C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gSchade50 cement 2006 7stab. wanden stab. wanden in gevelplattegrond tussen 4e en 16e verdiepingbeton kolommen stalen balkenplattegrond tussen 17e en 27e verdiepingnieuwe vluchttrapbestaande vluchttraprondom stalen kolommenNNstalen balkenstalen balkenHet gebouw, met bovengronds 29en ondergronds 3 verdiepingen,werd gebouwd in de periode 1974-1978. De plattegrond was over degehele hoogte rechthoekig en matongeveer 40 x 25 m2. De vloerinde-ling was open, conform het des-tijds gangbare kantoortuinconcept.C o n s t r u c t i eDe stabiliteit werd verzorgd dooreen betonnen kern met daarom-heen een staal-betonskelet vanbetonnen wandschijven en stalenbalken, en in de gevel stalen kolom-men. In twee richtingen dragende,280 mm dikke cassettevloeren com-pleteerden de draagconstructie (fig.2). Boven de zeventiende verdiepingverjongden de betonnen kern enwandschijven zich enigszins (fig. 3).Bijzonder aan de hoofddraagcon-structie waren de twee niveaus mettechnische ruimten, die zich op dederde en zeventiende verdiepingbevonden (fig. 4). Zwaar gewapende,massieve betonvloeren en verdie-pingshoge balken vormden hier infeite een soort overgangsconstructiewaarmee de belasting vanuit destalen gevelkolommen naar de cen-trale kernconstructie werd overge-bracht.Het beton was van een voor die tijdgebruikelijke sterkteklasse.B r a n d w e r e n d h e i dTen tijde van het ontwerp, beginjaren '70, waren in Spanje ? netals overigens in de meeste Euro-pese landen ? nog geen specialebrandpreventiemaatregelen vereistzoals sprinklers en brandwerendebekleding van het staal. Er wasalleen voorzien in een brand-alarmsysteem en een minimalecompartimentering per verdie-ping. De verticale schachtenvormden aparte compartimenten.Toen de brand uitbrak, was eendrie jaren omvattend renovatie-plan volop in uitvoering. Dit planvoorzag onder meer in:? het aanbrengen van een brand-werende bekleding op de stalengevelkolommen;? het spuiten van een brand-werende coating op de stalenbalken;? het installeren van een sprin-klerinstallatie;? het monteren van een nieuwealuminium gevelbekleding.De brandwerendheidsduur vanhet beton was overigens niet in hetrenovatieplan omschreven.De renovatie werd per verdiepinguitgevoerd, startend vanaf debegane grond. Bij het uitbrekenvan de brand was de brand-werende bekleding van het staaltot aan de zeventiende verdiepinggrotendeels aangebracht; uitzon-dering vormden enkele gedeeltenvan de negende en vijftiende ver-dieping. Ook waren nog niet alleopeningen tussen de gevelbekle-ding en de vloeren met brandbe-stendig materiaal afgeplakt.Tevens ontbraken nog sommigebrandstoppen naar holle ruimtesen branddeuren naar verticaleschachten.B r a n d v e r l o o pVermoedelijk startte de brandrond 23.00 uur op de 21steverdie-Betonskelet weerstaatvlammenzeeVlak voor middernacht op 12 februari 2005 brak brand uit in de 106 m hogeTorre Windsor in Madrid (foto 1). Het blussen van de brand duurde bijna eenetmaal. In die tijd brandde het kantoorgebouw compleet uit. De constructieoverleefde echter grotendeels. Desondanks is het restant afgebroken omplaats te maken voor nieuwbouw.1 |Torre Windsor, nr. 8 opde Madrileense hoog-bouwlijst, kleurt dehemel zwart2 |Plattegrond niveau4 t.m. 163 |Plattegrond niveau17 t.m. 29C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gSchad ecement 2006 7 514e verd.10e verd.16e verd.17e verd.21e verd.25e verd.28e verd.ingestortegedeeltebegin vuurhaardbovenstetechnische ruimteonderstetechnische ruimteping, zeer waarschijnlijk als gevolgvan kortsluiting. Binnen een uurstonden alle bovengelegen niveausin brand.Om 02.00 uur bereikte de brandde zeventiende verdieping, detechnische ruimte. Een kwartierlater vielen de eerste geveldelennaar beneden. Om 03.30 uurstond ook de zestiende verdiepingin brand. Om 04.00 uur storttenalle vloeren boven de zeventiendeverdieping in en bleven op detechnische ruimte liggen.Om 05.30 uur had de brand detwaalfde verdieping bereikt en om08.30 uur de vierde verdieping.Om 13.30 uur was de brand ondercontrole en om 17.00 uur gaf debrandweer de offici?le verklaring`Brand meester!' af.S c h a d e b e e l dDe Torre Windsor was door debrand compleet verwoest. Eengroot deel van de vloeren boven dezeventiende verdieping bezweeksuccessievelijk gedurende de duurvan de brand, als gevolg van hetdoor de vuurbelasting knikken vande onbeschermde stalen gevelko-lommen, waardoor hun draagver-mogen sterk terugliep (foto 5). Dezware overgangsconstructie op dezeventiende verdieping behoeddehet gebouw voor verder bezwijken.Het deel onder de bewuste over-gangsconstructie was grotendeelsintact gebleven; uitzonderingvormden wederom de onbehan-delde stalen kolommen op denegende en vijftiende verdieping.De constructie bezat hier evenwelnog voldoende samenhang om hetwegvallen van deze kolommen tekunnen opvangen. Het warenvooral de betonnen kolomschijvendie voldoende restcapaciteitbezaten voor het opnemen van deherverdeelde, extra bovenbelas-ting. Ook de betonnen kern en decassettevloeren hadden hun werknaar behoren gedaan en eenaandeel geleverd in het overeindhouden van het gebouw (foto 6).A f b r a a kDe schade werd getaxeerd op 122 miljoen. Al snel werd beslo-ten tot afbraak, om ruimte tekunnen maken voor herbouw. Deeerste inschatting was dat de sloopbijna een jaar in beslag zou gaannemen. De werkzaamhedenzouden voornamelijk wordenbemoeilijkt door het gebrek aanbewegingsruimte op maaiveldni-veau. Alhoewel de bouwinspectieeen totaal bezwijken van hetgebouw uitsloot, was er een re?elgevaar voor parti?le instortingen.Het terrein rondom de toren werddaarom afgesloten.De eerste activiteit betrof hetinstalleren van torenkranen, dieloszittende metaal- en betondelenmoesten verwijderen. Verder werdgebruikgemaakt van verschillendeslooptechnieken. Omdat het risicoop menselijke ongevallen grootwas, werden zelfs op afstandbedienbare sloopmachinesingezet, die vloer na vloer het fei-telijke werk moesten verrichten(foto 7).De sloopwerkzaamheden starttenop 22 februari. Half juli was twee-derde van de klus geklaard en driemaanden eerder dan gepland wasde afbraak van de Torre Windsorgereed. nB r o n n e n1. www.mace.manchester.ac.uk2. www.arup.com3. www.brokk.com4 |Verticale doorsnedeTorre Windsor5 |Het beton op de boven-ste verdiepingen heeftde brandproef doorstaan6 |Betonconstructie na debrand: fier overeindfoto's: I?igo Gonz?lez7 |Losgemaakt betondeel inde takels