WATERBOUW MATERIALENBETONNEN DIJK-ENOEVERBEKLEDINGEN(IV)BLOKKENMATTENir.M.B. de Groot, Laboratorium voor Grondmechanica, Delfting.J.C.Dorr, ACZ Marine Contractors, Gorinchemir.C. van den Berg, Nicolon, AlmeloNa het eerste artikel in deze serie [1] over de ontwerp-principes en rekenmodellen voor bekledingen van dijken enoevers, zijn artikelen verschenen waarin het accent lag opde min ofmeer traditionele constructies van los gezettebetonblokken. Thans komen de betonblokkenmatten aande orde. Deze onderscheiden zich van de zetsteen-constructies vooral naar fabricage en methode van in hetwerk brengen. Die verschillen vormen het belangrijkstethema van dit artikel.Daarnaast wordt informatie gegeven om een vergelijkingmogelijk te maken met andere constructietypen: stortsteen,gesloten bekledingen en matten zoals steenasfaltmatten.2.1 KabelmattenBij de methode, waarbij de blokkenvoorafwordengeproduceerd, wordtge-bruik gemaakt van eenzelfde produk-tieproces als bij glooiingblokken, be~tonbanden e.d. Gewoonlijk is dat eenstandaard blokkenpers met dit verschil,dat in de blokken voor de blokkenmat-gerekend granulair materiaal tussen deblokken, een geotextiel onder de mat- als dat al geen deel van de matvormt ~ensoms ook nogeen nlterlaag ofvlijlaag(fig. 2). Tenslotte is eenverankering vaakeen essentieel onderdeel van de heleconstructie.verankeringS.ondergrond2 Mogelijke onderdelen van eenblokkenmatconstructieVooral als er sprake is van een geotextielals dragerelement, bedekken de beton- I-'------------------jblokkeneen deel,bijv. 80%vanhettotalematoppervlak. De ruimtes tussen of inde blokken worden veelal gevuld metbreuksteen, grind, slakken ofgrond. Alsdit materiaal geklemd zit tussen deblokken vormt het ook een onderdeelvan de verbinding.Tot een betonblokkenmat wordt tevens1. Wat is een hlokkenmat?Een betonblokkenmat kan men den-nieren als een grote hoeveelheid in eenpatroon gerangschikte betonblokkendie met elkaar zijn verbonden tot een'mat', dat wil zeggen een constructie-element metde diktevan ??nblok, maarmet een veel grotere lengte en breedte.Loodrechtop hetvlak is de mat tamelijk 2. Fabricage en transportflexibel. De methode om blokkenmatten te fa-De onderlinge verbinding kan bestaan O~ briceren is afhankelijk van het typeuit kabels die van blok tot blok lopen, of . u.---- blokkenmat. Er is een tweetal hoofd-uit eengeotextiel ter groottevan de hele -) groepen te onderscheiden:/ hol en dolmat waarbij met pennen, lijm ofandere I-'--~ --I - blokkenmatten waarbij de blokkenmiddelen de blokken aan het geotextiel 1 Elementen van de verbinding vooraf worden geproduceerd en navastzitten. Bij sommige typen matten tussen blokken enige verhardingstijd, .door assembla-grijpen de blokken in elkaar via een ge tot een mat worden gevormd,soort 'hol en dol' systeem. Dat vormt meestal met behulp van kabels;dan een essentieel onderdeel van de ver- - blokkenmatten waarbij de blokkenbinding (fig. 1). direct op een geotextiel worden ge~stort en zodoende tot een mat wordtgevormd.8 Cement 1986 nr. 81. De voorbereiding bestaat uit- het afmakenvan het talud: voor de sta-mal wordt gevuld en verdicht. biliteitvaneenblokkenmatis eengoe-Na het ontkisten wordt de mat getrans- de aansluiting aan de ondergrond enporteerd op een rollenbaan of pallet. dus een vlak talud van groot belang;Aan weerszijdenvan de mat is een over- - verdichting van het talud: