C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2007 8 41Verenigde Bedrijven Noppert Hee-renveen is de naam van eenbouwbedrijf dat hoofdzakelijkactief is in de noordelijke helft vanNederland. Naast de werkmaat-schappijen Projectontwikkeling,Bouwmaatschappij en Houtcon-structies, is Noppert Tilt-upSysteem de vierde poot van ditfamiliebedrijf. In deze onderne-ming worden dragende en gevel-sluitende prefab-betonelementenen speciaalproducten geprodu-ceerd, die onder meer de basisvormen voor compleet doorNoppert of andere bouwbedrijvente bouwen woningcasco's. Daartoeworden de wandelementengecombineerd met kanaalplaat-vloeren of breedplaatvloeren vanderden. De montage geschiedtverder geheel in eigen beheer.O n t s t a a n s g e s c h i e d e n i sAan de basis van de prefab-beton-fabriek stond de vraag in hetmidden van de jaren tachtigvanuit het eigen bouwbedrijf.Directeur Fokko Noppert: "Aan-vankelijk begonnen we met deproductie van `topgevels', en alsnel volgde de fabricage van voor-en achtergevels. Onze volgendestap was het verplaatsen van demontage van de kozijnen van debouwplaats naar de fabriek, wantde filosofie van een bouwbedrijfis: die moeten er toch een keer in!Alles wat je van de bouwplaatsnaar de fabriek toe kunt halen, zalzich uiteindelijk uitbetalen."De productiewijze, het horizontaalstorten van wandelementen endeze vervolgens transporterennaar de bouwplaats, heeft hetbedrijf zijn bijzondere naamgegeven. "Mijn vader zocht eennaam voor ons en las over eendergelijk systeem in de VerenigdeStaten. Met het op de bouwplaatsprefabriceren, een bouwwijze diemomenteel in de Angelsaksischelanden nogal wordt gepromoot,heeft ons Tilt-up Systeem echterniets te maken. Wel zijn we ooitmet onze fabriek in de buiten-lucht begonnen, maar inmiddelsproduceren we grotendeels intwee overdekte fabriekshallenonder geconditioneerde omstan-digheden."Voor de productiegroei is Noppertniet alleen afhankelijk van heteigen bouwbedrijf. In toenemendemate weten ook andere bouwbe-drijven de betonfabrikant tevinden. Inmiddels wordt 85% vande omzet van de externe marktgehaald, en dat percentage stijgtnog steeds.V e r a n t w o o r d e l i j k h e i dNoppert produceert bewust geenvloeren, maar koopt ze in."Vloeren produceren is een speci-alisme en vraagt om een strakkemarktbenadering. Wij willen eenflexibel productieassortimentnastreven. Wat voor handen is,passen we in. Alleen maar stan-daard woningbouwcasco's produ-ceren vergt relatief weinig arbeid,een fabriek met alleen maar moei-lijke utiliteitselementen daarente-gen is weer erg arbeidsintensief.Ons optimum ligt ergens mid-denin, gemakkelijk en moeilijkdoor elkaar. Op deze wijzekunnen onze mensen ook eenvou-dig van het ene product op hetandere overstappen."Betonwand als warmtebron1 |2-onder-1-kap woningente BolswardBetonkernactivering is vooral bekend om zijn toepassing in prefab-beton-vloersystemen. Het principe is evenwel ook in betonwanden toepasbaar. Datbewijst de Heerenveense betonfabrikant Noppert Tilt-up Systeem, dat sindsvijf jaar ook de optie `Warmtewanden' levert. De Warmtewand is inmiddels inverschillende cascoprojecten succesvol opgenomen.2 |Casco opgebouwd metwarmtewanden in Tilt-upSysteemC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u w42 cement 2007 8Ook al worden de vloeren inge-kocht, Noppert wil wel verant-woordelijkheid dragen over zijncasco's. "Het totaalpakket neerleg-gen bij ??n bedrijf heeft grotevoordelen. Als je voor prefab kiest,moet je dat zover mogelijk door-voeren. Prefab is tempo; een cascomoet zo gauw mogelijk wind- enwaterdicht zijn. Dan kun je bij-voorbeeld eerder bouwtermijneninnen en kan de afbouw eerderbeginnen".Belangrijk risico is de construc-tieve veiligheid. "Wij hebben geeneigen constructeurs, maar werkenwel samen met bureaus die heelgoed weten wat wij kunnen. Onzecasco's worden dus geheel doorge-rekend en in samenspraak met dehoofdconstructeur getoetst. Somsleveren we tot in KIWA-catego-rie 7. We nemen meer risico's,maar kiezen daar ook voor."Toch heeft Noppert wel begripvoor de strategie zich te specialise-ren in een beperkt aantal produc-ten. "Het wordt op de arbeids-markt steeds moeilijker voldoendegekwalificeerd personeel tevinden. Zelfs door ons eigenbouwbedrijf wordt steeds meeruitbesteed. Consequentie is dat jebetrouwbare partners moethebben, die ook voor een volgendproject in beeld blijven. Je moetniet elke keer weer de laagstmogelijke prijs willen bedingen,maar elkaar op basis van kwaliteiten toegevoegde waarde in hettotale bouwproces ook af en toewat gunnen."W a r m t e w a n d e nDe meest recente innovatie op hetgebied van het Tilt-up Systeem isde integratie