C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB ou wf ysicacement 2007 1 53Het ontwerp en de uitvoeringvan betonkernactivering vragennauwkeurige en integrale afstem-ming. Voor SBR was dit voldoen-de reden om in een gezamenlijkepublicatie met ISSO (Instituutvoor Stimulering van Studie enOnderzoek op het gebied van ge-bouwinstallaties) aandacht teschenken aan betonkernactive-ring. Beknopt wordt in dit artikelingegaan op enkele bevindingenuit het rapport, zoals de combi-natie van ventilatieconcepten enbetonkernactivering, overwegin-gen met betrekking tot de toepas-sing van betonkernactivering ende relatie tussen het besluit be-tonkernactivering toe te passenen het ontwerpproces.V e n t i l a t i e c o n c e p t e n e nb e t o n k e r n a c t i v e r i n gNaast verwarmen dienen ge-bruiksruimten ook te worden ge-ventileerd. Betonkernactivering iste combineren met alle gangbareventilatieconcepten zoals:? natuurlijke toevoer, mechani-sche afvoer;? mechanische toevoer en afvoer(gebalanceerde ventilatie).Bij het toepassen van betonkernac-tivering en natuurlijke toevoer die-nen er voorzieningen te wordenaangebracht voor het voorkomenvan (tocht)klachten. Het toepassenvan gebalanceerde ventilatie heeftdaarom de voorkeur. Er kan daar-bij onderscheid gemaakt wordenin:? mengingsventilatie(fig.1);? verdringingsventilatie(fig.2).Gebalanceerde verdringingsventi-latie heeft als voordeel dat inblaas-lucht met een lage snelheid opvloerniveau wordt ingeblazen envervolgens gelijkmatig stijgt. Deaanwezigen zitten hierbij in `scho-ne lucht'. Dit concept is bij demeeste vloeren alleen mogelijk alseen verhoogde vloer wordt toege-past.T o e p a s s i n gBetonkernactivering is in verhou-ding tot de gebruikelijke wijze vanverwarmen en koelen een traagsysteem. Vanwege de gelijkmatigewarmte- of koudeafgifte over eengroot oppervlak met zeer gematig-de temperatuur en een groot aan-deel straling is het comfortniveauBetonkernactiveringop de korrelir. M. Notenboom, DWA installatie- en energieadviesir. W. Verburg, SBRBetonkernactivering is in. Zowel bij gebouwen in de publieke als private sectorwordt betonkernactivering toegepast. Het eenvoudige, maar doeltreffendeprincipe spreekt velen aan. Niet in de laatste plaats vanwege het onzichtbaarmaken van installaties; gewoon slangen in de vloer opnemen en klaar is kees.Het op een goede wijze toepassen van betonkernactivering vraagt echterandere aandacht van de bouwteampartners dan bij toepassing van conventi-onele warmteafgiftesystemen.1 |Mengingsventilatie18?C22?C23?C23?Ckantoor gangC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB ou wf ysica54 cement 2007 1heel hoog. Daar de leidingen inde constructievloer opgenomenzijnisdeflexibiliteitbeperkt.Opbasis hiervan is de toepassing vanbetonkernactivering te overwegenindien:? de interne warmtelast redelijkconstant is;? het gebruik en de indeling sta-biel zijn;? de gebruiksfunctie een hoogcomfortniveau vraagt;? de beschikbare bruto verdie-pinghoogte beperkt is;? er gebruik gemaakt wordt vanduurzame energiesystemen.Als al deze punten van toepassingzijn wordt de potentie van beton-kernactivering volledig benut. Deoverweging om betonkernactive-ring toe te passen dient echter welin samenhang met een ventilatie-concept te worden genomen!B o u w v o o r b e r e i d i n gb o u w p r o c e s e n b o u w -v o l g o r d eIn de initiatieffase worden (duur-zame) projectdoelstellingen gefor-muleerd met betrekking tot hetgewenste binnenklimaat. In deprojectfase worden nadere eisenvoor de prestatie van het binnen-klimaat uitgewerkt. Op basis hier-van kan een afweging over de toe-passing van betonkernactiveringgemaakt worden. Dit maakt hetvoor de architect mogelijk om