om zettin-lengte weefsel aanwezig ten behoeve gen te voorkomen enstabiliteitsverliesvan het hijsen. Hiervoor zijn speciale van de onderlaag te vermijden, is hetevenaars geconstrueerd, die het doek zeer noodzakelijkdatde onderlaagbe-aanweerszijdenvan de mat inklemmen. staat uitmin ofmeer ongeroerd mate~Voor de onderlinge aansluiting in het riaal ofdat het talud voorafwordtver-werk is aan ??n lange zijde een strook dicht;weefsel aanwezig voor het maken van - schoonmaken van het talud: geotex-een overlap. Na enige verhardingstijd tielen zijn gevoelig voor beschadigen;wordt de mat in depot gezet, gereed daarom moeten scherpe voorwerpenvoor verwerking. . zoals wrakhout e.d. van het taludwor-Afhankelijk van de lokatie van het werk den verwijderd;en de legmethode (vanafhetland ofhet -leggen geotextiel: bij die matten waarwater) kan het transport via de weg of het geotextiel geen onderdeel vormthet water geschieden. Bij transport over van de blokkenmatconstructie, wordtland is de breedte gelimiteerd tot circa ditvan tevoren gelegd; zo nodig wordt2,40 m. De lengte is afhankelijk van het het verzekerd tegen opdrijven.te beschermen talud. Om problemen r----~------------ltijdens hetleggen en eventuele schade tevoorkomen, dienen matten redelijknauwkeurig en met zorg op het trans-portmiddel te worden gestapeld.2.2 Geotextiel-mattenBij de geotextiel-matten zijn de verbin-dingen, bestaande uit lussen, pennen ofdergelijke, reeds opgenomen in hetweefsel. De weefselbaan wordrstrak ge-legd op een triltafel, waarna een mal tergrootte van de mat ofeen gedeelte daar~van op het weefsel wordt geplaatst. Deten uitsparingen zijn aangebracht voorde onderlinge verbinding van de blok-ken.Na hetpersenvan de blokkenwordenzegedurende enige tijd in een klimaatka-mer geplaatstvoor de verharding, waar-na ze gereed zijn voor verdere verwer-king.De assemblage gebeurt op een tafel,waarop de blokken inhetjuistepatroonen tot dejuiste afmetingen zijn gerang- 3 Leggen van een blokkenmatschikt. Deverbinding bestaatmeestal uit I----~~~~-----------------------"___istaalkabels, die doorde horizontale uit-sparingen van de blokken worden ge-voerd. Doordat de blokken in half-steensverband worden gerangschikt,zijn alleen in lengterichting van de matkabels noodzakelijk.Aan begin en einde van de mat wordende staalkabels omgezet tot een lus waar-mee de mat via een evenaar kan wordengehesen en in depot gezet.3. In het werk brengenHet leggen van matten is betrekkelijkeenvoudig en kan met grote snelheidgebeuren. Daardoor is een onbe-schermd talud meestal maar korte tijdonderhevig aan de invloed van golvenenstroom. Hetleggen zelfvereistde no-______-----------~dige zorg en nauwkeurigheid. Immers,als een gedeelte van de mat onder wateris gelegd, is het oppakken en herleggen '-------~~~---------jtijdrovend en dus kostbaar. 2. Het leggen .De procedure van het in hetwerk bren- Het leggen van de matten gebeurt metgen kan verdeeld worden in 3 fasen: de een kraan, voorzien van eenzelfde eve-voorbereiding, het leggen en de nabe- naar als gebruikt tijdens de fabricagewerking. (fig. 3). Omextra overslagvan de mattente voorkomen worden ze waar mogelijkrechtstreeks van de wagen of de bak inhet werk gebracht.Cement 1986 nr. 8 9WATERBOUW MATERIALENomstandigheden voor wat betreft detoepassing van materialen en werkme-thoden.Voor aansluitingen onder water gaat devoorkeur al snel uit