IWONINGBOUW IARCHITECTONISCHONTWERP IBETON IN HET WONINGBEELDP.L.Spits, redacteur CEMENTBeton speelt een belangrijke rol in de woningbouw. Vaak een 'onzichtbare', dievoornamelijk in de constructie is te vinden. De grote series woningwetwoningen(flats) uit de jaren zestig zijn als betoncasco's gebouwd. Deze massaal uitgevallenactie riep een reactie op en vanafde jaren zeventig werd er overwegend laagbouwneergezet.De woning zelfondervond gaandeweg meer belangstelling en sinds de kopersmarktvoor woningen ontstond, zijn de bakens verder verzet. In deze bijdrage wordenenkele projecten getoond waar beton een rol in het uiterlijk speelt.Almere. Daar zijn de veranderingen inhet bouwen en wonen te zien in de di-verse projecten, met nadruk op eenflexibele indeling.Naast 36 wollingprojecten worden eenbasisschool, een gezondheidscentrumen een paviljoen gebouwd. Alle hnan-cieringscategori?n voor wollingen zijner te vinden, van sociale huurwollingentot prern?ehuur en premiekoop, alsme~de ongesubsidieerde huur-en koopwo-llingen.De gevel van een wolling ofvanwelk ander gebouw, vervult? een belangrijke taak, waarbijeen integratie van tal van randvoor-waarden het resultaat bepaalt.Beton is een goedkoop bouwmateriaalmet een beheersbare kwaliteit, rn?ts deuitvoering kwalitatief goed is. In pro-duktietermen gezien, zijn er voor gevelsdrie hoofdprincipes:- kleine betonelementen (blokken enstenen);- grote geprefabriceerde betonelemen~ten;- ter plaatse gestorte betonwanden.Indit onderdeelvanhetthemanummer,architectollische aspecten van wolling-bouw, ligt het accent al gauw op het aldan lliet aanwezig zijn van beton in het82gevelbeeld. Wat dat betreft voldoentwee van de vier behandelde projectenuitstekend aan deze randvoorwaarde. Inhet project Zoetermeer is de betonnenluifel een gezichtsbepalend element opeen rij betonnen casco's. De studenten~wollingen in Eindhoven zijn een uitste-kend voorbeeld van modulair bouwenmet beton waar binnen en buiten eennauwe relatie met elkaar hebben.Verder een project aan de Borneostraatin Den Haag dat 90 wollingen voor ou-deren omvat. Dit tamelijk grote L-vor-rn?ge gebouw is uitgevoerd in grote ele-menten. Met uitzondering van gepro-nonceerde betonnendorpels, bandenendaklijst, zijndegevels uitgevoerdinbak-steen.Tot slot een project van de Buitenexpo- r------~~---------.sitie 1992 van de NWR-BouwRAl inCement 1992 nr. 4LUIFEL-WONINGEN IN ZOETERMEEREen lange rij woningen, rustend onder eensalllenbindende stedebouwkundige luifel, .dat is in hetkort de olllschrijving voor een 0plllerkelijkwoningbouwcolllplex in Zoeterllleer. De bijzonderesituering aan het Floriadellleer heeft de architect,Pieter Weeda, ertoe gebracht een betonnen luifel teontwerpen, waar de woningen .als het ware inpassen.De wijze waarop de luifel aan de woningen is bevestigd,suggereert een aparte constructie, terwijl de luifel eenwezenlijk en door de bewoners gewaardeerd onderdeelvan de woningenvorlllt.O? p een terreinvan 68 ha in Zoe-termeer, gelegen langs despoorbaan en de autosnelwegDen Haag - Utrecht, wordt het Floria-deparkaangelegd. Vanaf12 aprilzal daargedurende een half jaar een. grootseshow van bloemen, planten en bomenwordengehouden.Daarbij worden zo'ni/z miljoen bezoekers verwacht. E?nvan de begrenzingen van het park is hetPloriademeer.Aandezuidzijdevandezewaterpartij ligt als overgang naar de be~bouwing, een rij van 58 woningen, ver-deeldover zes blokken, met een lengtevan 400 m (fOto 1).Van meet af aan heeft de architect hetontwerp van de woningen verbijzon-derd met eenluifelals samenbindendenstedebouwkundig element. De materi-aalkeuze viel op beton als organisch envormvrij materiaal dat ookop lange ter~mijn goed en onderhoudsvrij blijft. Vi-sueelis de luifellosgehoudenvandewo-ningen, waardoor de spleet tussen daken luifel licht