insamenwerking met adviseursschetsen te maken van hoofdver-deelpunten van de luchtkanalen,de verdieping- en gebouwhoogte.In het voorontwerp worden inves-teringskosten vastgelegd. De keu-ze voor betonkernactivering kanna het VO niet eenvoudig meerworden veranderd omdat:? de opdrachtgever en de adviseursgezamenlijk de keuze voor hettoepassen van betonkernactive-ring vastleggen;? de architect in samenwerkingmet constructeur, installatieadvi-seur en opdrachtgever een princi-pekeuze doet voor het type vloeren voor de vloerafwerking (dek-vloer of computervloer);? de constructeur, installatieadvi-seur en architect de hoofdstruc-tuur bepalen van de leidingen,kanalen en schachten versushoofdstructuur;? nadere keuzen voor de gewensteflexibiliteitingebouwindelingengebruiksfuncties zijn vastgelegd.B e t o n k e r n a c t i v e r i n g v e r s u sv l o e r v e r w a r m i n gBij het SBR-project koelen en verwarmen is onderscheid aangebracht tussenbetonkernactivering en vloerverwarming. Als de leidingen opgenomen zijnin de constructieve vloer spreken we van betonkernactivering. In de anderegevallen is sprake van vloerverwarming.2 |Verdringingsventilatie"gebruikte" lucht25?C"schone" lucht22?C19?C 19?C25?Ckantoor gang25?C19?C 19?Cbetonkernactivering vloerverwarming vloerverwarmingC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB ou wf ysicacement 2007 1 55Op basis van deze punten kan hetontwerp verder worden uitge-werkt.A r c h i t e c t u u rBij het ontwerp moet rekeningworden gehouden met een aantalrandvoorwaarden, zodat ook directachter de gevel het hoge comfortni-veau van betonkernactivering kanworden gerealiseerd. Speciale aan-dacht vragen de zontoetreding, glas-percentages, de energieuitwisselingtussen de personen en de vloer, ge-luidabsorptie, het uit het zicht hou-den van leidingen en niet te verge-ten de constructievloer. Deze laatstewordt immers direct vanuit deruimte zichtbaar en moet ook wor-den opgeleverd als zichtwerk!B o u w t e c h n i e kDe toepassing van betonkernacti-vering heeft gevolgen voor devloerconstructie. Aangezien be-tonkernactivering al een aantaljaren wordt toegepast, heeft deindustrie op deze ontwikkelinggeanticipeerd. Vrijwel alle vloe-ren zijn te combineren met be-tonkernactivering (foto 3, 4). Eris wel een onderscheid met be-trekking tot de positie van leidin-gen (tabel 1).Naast de positie van de leidingenzijn ook de ventilatiekanalen vanbelang. Te vaak wordt er vanuit ge-gaan dat deze wel in de vloer ge?n-tegreerd kunnen worden. Hier isechter een waarschuwing op zijnplaats!Het dimensioneren van de hoofd-luchtkanalen in het gebouw is eentypisch voorbeeld van het integraleontwerpkarakter bij betonkernacti-vering. Zaken die hierbij een rolspelen zijn de overspanningrich-ting van de vloeren, constructieveaspecten zoals kruisingen met lig-gers, het toepassen van een even-tuele verhoogde vloer, de plaatsvan de schachten en het ventilatie-concept.T o e k o m s tBetonkernactivering speelt in opdetoekomst.Belangrijkeexterneprikkels voor het toepassen vanhet systeem zijn de gewenste ver-duurzaming van de gebouwdeomgeving en de toenemende aan-dacht voor comfort en welbevin-den van de mens. nL i t e r a t u u r1. Thermisch actieve vloeren ?koelen en verwarmen met be-tonkernactivering SBR-publi-catie 817, SBR-RotterdamTabel 1 | Soorten vloerenafgifte vloersoortvooral via de onderzijde holle vloeren:bollenplaatvloerwingvloerkanaalplaatvloerinfraplusvloervooral via de bovenzijde leidingen bovenin bij:breedplaatvloerstaalplaatbetonvloeronderzijde en bovenzijde massieve vloeren:breedplaatvloerstaalplaatbetonvloer4 |Infra+vloer: betonkern-activering gecombineerdmet vloerverwarming3 |Instorten van kanalen enleidingen