naar een methodemet gebruikmakingvanlosse stortsteen,omdat deze methode vaak realiseerbaaris met lokaal aanwezig materiaal.5. Respons op golf- en stroomaan-valDe respons van een bekledingscon-structie op golf- en stroomaanval kantot schade leiden. De kwaliteit van deconstructie kan men dan ook beoorde-len door alle mogelijkschademechanis-mende revue te latenpasseren.Alvorensdie schademechanismen afzonderlijk tebespreken, volgen eerst enkele algeme-ne opmerkingen.In vergelijking met de in de vorige arti-kelen omschreven steenzettingen zijneen drietal essenti?le constructieve ver-schillen te noemen, die van invloed zijnop de mogelijke schademechanismenen het bezwijkgedrag van de construc-tie:De blokken zijn op een ofandere wijzefabrieksmatig met elkaar verbonden.Hierdoor isde kans op hetuitlichtenvaneen enkel blok wat bij steenzettingeneen belangrijk schademechanisme is,meestal gering. Wel moet het eventueeloplichtenvan de gehele matwordenbe-schouwd.Doordat een blokkenmat trekkrachtVoor alle oplossinggeldtdatze apart be-rekend moeten worden en dat de keuzeuiteindelijk afhangt van de plaatselijke~... . '. :. : : .30.??? .. , ..4. AansluitingenAansluitingen zijn vaak de zwakstepunten ineenconstructie. Datgeldtookvoor blokkenmatten. De matten kun-nen deels boven water en deels onderwater worden gelegd. Dit maakt hetveelal mogelijk een aansluiting bij de(laag}waterlijn te vermijden. Vergelijk degebruikelijke aansluiting tussen eenkraagstuk en een zetting of een bekle-ding v?n asfalt(beton).Dat kan een groot voordeel zijn vanblokkenmatten. Is zo'n aansluiting ech-ter toch nodig, dan moet vooral geletwordenop hetrisicovan uitspoelingvande ondergrond. Figuur 5 geeft een mo-gelijke oplossing.De voegvulling bestaande uit grind,grond,slakken of dergelijk materiaal,afhankelijk van de eisen, wordt aange-bracht met een kraan en in de voegengeveegd. Vaak zorgt de normale golf-werking voor verder inwassen van hetmateriaal.5 Aansluiting kraagstuklblokkenmat. De aansluiting tussen twee mattenis vooralmoeilijk als in een bochtig talud wordtgewerkt.~ .. ".. : ..:.: ;'. '(geotextiel-mat): ' .? ".03. De nabewerkingomvathetverankerenen het vullen van de voegen.Verankeringvan de blokkenmattenvindtplaats aan de bovenzijde en is afhanke-lijk van de matconstructie (fig. 4).Bij de matten waar de blokken met ka-bels worden gekoppeld, bestaat de ver-ankering veelal uit duurzame houtenpaaltjes die door de lussen van de staal-kabels worden geslagen, bijv. om de80 cm. De draden moeten voldoende I----'--~--:.-_~~-------~strak staan om plaatselijk kleine ver-schuivingen te voorkomen. Men kanook grondankers toepassen.Bij de matten waar het geotextiel ge-bruikt wordt voor het koppelen van deblokken kan dezelfde methode wordentoegepast waarbij de paaltjes door hetgeotextiel worden geslagen.Bij deze matten is het ook mogelijk omaan de bovenzijde van de mat een weef-selstrook in te graven en zodoende eengoede verankering te bewerkstelligen.Onmiddellijknahetleggendientde po-sitie van de mat te worden gecontro-leerd voordat deklemmen van de even-aar worden gelost. Zijn de klemmeneenmaal los, dan is geen correctie meermogelijk. Het corrigeren van de positievan de mat moet zodanig gebeuren dathet eventueel onderliggende geotextielniet wordt verschoven.De nauwkeurigheid waarmee mattenkunnen worden gelegd is groot. Dezenauwkeurigheid is vooral van belang