? ? duurzaamheidDe betonwereld zou moeten veranderen in een productaanbiedende bedrijfstak. Ze zougezamenlijkmoeten nadenken over maatschappelijke problemen endaarvoor, eventueelin samenwerking met andere bedrijfstakken,oplossingen vinden. In dat geval zijn er kan-sen te over voor de bedrijfstak. Dit was de boodschap van de jaarrede die ir. H.J.C. Oud,voorzitter van de Betonvereniging, hield op de Betondag 1996. Een samenvatting.BETONHETDUURZAME MATERIAALVOORDEVOLGENDE EEUWDe betonindustrie, zo meent Oud,is over hetalgemeen een capaciteltsbedriifstak. Zewacht op een opdrachtgever met een volle-dig gespecificeerd ontwerp en voert dat dantegen zeer concurrerende prijzen uit. Het ini-tiatief ligt bij de vragende partij. Oud ziet lie-ver dat de bedrijfstak marktgerichter gaatwerken en het initiatief naar zich toetrekt.MarktbenaderingDe betonwereld zou met haar technologi-sche kennis en innovatieve vermogen ge-vraagd, maar vooral ongevraagd, oplossin-gen kunnen bedenken voor maatschappelij-42ke problemen. Oud: 'De producten en dien-sten die we als industrie aanbieden, moetenwe afstemmen op de, soms latente.behoef-te van onze klanten. De technische invullingis aan onszelf.' Oudwaarschuwt voor een si-tuatie waarbij de analyse van de potenti?levraag wordt overgeslagen en te snel naartechnische oplossingen wordt gegrepen.Oud: 'Wezullen in de huid van de potenti?leklant moeten kruipen en zijn probleem be-grijpen. Anders verzinnen we mischien tech-nologische hoogstandjes waarop de marktniet zit te wachten. Dit vraagt een totaal an-dere marketing dan we gewend zijn.'Maatschappelijke problemenDe maatschappelijke problemen waarvoorde bouw oplossingen kan bieden, liggen ophet vlak van de ruimteschaarste, mobiliteit!verkeersindigestie, duurzame ontwikkeling/milieu, klimaatverandering/zeespiegelstij-ging en arbeidsomstandigheden.Nederland is een van de dichtsbevolkte lan-den ter wereld met 450 inwoners per km2.Ondertussen groeit zowel de economie alshet aantal mensen. In de komende tijd zul-len er zo'n 2 miljoen landgenoten bijkomen.Bovendien hebben we per inwoner steedsmeer woonoppervlak nodig. Eris dus ruimtenodig voor bedrijvigheid, wonen, infrastruc-tuur en natuur. Alleen al in de volle randstadis de komende jaren 7 duizend hectare no-dig voor bedrijvigheid en ongeveer 30 dui-zend ha voor de bouw van 700 duizend wo-ningen. Ditvraagt om creatieve oplossingen,die deels door de bouwwereld kunnen wor-den aangedragen.Nieuw landHet cre?ren van nieuw land is een oplossing.Oud: 'Het nieuwste initiatief op dit gebied isde zogenoemdekustlocatie. De grote lijnenvan het plan zijn er, maar de technologischeinvulling moet nog worden ontwikkeld. Hierliggen grote kansen voor onze bedrijfstak.Wat is er bijvoorbeeld te doen is metoff-sho-retechnieken?' Ook hoogbouw en onder-gronds bouwen bieden oplossingen. In Azl?zijn spectaculaire hoogbouwvoorbeelden,zoals de Petronas Twin Towers (450 m) inKuala Lumpur, het hoogste betonnen ge-bouw ter wereld. Japanse bouwbedrijvenstuderen momenteel op een toren van 1 kmhoog waarin een hele stad kan worden ge-huisvest. Er wordt niet alleen gedacht aanwoningen en kantoren, maar ook aan gesta-pelde fabrieken.OndergrondsOndergronds bouwen beperkt zich in Neder-land tot nog toe tot de infrastructuur. Vol-gens Oud zijn er ook voor de utiliteitsbouwmogelijkheden genoeg: 'We hebben in Ne-derland nu ruim 500 miljoen m2gebouwen.Je kunt niet alles onder de grond stoppen,maar uit een schatting die we hebben ge-maakt, blijkt dat de ondergrondse potentiezo'n 160 miljoen m2 bedraagt. Daarbij moetje denken aan winkels, theaters, bioscopen,stations, garagebedrijven, restaurants enparkeergarages. Bij een bebouwingsdicht-heid van 50% zou er dus 300 miljoen m2ruimte vrijkomen. Dat is 30 duizend hectare:Oud ziet ook mogelijkheden voor modellenen bouwmethoden die inspelen op stedelij-ke verdichting en vernieuwbouw en in het up-te-date houden van de bestaande gebou-wenvoorraad. De betonwereld werkt mo-menteel aan uitvoeringsmethoden om inkrappe binnenstedelijke gebieden met mini-male overlast te kunnen werken.KapitaalvernietigingOud vraagt zich af waarom de betonwereldniet een veel groter aandeel zou kunnen krij-gen in de aanstaande nieuwbouwgolf vanhonderduizenden woningen: 'Kunnen wijgeen goedkope woningen bouwen? Natuur-lijk! Er is alleen, om Louis van Gaal te spre-ken 'een hogere balcirculatie' nodig: Een an-der terrein waarop de bouw innovatieveldee?n kan aandragen, is de infrastructuur.Oud: 'Wie komt er met een 'Plan Lievense'voor de