doorlaat. Daarmee is eentransparante scheiding ontstaan.Om de uitstraling verder te versterken,is gekozen voor een vierkante gevelope-ning waarin vensters en deur een plaatshebben gekregen (fOto 5).De constructieHet casco van de woningen is in giet-Betonnen luifelHet is deze luifel die een vorm- en ge-zichtsbepalend karakter aan de rij wo-ningen geeft (fOto 4). Uiteraard drukkende kosten van deze luifel op de bouw-prijs. Maar uit de verkoopcijfers van dewoningenlijkthet alsofde luifel de aan-trekkelijkheidjuistheeftvergroot, wantbinnen 14 dagen na bekendmaking wa-ren alle woningen verkocht.4Plattegronddakverdieping3 Doorsnede2 Aanzichthwa tJ100+stildsuittoq:J18Jl)3360__ ___S7]O __=!!!1L ~__.t _+.J5~ __+,9.20-t 1!'itQ . -t ~_ -t---.25 0 ---+hwa~100_..m-- 266=5~+--~23=35_~r--~---~-----~----~-~--~----------' Een ideale situering, die echter om eenstedebouwkundige 'aanvulling' vroeg,aldus de architect. Dewoningenhebbenvrij uitzicht over de plas. Tussen de wo-ningen en het water liggen een trottoireneenfietspad metdaarachtereen rij ta-melijk grote bomen. De ontsluiting vandewoningen bevindt zich aan de anderezijde, waar ook de garages zijn gelegen.Deze vrije-sector woningen zijn meteen inhoud van circa 435 m3zondermeer ruim bemeten. De beukbreedte is6 men dedie,Ete op de beganegrond be-draagt 11 m (j?g. 2-3). Op de tweede ver-dieping bevindt zich een hobbyruimte~--~---~------~--------.-----~---....,-,..fvan 24 m2, van waaruit men toegangheeft tot een terras met luifel (fig. 4).Cement 1992 nt.4 83Over de afwerking van de prefab ele-menten kan worden opgemerkt dat dekolommen een glad oppervlak hebben,terwijl de onderkant van de luifelele-menten van een fyne structuur (sinaas-appelhuid) is voorzien.Als afwijkend elementzijnbij de kopge-vels zgn. eindbalken toegepast (foto JO).Dat zijn balken met aan ??n zijde eenoplegging van luifelelementen en aande andere kant een schuin oplopenderandbalk.de vloer. De balken zijn met moerenvastgezet op ingestorte ankers. De ver-binding is met injectiespecie vastgezet.De luifel bestaat uit een recht elementen een gebogen element, beide zijn 6 mlang. Via luswapening en een aanstot-ting met krimparme mortelworden de-ze elementen verbonden. De luifel-elementen zijn op de balken opgelegdmet staalvilt en bevestigd met een bout-verbinding (fig. 9). De regenwaterafvoeris per woning geregeld via een langs debuitenmuur lopende afvoer.De montage van de elementen ge-schiedde vanafde voorzijde van de wo~ningen, ondanks dat de ontsluitingswegaan de achterkant ligt. Het betekendewel de aanleg van een tijdelijke monta-gebaan.bouw met tunnelbekisting opgetrok-ken. De luifel is een totale prefab con-structie, opgebouwd uit een gebogenbalk, verankerd aan een console van dewoningscheidende wanden rustend opeen prefab kolom die op 2,30 mafstanduitde consolestaat (fig. 6,j?to 7en 8). Ookde kolom staat op dewoningscheidendewand en is met een anker verankerd inIARCHITECTONISCHONTWERP6 Constructietekening luifel5 Aanzkht begane grond; tussenluifel en de woningen bevindt zicheen open ruimteIWONlNGBOUW637S+COnderko.nt blilk I2410Kol unt_ _~~_~5""O-'.:.75,-- ~ ~ ~~~ ~ _2306{Onderkant bulk]-843S+330'-T-::;;.....-::~'S:"" ~_1'-'-9=..::80_~~~_~ -tI'-__~_~__""23"'05'--~ ~4"+_!:-_uifel- elementenontluchti HlaD eh84 Cement 1992 nr. 47-8 Ruwbouw en montage luifelHet gewicht van een tussenbalk be-draagt2,4 t, datvan eeneindbalk 4,9 ton,de rechte luifelelementen zijn 5,5 tzwaar en de gebogen elementen zijn 8,5ton Zwaar. Per woning is circa 17 tonprefab beton als luifelconstructie aan-wezig (j?to 11).Gegevensopdrachtgever: Mabonarcmtect: architectenbureauPieter Weeda, Rotterdamconstructeur en aannemer: IntervamG.,iH?.hi. o~ll;"vl.?~JJ." ...,?"""lt, d~/ S...."'I.,;,"~ ;::::.::~.".:::::":.:,..81/(1I,Sltr.?I~;d;ng??I.,.v,