tervoorkoming van naden tussen de mat-ten. In de praktijk behoeven die nadenniet groter te zijn dan maximaal 1 ?2 cm, mits tenminste de matten bovenwater kunnen worden gelegd. Denauwkeurigheid wordt alsnelveel min-der wanneer de matten geheel onderwater liggen.Aansluitconstructies van blokkenmatten opandere onderdelen, zoals damwanden,keermuren, uitwateringsbuizen e.d.moeten met grote zorgvuldigheid wor-den ontworpen om zoveel mogelijk het~~ ~ ~ onderhoud in een later stadium te be-4 perken.Enkele verankeringsmethoden Bij de aansluiting op gladde wandenI----~--------~---;kunnen de matten tegen de wand wor-den gelegd. Om de zanddichtheid tewaarborgen, is het soms noodzakelijkwaar mogelijk een grindkoffer aan tebrengen.Een aansluiting op nietrechtewanden ismogelijk met behnlp van een lossesteenzetting,waarbij de stabiliteitvandesteenzetting apart moet worden bere-kend.Zijn bovengenoemde oplossingen nietmogelijk, dan kan de aanslniting gerea-liseerd worden met gietasfalt of terplaatse gestort beton. Ookzijner moge-lijkheden om met stortsteen te werken.10 Cement 1986 nr. 83. Omklappen randenBij blokkenmatten verdienen de randenspeciale zorg. Het gaat hier zowel om deboven~, onder~ als zijranden. Stromingkan omklappenveroorzaken (fig. 8).Omdat te voorkomen moet men een vrijeonderrand bij voorkeur leggen onderhet niveau waar de sterkste stroomaan-val van windgolven of secundairescheepsgolven optreedt (fig. 9).2. Afschuiving van de ondergrondInprincipe kan dus eenglijvlakontstaantussen onderkant bekleding en de on-dergrond. Maar ook dieper in de onder-grond zijn in principe glijvlakken mo-gelijkonderinvloedvanhoge grondwa-terdrukken en bijgevolg lage korrel-spanningen (verweking). Bij een bekle-ding op een talud van vers aangebrachtzand is dat gevaar vooral groot als hetzand niet goed is verdicht. Verder kanditgevaarwordentegengegaandooreenflauwe taludhelling te kiezen.van een ofandere verankering erboven(fig. 7). Die verankering kan ook bestaanuit een flink .stuk blokkenmat boven deaangevallen zone. Als de blokken van dematwel tegen elkaar aanzitten kan menin principe kiezen tussenondersteuningaan de onderzijde of verankering naarboven. Ondersteuning van de hele mataan de onderzijde wordt overigens welbeperkt door het risico van uitknikken.HetLGM heefteen computerprogram-ma ontwikkeld om de vereiste veranke-ringskracht ofondersteuningskracht teberekenen.8 Omklappen matrandAls er sprake is van 'schade' zal dat in demeeste gevallen beperkte schade zijn:vervorming van het talud, een gat in debekleding oftussen twee matten, waar-door grond uitspoelt. Zonder reparatie f-~---~---------'--Ineemt de schade meestal toe en zal op 7 Afglijden vaneen mat; de rol vaneen steun aan onderzijde ofeen moment tot bezwijken van de hele verankering naar bovenbekleding leiden. Gevaarlijker is schade '---"-__~,........._-,- ~die meteen tot bezwijken leidt, dat wilzeggen een zodanige schade dat eengroot deel van het talud bloot komt teliggenvoordat(nood)reparatie mogelijkis. Daarom zijn de eerste twee van de inhetvolgende behandeldeschademecha-nismen het meest gevaarlijk.1. Afglijden hele matLokale overdruk onder de mat kan lei-den tot een zodanige vermindering van?de (korrel)drukspanning tussen onder-kant mat en korrels dat glijden van eenstuk mat dreigt.Dit gevaar is vooral groot bij steile hel-lingen en relatief geringe doorlatend-heid van de mat (grote leklengte) [2].Demat kan hier zelfs lokaal worden opge-licht (fig. 6). .kan opnemen, kan een verankering bo-venaan het talud worden gekozen inplaats van een teenconstructie onder-aan, om afglijden van de bekleding tevoorkomen. Wel bestaat het gevaar datandere scbademechanismen wordenge?ntroduceerd.Zettingen van de ondergrond en gerin-ge erosie worden opgevangen, mits demat flexibel is en blijft.