mobiliteit?' Oud vindt overigens weldat er dan iets met die ldee?n moet wordengedaan. Hij noemt de Botlektunnel: 'Die tun-nel is vijf keer ge-englneerd, Vijf bedrijvenhebben daarin tijd en mensen gestoken.??nplan wordt uitgevoerd, met de rest wordtniets gedaan. Eigenlijk is dat pure kapitaal-vernietiging: Oud plaatst dan ook vraagte-kens bij de praktijk van de meervoudige op-CEMENT1996/12drachten en prijsvragen in de utiliteitsbouw.OnkiesDe wijze waarop gebruik gemaakt wordt vande krapte en werkhonger in de markt noemtOud onkies. Het komt volgens hem regelma-tig voor dat aan vier of vijf archltectenbu-reaus wordt gevraagd een ontwerp te leve-ren voor een gebouw. Daarvoor krijgen zedan bijvoorbeeld 25 duizend gulden, terwijlde gemaakte onkosten een ton bedragen.Oud: 'Zo trekken opdrachtgevers voorweiniggeld de beste idee?n uitde markt: TochvindtOud datje de architecten dit ook kunt aanre-kenen. Oud: 'Waarom steken ze de koppennietbij elkaar en spreken af datze ophoudenzodra de 25 mille op is: Ook deBetuwelijn iszo'n voorbeeld. Daarvoor hebben 93 bouw-bedrijven 93 alternatieven ontwikkeld, diedaardoorgeen van alle kans van slagen heb-ben. Oud: 'Wanneer komen de bedrijven ge-zamenlijk met drie ijzersterke alternatie-ven?'KansenBij het ontwikkelen van nieuwe vervoerscon-cepten, ziet Oud grote kansen voor de bouw.De ontwikkeling van integrale oplossingenvereist wel samenwerkingmet andere disci-plines. Een al te eenkennige bedrijfstak laatvolgens Oud kansen liggen. Ook het oplos-sen van milieuproblemen biedt kansen.Oud: 'Denk bijvoorbeeld aan het verwerkenvan Industri?le reststoffen, zoals vliegas enmenggranulaten. Dit is niet nieuw, want wepassen aljaren hoogovencementtoe. Overi-gens zonder dat de samenleving beseft datwe haar daarmee van een aanzienlijk afval-probleemafhelpen: Een kwestie van PR,al-dus Oud. Tochmoet de bouw in dit kader nogwel wat problemen oplossen. Daarvoor zijntechnologische oplossingen nodig. Oud:'Wat moeten we bijvoorbeeld doen om tevoorkomen dat muren met betongranulaatdikker moeten zijn dan muren zonder om de-zelfde prestaties te kunnen leveren? En hoeverkopen we hetdat de hoeveelheid cementbij gebruik van granulaatenorm toeneemt?'GrondstoffenOok voor het probleem van het beslag opeindige grondstoffen kan de bouw doortech-nologische vernieuwing oplossingen aan-dragen. Bijvoorbeeld door slanker construe-ren met hogesterktebeton. het ontwikkelenvan duurzame, flexibel indeelbare draag-constructies van gebouwen, demontabelebouwsystemen en hergebruik van prefab-elementen. Hoewel dat laatste op dit mo-ment niet erg populair is, vindt Oud dat debetonwereld er maar beter voor kan zorgendat er over tien jaar een markt voor is. Debouw kan een grote en positieve rol spelenbij het oplossen van milieuproblemen. OudvindtweJ datzij daarvoorin ruil niet mag wor-den opgezadeld met zeer academische endiscutabele rekenpartijen voor bijvoorbeeldde maximaal toelaatbare radonstraling ingebouwen.StralingOud: 'Het gaat volgens mij niet aan om dezeer hoge radio-actieve straling in Hiroshimaen Nagasaki en het aantal dodelijke slacht-offers daardoor rechtlijnig te extrapolerennaar de zeer lage stralingsintensiteiten vanradon in de bebouwde omgeving. Dat levertnormen op die bouwen in beton onmogelijkmaakt. We kunnen niet meer bouwen opkleigrond. Baksteen en kalkzandsteen kun-nen we niet meer gebruiken en de toepas-sing van lndustri?le reststoffen kunnen wehelemaal wel vergeten: Er zijn aanwijzingendat zeer lage stralingsintensiteiten een gun-stige invloed op de gezondheid zouden kun-nen hebben. Oud: 'Tot nogtoe is VROM nietgevoelig gebleken voor onze argumenten.Maar we willen als bedrijfstak de discussiemet het ministerie nog eens heel graag enstevig aangaan!ProactiefOplossingen vinden voor maatschappelijkevraagstukken vraagt om een ge?ntegreerdebenadering. Het gaat nooit alleen om beton-technologie, maar altijd om een combinatievan verschillende technologie?n. Soms uittotaal andere bedrijfstakken. Volgens Oud isstrategische samenwerking daarvoor nood-zakelijk en vergt dat in de vaak wat eenzelvi-ge betonwereld een cultuuromslag en eenfundamenteel andere benadering van demarkt. Niet reactief, maar proactief. Hetmoet een productaanbiedende bedrijfstakworden, die integraal zal moeten nadenkenover maatschappelijke problemen. Oud: 'Endaarbij, de dingen die we doen,moeten snel-leren beter. Wemoeten nadenken over: con-current engineering, projectongebondensamenwerkingsverbanden en strategischenetwerken. Kortom: betonwereld kom uitjehok!'Redactie?43