is in deweken voor de offici?le inzegening wel gebleken: detelefoon bij Scheidtweiler stond roodgloeiend vande ge?nteresseerde journalisten en architectuurstu-denten. n