##WM#Bij een steenzetting wordt het gevaar f----,....--,....--,....-------------jvan afglijden tegengegaan doorhet aan-gevallen deel van de zetting te latensteunenop eenlager gelegendeel van de l-- ~ ---;zetting, een steunberm, een rij perkoen-palen ofdergelijke.Als de blokkenmat zo is geconstruceerddat de betonblokken niet tegen elkaaraanzitten en de steenges ertussen even-min een verkorting van de mat in de ta~ludrichting tegenhouden, dan is de sta-biliteit van het aangevallen deel van demat aangewezen op de (trek)verbindingtussen de blokken en de aanwezigheid6 Oplichten van een gedeelte van eenmat door wateroverdruk6. Overzicht schademechanismenDe zes belangrijkste potenti?le schade-mechanismen worden beschreven.-~r---~-~-~~~--------tCement 1986 nr. 8 11Een grote doorlatendheid van de mat isvooral van belang als de ondergrondzeer doorlatend is. Zo moet men als deondergrond uit een laag grof grind be-staat bij voorkeur geen geotextiel ofeenzeer doorlatend geotextiel toepassen ende openingen niet vullen.Als de ondergrond uitzand bestaatis hetechtervan belangeen zanddichtgeotex-tiel te gebruiken om zandverlies te ver-mijden. Deze eis zal veelal strijdig zijnmet het streven naar grote waterdoorla-tendheid. Misschien kan een redelijkcompromis worden gevonden door eengeotextiel te kiezen waarvan de zand-dichtheid ligt tussen de zanddichtheidonder statische belasting en die onderdynamische belasting.7. Waterdoorlatendheid en zand-dichtheidOm de kans op afglijden Van de mat te-gen te gaan, moet menin de eerste plaatsproberen de belasting klein te houden.Daarom moetde doorlatendheid van demat liefst groot zijn in vergelijking metdie van de ondergrond. Dit heeft eenkleine leklengte tot gevolg. Dus bijvoorkeur:- groot percentage openingen (bijv.meer dan 10%);- vulling van die openingen met grofmateriaal(bijv. grofgrind);- geen of een?zo doorlatend mogelijkgeotextiel.van het individuele blok in de zetting,eventueel bevorderd door inwassen vansteentjes, is die wrijving vaak erg groot.Maar het is niet zeker ofdatvoor elk in~dividueel blok van de zetting geldt. Bijblokkenmatten verhindert de verbin-ding tussen de blokken het uit de matworden gezogen met vrij grote zeker-heid, maardan moetdeverbindingsterkgenoegen duurzaamzijn. Mochteenin-dividueel blok toch loszitten en ver-dwijnen, dan hoeft geen progressievevoortzettingvandie schade op te treden,als de verbinding tussen de omringendeblokken voldoende is om de verhevigdeaanval op de rand van het gat te weer-staan.12 Erosie bij mataansluiting6. Erosie ondergrondErosie van de ondergrond kan optredenonder invloed van stroming langs endoor het gtensvlak van de bekleding en. het f~nkorreligemateriaal.eronder.Uiteraard kan dit voorkomen wordendoor een 'geometrisch' dicht geotextielenlof een of meer geometrisch dichtefilterlagen aan te brengen. Hierbij moetgoed op de waterdoorlatendheid wor-den gelet omdat een geringere water-doorlatendheid van het geotextiel, duseen grotere leklengte, leidt tot groterewaterdrukken onder de mat.MATERIALENEen individueel blok wordt uit degloo?ng gedruktoverheeE:;?