A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pI n f r a s t r u c t u u rcement 2005 2 151 |Situatie plannenAntwerpen MobielMasterplan voor mobiliteit AntwerpenBEREIKBAARHEIDGEGARANDEERDDe `werf van de eeuw' wordt het al genoemd in Belgi?: debereikbaarheid van Antwerpen garanderen voor burgersen bedrijfsleven. In het Masterplan Antwerpen Mobiel isvoor een budget van 2,4 miljard euro een keur aan voor-zieningen gepland die weg-, water- en railvervoer optimaalmoeten maken en houden. Een nieuwe tunnel moet de`Ring' van Antwerpen echt rond maken en het vervoer vanen naar stad en haven soepeler laten verlopen. De renova-tie van de Ring zelf valt buiten dit plan, maar zorgt wel datde gesloten Ring na aanleg van de Oosterweelverbindinger voor minstens 40 jaar betrouwbaar bijligt."Nee, een vergelijkbaar project is er niet in Europa.In de wereld doen ze alleen in Boston iets wat er oplijkt, maar daar is het niet zoals in Antwerpen eenmultimodaal project. Wij koppelen alle soorten ver-voer om de stad bereikbaar te maken (fig. 1). Wenemen zowel hindernissen weg voor de `zwakke'weggebruikers, voetgangers en fietsers, als voor deprivate en zakelijke automobilist en het vrachtver-keer", verduidelijkt Yvan Verbakel, manager opera-tions van de Beheersmaatschappij AntwerpenMobiel (BAM).Vrije tram- en busbanen naar de buitenwijkenhoren daarbij, evenals de renovatie van de beroem-de Leien rond het Antwerpse centrum. Om hetwegverkeer te ontlasten zijn tevens het goederen-transport per spoor en met de binnenscheepvaart inde plannen opgenomen. Dat kan door een beterebevaarbaarheid van het Albertkanaal door bruggente vervangen en te verhogen en de renovatie vantwee sluizen. En de optimalisatie van de AntwerpseSingel maakt deze `binnenring' geschikter voor hetstedelijk bestemmingsverkeer. Verder worden alleknelpunten weggewerkt die het openbaar vervoeren fietsers hinderen om de doorstroming te verbe-teren.Aanleiding was een studie halverwege de jarennegentig met de conclusie dat Antwerpen compleetzou dichtslibben als er niets aan de mobiliteit zouworden gedaan. In een regio met ruim 1 miljoeninwoners, toenemende mobiliteit en veel vrachtver-keer van en naar de haven (tweede qua grootte inEuropa) waren ingrijpende maatregelen hardnodig. De Vlaamse regering keurde de plannengoed in 2000 en delegeerde de taken aan denv BAM, die als opdrachtgever voor het consortiumvan drie ingenieursbureaus functioneert dat deEuropese aanbesteding won. Onder de noemerStudiegroep Antwerpen Mobiel (SAM) hebbenTechnum, Grontmij en Arcadis Gedas een tijdelijkevereniging opgericht.G e e n f i l e s"Alles is erop gericht files te voorkomen en tegen tegaan", vult Erik van Celst aan, projectdirecteur vanSAM. "De piek van onze studiewerkzaamheden ligttussen 2003 en 2005, maar in totaal zijn we ruimtien jaar bezig indien we de volledige opdrachtmogen uitwerken. De lijst met wensen was in feiteveel langer, wat we nu doen zijn de prioriteiten vande prioriteiten! De leefbaarheid van Antwerpenwerd bedreigd en alles wat we nu uitvoeren, moetde stad leefbaar en bereikbaar houden. We beste-den extra aandacht aan de milieuaspecten. We heb-ben voor het Masterplan een zeer brede milieuef-fectrapportage gemaakt en daarna pas het trac?be-sluit genomen. Door onze ge?ntegreerde aanpakkunnen we alle soorten vervoer op elkaar afstem-men en aanpassen waar nodig."Een voorbeeld daarvan wordt het sluiten van deRing. Door de Kennedytunnel, de huidige tunnelonder de Schelde ten zuiden van Antwerpen,mogen in de toekomst geen vrachtwagens meer rij-den. Die moeten door de nog aan te leggenOosterweeltunnel rijden, ten noorden van Ant-werpen."Na de stad dus", vervolgt Verbakel. "Personen-auto's behouden een tolvrije doorgang via de Ken-nedytunnel, zo scheiden we twee stromen die geza-menlijk voor files zorgen. En stel dat het op de