? utiliteitsbouw ? algemeen ontwerp?ir.R.Nijsse, ir.S.Lammer?e, ir.F.J.G.VoorhoeveABT Adviesbureau voor bouwtechniek bv, VelpRecent verrees hetEducatorium op de Uithof, hetterrein van de Rijksuniversiteit Utrecht.Sindsdejaren zestigverschijnen hiergebouwen diezo langzamerhand alle belangrijke fa-culteiten van deUniversiteithuisvesten. Een centrllmgebouw, dat de centralevoorzienin-gen zou huisvesten, ontbrak. Dit betekende dat naast een grote kantine/restaurantplaats zou moeten worden geboden aan twee grote collegezalen (voor 400, respectieve-lijk500 personen) voor introductiedagen, congressen en veel bezochte eerstejaarscolle-ges, alsmede grote tentamenzalen. Dit laatste om geen veehallen meer te hoeven afhu-ren waarin de toch al nerveuze studenten zich nietechtgemakkelijkvoelden. Een gebouwdat deze functies huisvestnoemt men in Utrecht een Educatorium.BETONCONSTRUCTIES ALSVERBEELDINGVANMODERNE ARCHITECTUURHET EDUCATORIUM VOOR DE RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT30In de stedenbouwkundige opzet voor de Uit"hof werd het Educatorium betiteld als 'hetJuweel in de Uithof. Het getuigt van moed,hoop, geloof en liefde voor de architectuurdat de Universiteit het bureau OMA (Officefor Metropolitan Architecture), geleid doorRem Koolhaas, uitnodigde ditjuweelvorm tegeven.Na een valse start met een te duur ontwerp,waarvan de echo in een paarelementen vanhet huidige gebouw is terug te vinden, werdde primaire vorm van het ontwerp gepresen-teerd. Basisthema was (je beweging in delucht': vloerwordtwand, wand wordtdak (fig.1). Dit thema, gebaseerd op circulatie zon-der restricties in de vorm van trappen ofmu-ren, is een nieuwe ontwikkeling in de moder-ne architectuur. Het leidt niet alleen tot ron-de/organische/gebogen vormen, maar ooktot verrassend functionele gebouwen. In fi-guur 2 is de primaire functie van de door debeweging als 'vanzelf ontstane ruimtes aan"gegeven, in figuur 3een overzicht van de tebehandelen bijzondere betonconstructies.In dit artikel worden deze nader beschreven,na een korte introductie van elke construc-tie.SpuitbetonDe beweging in de lucht (vloer ~ wand ~dak) is een aardige gedachte in landen meteen mild klimaat en, vooral, geen Bouwbe-sluit. In de ogen van menige 'Dorknoper'-ambtenaar is het een regelrechte blik in dehel als een betonvloer van binnen-binnensi"tuatie zomaar in een binnen-buitensituatieovergaat. Dat is namelijk niet toegestaan.Veel discussie met de architecten, die eenogenschijnlijk ongedwongen overgangbeeldbepalend achtten, resulteerde in deuitgewerkte constructie. Voortbouwend opde ervaring bij het maken van rotspartijenvoor Burgers Dierenpark te Arnhem, werdmet een spuitbetonlaag aan de buitenzijdevan een gebogen stalen schaal het effectvan het wel-doorlopen van het beton tochgerealiseerd.Vakwerk: North TrussHet cre?ren van een kolomlozekantinegevelwerd mogelijk door een vakwerk op verdie-pingniveau (collegezalen) in de constructiete integreren. De mechanicataal van ditvak-werk leidttot een bijzondere expressie in ditzwaarbelaste constructie-onderdeel.Kanaalplaten en hoedliggers voor vloeren endak tentamenzalenHet tentamenzaalgedeelte is, indachtig hetbudget, opgebouwd uit de meest economi-sche