~e st~oomricbtingzelfde niveau~E7ZL1 .~~.&ene mat '; ~ a~de~'em?t4. Individueel blok uit bekledingDoor drukverschil over de bekleding ofonder invloedvan destroomkaneenin-dividueelblokomhooggezogenworden(fig. 11). Bij een traditionele zetting,waarbij de blokkenlos tegen elkaar aan-staan wordt dat, behalve door het eigengewicht, verhinderd door wrijving tus-sen de blokken. Dankzij inklemmingBij de aansluiting tussen twee mattenwordt de kans op omklappen aanzien-lijk kleiner als de beide matten precieseven hoog liggen (fig. JO).Bij ??n overheersende stroomrichtingkan men bij geotextiel-matten het ge-vaarvanomklappennogverdervermin-derendoorhetkiezenvan dejuistevolg-orde waarin de matten worden gelegd(fig. JO).2" mat :ij ~ EZZ2l ~ ~~ 1? mat119 Positie vrije onderrand in verbandmethetgevaarvooronUdappen10 Aansluiting tussen twee mattenin verband met het gevaar vooronUdappenWATERBOUWAls de gaten in en tussen de blokken ende voegen groot zijn, is het van belangdat door granulair materiaal indie gatenr----------~----"---J en voegen wordt voorkomen dat hettextiel gaat klapperen. Ook als het geo-textiel niet geometrisch dicht is, kan hetr------~---------tzandverlies op die manier beperkt blij-ven..Degrootste kans op erosievande onder-grond treedt meestal op bij de randenvan een mat (aansluitingen) (fig. 12).!--"-~ ~_~~ ---' 5. Uitspoelen voegvullingDit kan leiden tot een slechtere verbin-ding tussen de blokken en tot geringerezanddichtheid van de mat (zie punt 6).8. Verbinding tussen de blokken enverankeringVanwege de kans op afglijden is, behalvede doorlatendheid en de helling, vooralvan belang in hoeverre de mat de krach~12 Cement 1986 nr. 810. Toekomst blokkenmattenIn Nederland worden betonblokken-matten thans vooral toegepast als lichteoeverbescherming. De reden hiervoor isdat ze korte tijd op de markt zijn en ernog niet veel ervaring mee is opgedaan.In Groot Br?ttanni? en de VerenigdeStaten zijn betonblokkenmatten met9. Blokvorm en blokkenpatroonEr is eenaantal criteriawaaraandevormvan de betonblokken en het patroonmoeten voldoen.Als eerste criterium kan worden ge-noemd hetstrevenom metblokvormenblokkenpatroon een zo groot mogelijkeveiligheid tegen bezwijken van decon~structie te cre?ren door te streven naareen zo klein mogelijke leklengte, een zosterk mogelijke verbinding tussen deblokken, een remmende werking opgolfoploopengolfafloop eneenflexibe-le constructie, zodat zettingen goed ge-volgd kunnen worden. Ook kan doorblokvorm en blokkenpatroon wordengestreefd naar een optimale aansluitingtussen de matten onderling, wat de sta-biliteit van de constructie als zodanigten goede komt.Bij hetlangdurigbenuttenvandebeves-tiging bloklgeotextiel voor de stabili-teit, moet echter rekening worden ge-houden met enige vervorming van hettalud. Duurzaamheid, nu van het geo-textiel, is dus ook voor deze mat essen-tieel. Veel informatie over geotextielenis te vinden in [5].Het tweede criteriumvoor de blokvormvolgt uit de produktie- en kwaliteitsei-sen op het gebied van de toegepaste be-. tonspecie en andere materialen.Tenslotte spelen aspecten als esthetica,doorgroei-mogelijkheden, beloopbaar-heid, schade door recreanten e.d. vaakeendoorslaggevende rol bij de uiteinde-lijke keuze van de ontwerper.8.1 KabelmattenDe