van wandverwar-ming in de prefab-betonwanden.Na een aantal proefprojecten zijnin 2003 de eerste seriematigewoningbouwprojecten met wand-verwarming in uitvoering gegaan."Een voordeel van ons systeem isdat je met warmtewanden eenheel groot oppervlak ter beschik-king hebt, waardoor het voordeli-ger kan zijn dan wanneer vloer-verwarming als hoofdverwarmingwordt toegepast. Bovendien zijnde woningen door het ontbrekenvan radiatoren flexibeler in tedelen en is de verwarming perruimte regelbaar. Tot slot is er ookmeer vrijheid in de keuze vanvloerbedekking."Natuurlijk zijn er ook nadelen:hoe moeten lampen en schilde-rijen worden opgehangen en waarkunnen kasten worden geplaatst?"Daar hebben wij handige snufjesvoor bedacht en kopers krijgenook vooraf begeleiding. Tevenshebben we in onze documentatie-map een hoofdstuk opgenomenmet allerlei aanwijzingen voor hetverwarmen, en waar al dan nietkasten geplaatst mogen wordenenz. Deze handleiding is heelvisueel. De verkopende partijmoet dit wel heel goed aan kopersduidelijk maken, bijvoorbeeld meteen voorlichtingsavond. Boven-dien zijn kopers consci?ntieuzerin het navolgen van aanwijzingendan huurders."Noppert levert inmiddels wonin-gen met warmtewanden en vloer-verwarming, waarbij het laatste aldan niet als bijverwarming. "Eenwoningontwerp moet zich name-lijk wel lenen voor warmtewan-den. Met name bij grote raampar-tijen en erkers, als er onvoldoendewandoppervlak beschikbaar is,wordt het met warmtewanden eenstuk moeilijker. Soms lossen wehet dan op door vloerverwarmingtoe te voegen."V o o r b e e l d p r o j e c tWarmtewanden zijn recent nogtoegepast in het uitbreidingsplan`De F?gelkrite', een nieuwbouwlo-catie gelegen aan de rand vanBolsward, vlakbij de A7. Hier zijnachttien 2-onder-1-kap woningenen drie vrijstaande woningengerealiseerd (foto 1). De woningenzijn ontworpen in jaren '30 archi-tectuur, waarbij de kleurstelling3 |Wapeningsnet compleetmet verwarmingsbuizenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2007 8 43werd bepaald vanuit het beeldkwa-liteitsplan. Aan de randen van dewijk moest de kleurstelling gedektzijn, terwijl binnenin een lichterekleurstelling kon worden toege-past.Passend binnen de stijl zijn degevels volledig in spouwmuur metmetselwerk uitgevoerd in een vrijgesloten karakter. Grote gevelope-ningen in glas zijn vermeden, metuitzondering van de jaren '30 stijl-elementen, zoals een erker aan devoorzijde en dubbele tuindeurenin de achtergevel.Door de gemeentelijke voor-waarde om een lagetemperatuur-verwarmingsysteem (LTV) toe tepassen, kwamen de warmtewan-den van het Tilt-up Systeem alsnel in beeld. Bijkomend voordeelvan dit systeem was de kortebouwtijd, waardoor de woningenna verkoop snel konden wordenopgeleverd.Binnen het ontwerp zijn opverzoek van de opdrachtgeverenkele opties met betrekking totaanbouwen uitgewerkt, waaruitkopers konden kiezen. Persoon-lijke meerwerkopties waren nietmogelijk, omwille van de stan-daardisatie binnen het prefab-betonsysteem.UitwerkingHet casco rust op prefab betonnenfunderingspalen en funderings-balken. Op de begane grond zijnge?soleerde kanaalplaatvloeren vanVBI toegepast (HL200K); voor deverdiepingen zijn VBI-leidingvloe-ren gebruikt (AL200). Het casco isopgetrokken met Tilt-up beton-wanden (d = 90 mm, sterkteklasseC20/25) en prefab scharnierkap-pen. De gevel is rondom afge-werkt met traditioneel metsel-werk. De woningscheidendebouwmuur is uitgevoerd alsankerloze spouwmuur, opge-bouwd uit 2 x 90 mm beton en70 mm spouw. Hiermee wordtruimschoots voldaan aan de eisenten aanzien van geluidsisolatie.De LTV is gerealiseerd met wand-verwarming en incidenteel vloer-verwarming ter ondersteuning(bijkeuken, badkamer). Een HR107 CV-ketel fungeert als opwek-ker. De mechanische ventilatiewordt geregeld met WTW.De voorbereiding had plaats vanjanuari tot juni 2005; in juli 2005startte de verkoop. De bouw konbeginnen nadat in november 2005circa 70% was verkocht. In decem-ber 2005 zijn onder natte omstan-digheden fundering en cascogemonteerd (foto 2). Daartoe iseen draadkraan op rups ingezet.De eigen opbouwploeg vanNoppert Tilt-up was hiervoor ver-antwoordelijk.Eind juni 2006 konden de eerstewoningen worden opgeleverd; delaatste woning volgde in septem-ber 2006. nHenk WapperomProjectgegevensopdrachtgever:Slokker Vastgoed b.v., Zwollearchitect:Inbo Architecten bna, Drachtenhoofdaannemer:Bouw- en AannemingsmaatschappijNoppert b.v., Heerenveenhoofdconstructeur:IJsselmeerbeton Funderingstechnolo-gie b.v., Lemmerinstallateur:Breman, Drachtenleverancier betoncasco:Noppert Tilt-up, Heerenveen4 |Warmtewand gereedvoor stort5 |Aankoppeling CVgeschiedt aan onderzijdewand