bouwelementen van deze tijd: kanaal-platen en hoedliggers. De technologie vanhigh-tech voorgespannen kanaalplaten methoge sterkte en vloerhoogte-dikke, veel'domme'kilo's staal bevattendehoedliggers,stelde hetontwerpteam in staatvele m2voorrelatiefweinig geld te maken.En dat naar dearchitectenwens van dunne en vlakke vloe-ren.De kanalen van de kanaalplaten fungerenvoor ??n vloer tevens als luchtkanalen.CEMENT1997/6Dak collegezaal 400 personen = C400Een golvend dakvloerpakket, opgebouwd uitlagen gestapelde dakplaat, werd op instiga-tie van de aannemer vervormd tot eenlPE300, h.o.h. 606 mm, met een door een sta-len dakplaat bekiste betonnen druklaag.I1Dak collegezaal SOO personen == CSOOEen overspanning van 20 m diende in een zodun mogelijkpakkette worden gerealiseerd.Doorwegte laten wattoch zal scheuren, ont-stond een vloer die naast een 'duurzaambouwen vignet', een bijzondere visuele erva-ring biedt.@ Basisthema 'de beweging in de lucht'tentamenzaaltentamenzaalentreekanaalolaten + dok co IIeoezao I 'North Truss'hoed Ii ggers ' C400' +' CSOO'souitbetonI~ 1111 111\l~~V~~\_I -'c-'o-'--._4-'--4:.:.0..:..0 ---~? Functionele indelingstoa I laat? d=3met verzinkt wop. net.~-lS0s u i tbeton( I lcht rl s).....":~.beton (dok)eiuoolf)....@ Overgang binnen-buiten met spuitbeton? In dit artikel te behandelen betonconstructiesHet volgende constructievoorstel was eeninteressante techniek in de betontechnolo-gie, die nog weinig grootschalige toepassingin de bouw heeft gevonden: spuitbeton.Hierbij wordt onder hoge druk vloeibaar be-ton tegen een ondergrond aangespoten. Hetzal duidelijk zijn dat deze ondergrond elkemogelijke vorm mag hebben. Voortbouwendop de ervaring metspuitbeton bij de vervaar-diging van rotspartijen en tunnels voor Bur-gers Dierenpark te Arnhem, werd de volgen-de constructie uitgewerkt (fig. 4).SpuitbetonHetgedeelte waarde vloervan de collegeza-len in buitenwand verandert, vereiste vooralbouwfysische detaillering. Bij de overgangvan binnen-binnensituatie naar binnen-bui-tensituatie dient er warmte-isolerend mate-riaal te worden aangebracht.De geometrisch gedicteerde vorm van hetarchitectonische ontwerp leidde naar eenschaalvormig element, maar dan wel eenelement van 55 m lengte en 4,5 m hoogte.In eerste instantie werd gedacht aan terplaatse gestort beton met een ingestorteisolatielaag. Een en ander conform het uit"gewerkte concept voor het Museum Beel-den aan Zee te Scheveningen (zie Cement1994, nr. 11). AI snel werd duidelijk dat ditten gevolge van ?n de afmetingen ?n dekromming,te moeilijken te duurzou worden.De volgende gedachte was geprefabriceer-de betonschalen. De te grote elementafme-tingen, de toleranties, het vervoer en demontage boden wederom teveel moeilijkhe-den.Als ondergrond is gekozen voor een stalennetwerkschaal met aan de buitenzijde eengebogen 3 mm dikke stalen plaat. Dezeplaatfungeerde tevens alsspuitbekisting enhieraan werden ook de ankers voor de be-tonlaagbevestigd. ~CEMENT1997/6 31l=~~~~~~~~~f~~~:~~:~:~:~~~[stalenbuis 610 t=16J MB5 (= Maealla 460? utiliteitsbouwstalen buiskruis Ialen l=50det. a? constructief ontwerpastalen buis,610, l=16latenl=50?Mcea II s Speela I Produelsldrsn. 1det. ba kruis lalen l=50det. co