meeste kabelmatten waarbij deblokken koud tegen elkaar zijn ge-plaatst, functioneren net als traditionelesteenzettingen. Indien men na plaatsingde kabels zou verwijderen zou er inprincipe een normalesteenzettingover-blijven, zij hetdatbij eenmatdie flexibel r-----~-----,-----,-----,---------------------,---__lblijft de overdracht van de langskrachtnaarbenedeneenveelgroterknikgevaar~plevert dan bij een stijfgeklemde zet-tmg.Indepraktijk blijftde kabel aanwezigenwordt dan benut als koppelingselementvan de blokken. Zodoende kan de matbijvoorbeeld als kraagstuk worden ge-bruikt omdat een teenopsluiting waar-mee de onderste rijen blokken op hunplaats moeten worden gehouden nietnodig is.Daarnaast kan de kabel een extra veilig-heid vormen tegen stabiliteitsverlies envoortschrijdende schade tot een miqi-mum beperken bij incidenteel stabili-teitsverlies.Om deze bijkomende voordelen te be-nutten worden vaak kabels met een ho-ge duurzaamheid gebruikt. Rekeninghouden met de kabel bij het dimensio-neren van de blokdikte is alleen wense-lijk als er relatief grote vervorm?ngenworden geaccepteerd. Immers, de ka-belmat is zeer flexibel en er is spelingvan de kabel in de kabeltunnels.Dit betekent dat als ??n blok wordt op-getild, dit op z'n minst enkele centime-ters van het talud afmoet komen alvo-. rens de omliggende blokken mee gaanwerken [3]. Onder normale omstandig-hedenverdient hetdan ook aanbevelingde blokken als zodanigzonder kabels opstabiliteit te berekenen en hierop te di-mensioneren [4].De kabels kunnen danin de praktijk daadwerkelijk een (hoge)extra veiligheid geven.Voor de kabelmatten opgebouwd uithol en dol-blokken geldt in principehetzelfde, met dien verstande dat deblokvorm wellicht niet als traditioneelbestempeld kan worden.------,-----,-----,-----,------,------,--------,--_----18.2 GeotextielmattenWezenlijkafwijkend van detraditionelesteenzettingen zijn de blokkenmattendie bestaan uiteen geotextiel met daar-op bevestigde blokken. Het verschil isdat de blokken elkaar niet raken, waar-doorookdeze mattenop zich zeer flexi-bel zijn. Er is geensprake van onderlingeklernm?ngvande blokken. Destabiliteitwordt ontleend aan de bevestiging aanhet geotextiel ofdoor het opvullen vande ruimte tussendeblokken metgranu-lair materiaal waarvan de korreldiame-ter is afgestemd op de grootte van deruimte tussen de blokken. Dimensione~ring opstabiliteitondergolfaanvaldientdan ook te zijn afgestemd op de situatiewaarbij de ruimte tussen de blokken isgevuld met granulair materiaal. De sta-biliteit van het systeem is dan gewaar-borgd, maar de flexibiliteit is tegelijkverm?nderd.Cement 1986 nr. 8 13WATERBOUW MATERIALENLiteratuur1. Betonnen dijk- en oeverbekledingen(I) Ontwerpprincipesenrekenmodellenvoor bekledingen, Cement 1986 nr. 22. Betonnen dijk- en oeverbekledingen(II) Ontwerpaspecten van betonnen be-kledingen, Cement 1986 nr. 33.Van denBerg, c.en]Lindenberg, Sta-bility of Armorflex Revetment Systemunder Wave Attack, Int. Conference onFlexible Armoured Revetments Inc.Geotextiles, Londen maart 19844. Waterloopkundig LaboratoriumRapport M 1910, 1983, Stabiliteit Ar-morflex steenzetting onder golfaanval5. RVeldhuijzen van Zanten, Geotexti-lesand Geomembranes in Civil Engi-neering, Balkema Rotterdam, 1986Met blokkenmatten bestaat weliswaarheel wat ervaring bij licht aangevallenoevers, maar het is als oever- ofdijkbe-kleding onder zware belasting nog be-trekkelijk nieuw. Een verdere ontwik-keling lijktwaarschijnlijk, maar ookeenuitbreiding van het toepassingsgebiednaar zwaarder aangevallen taluds.Voor de kans op schade is de verbindingtussen de blokken van het grootste be-lang en daarmee ook de duurzaamheidvankabels, geotextiele.d. Dewerkingen.de functie van de verbinding is sterk af-hankelijk van het type mat eneventueelvan de voegvulling.Er zijn vier essenti?le constructieve ver-schillen te noemen, die van invloed zijnop de mogelijke schademechanismenen het bezwijkgedrag van de construc-tie:- De blokken zijn fabrieksmatig op eenbepaalde wijze met elkaar verbonden.Hierdoor is de kans op het uitlichtenvan een enkel blokveel kleiner dan bijsteenzettingen. E?n van de gevaarlijk-ste schademechanismenvan een blok-kenmat wordt daardoor het oplichtenofafglijden van de gehele mat.- Doordat een blokkenmattrekkrach-ten kan opnemen, kunnen andere dande traditionele oplossingen wordengevonden om afglijden van de bekle-ding te voorkomen. De verankeringbovenaan het talud is dan van wezen-lijk belang.- Wanneer een blokkenmat ook onderwaterwordtgelegd,wordtde traditio-nele aansluiting van constructies rondde (laag)waterlijn, die een bron vanschade vormt, vermeden.- Zettingen van de ondergrond en ge-ringe erosie worden opgevangen, mitsde mat flexibel is en blijft.Naast het eventueel oplichten ofafglij-den van de mat is afschuiven en verwe~kenvan de ondergrond het gevaarlijksteschademechanisme. Verder zijn de vol-gende schademechanismen belangrijk,al zullen die niet onmiddellijk tot be~zwijken leiden:- stabiliteitsverlies van individueleblokken door overdruk;- uitspoeling van voegvulling (voorzover aanwezig) door de stroom;-erosie ondergrond.11. ConclusiesVergelijken we blokkenmatten metzet-tingen van betonblokken, dan springt L..-_~ ~ ~~~ ~ ~~~ ~een aantal verschillen in het oog. Blok- Tenslotte moet aandacht besteed wor- 6. L.A.Philipse, Dijkbekleding in betonkenmatten zijn sneller aan te brengen; den aan het gevaar van omklappen van en asfalt, JiVt'g- en U1ater nr. 5 1985ze kunnen ook onder water worden de randen. 7. Rapport Waterloopkundig Lab., Lab.aangebracht. De vaste afmetingen kun- voor Grondmechanica, Rijkswaterstaatnen daarentegen meer problemen ge- De belasting en daarmee de kans op en Gemeentewerken Rotterdam, Aan-ven bij de aansluitingen. Verder zijn re- schade wordt in sterke mate bepaald tasting van dwarsprofielen van vaarwe-paraties tamelijk lastig. door de waterdoorlatendheid van de gen, M 1115-XIIA en Bmat. Eengrote relatieve doorlatendheid 8.Kneiss en Meyer, Natunnessungenanten opzichte van de doorlatendheid van Uferdeckwerken aus Beton-Verbund-de ondergrond is gunstig. De eis van stein, Zeitschrifij?r Binnenschif1fahrt undzanddichtheid van een eventueel geo- Wasserstrassen, Nr. 8, 1983textiel kan daarmee in strijd zijn.diktes tussen 20 en 30 cm gangbaar. Deontwikkelingen op dit punt staan be-paald niet stil. Prototypen met blokaf~metingen van 120 x 120 x 23 cm zijnreeds gesignaleerd.Het is zeker niet uitgesloten dat blok-kenmatten inde toekomstgebruiktzul-len worden ter bescherming van zwaaraangevallen oeVers ofzelfs zeeweringen[6]. In het Hartelkanaal zijn proefvak-ken aangelegd enerzijnproevengedaanin de Deltagootvan hetWaterloopkun-dig Laboratorium, alsmede in Duits-land, die goede resultatenhebben opge-leverd [4,7,8].14 Cement 1986 nr. 8