zui-delijke Ring heel druk is en files dreigen, dan kun-nen we de tol moduleren: bijvoorbeeld direct verla-gen om de personenauto's een alternatief te bieden.Verder zouden we bij grote evenementen bijvoor-beeld de verkeersstroom kunnen sturen door de tol-gelden te combineren met een toegangskaart. Detol zal voor het beroepsvervoer geen punt zijn,omdat ze straks in 9 minuten langs de stad zijn,waar ze nu nog zeker 28 minuten nodig hebben."Een van de belangrijkste pijlers in het plan is hetopenbaar vervoer. Het doortrekken van een aantalbestaande tramlijnen naar omliggende gemeentenals Boechout, Kontich en Hemiksem en nieuwetramlijnen naar Wijnegem, Wommelgem enEkeren moet bewoners aansporen de auto te latenstaan (foto 2). Bij de renovatie van de Ring in 2004bleek al dat een verbeterd aanbod van openbaar ver-voer bijna 30% meer reizigers opleverde, mensendie naar eigen zeggen voorheen hun auto namen.Met de nieuwe tram- en busbanen worden tegelijkveilige fiets- en voetpaden aangelegd, nieuwe riole-ring, veiligere kruispunten en de rijwegen verbe-terd. Snelle trams die de auto evenaren of overtref-fen qua gemiddelde snelheid zijn een alternatiefvoor autovervoer en zorgen voor duurzame mobili-teit.In de stad zelf worden de Leien compleet heraan-gelegd, waarbij ook weer auto's, openbaar vervoeren paden voor fietsers en voetgangers harmonieussamengaan (foto 3 en 4). Waar de Singel aansluit opde Amerikalei in het zuiden en op de Itali?lei in hetnoorden van het centrum, ontstaat een nieuwe `bin-nenring'. Eind 2005 is de zuidelijke helft gereed enrond 2008 moet het werk aan de Leien zijn afge-rond.O o s t e r w e e l t u n n e lHet grootste project in het Masterplan is de nieuwetunnel onder de Schelde ten noorden van de stad.De Oosterweeltunnel moet vooral de verbindingmet de haven verbeteren voor het vrachtverkeer vande E17 vanuit het westen naar de E19 in het noor-den en de E313 in het oosten. De Europese aanbe-steding gebeurt dit jaar en het project van 1 miljardeuro zal tussen 2006 en 2010 worden aangelegd.Als deze tunnel gereed is, wordt de Kennedytunnelvrachtwagenvrij gemaakt, zodat personenauto'ssneller doorgang vinden.Van Celst: "Een vrachtwagen is qua lengte gelijkaan drie personenauto's. Als je het vrachtverkeeromleidt, komt er meteen meer ruimte voor de auto.De Ring kan beter functioneren als je allerlei sluip-verkeer weert. Stedelijk bestemmingsverkeer moetde Singel nemen en niet `even' over de Ring, wantdat zorgt vaak voor files. Momenteel gaan er perdag 128 000 voertuigen over de Ring, terwijl dieA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pI n f r a s t r u c t u u rcement 2005 2163 |De leien in Antwerpenworden compleet ver-nieuwd met onder meervrije tram-busbanen2 |Naar de Antwerpse bui-tengemeenten wordenvrije trambanen aange-legdweg voor de helft van dat aantal was aangelegd. Metrenoveren alleen kom je er dan niet, en daar wordtin het Masterplan allemaal rekening mee gehou-den."De tunnel wordt in een DBFM-contract aangebo-den, waarbij van de opdrachtnemer wordt verlangdminimaal 20% van de investeringskosten op zich tenemen. "Dat geld kunnen ze terugverdienen methet onderhoud", stelt Verbakel. "De tolgelden behe-ren wij als BAM omdat we daar flexibel mee willenomgaan om de verkeersstromen te sturen. Als deRing onverhoopt dichtslibt, kunnen we de tol ver-hogen om het aanbod te verkleinen. En bij gerichtaanbod kan de prijs omlaag. De inkomsten wordengebruikt om ander (openbaar, binnenvaart) vervoerte verbeteren en te investeren in alternatieven."De BAM gaat op de deelprojecten als Oosterweeleen publiek private samenwerking aan. Verbakel:"Of eigenlijk privaat privaat, want de BAM is eennaamloze vennootschap, met als aandeelhoudershet Vlaams gewest en de Vlaamse participatiemaat-schappij. Wij hebben eigen vermogen om de pro-jecten te helpen financieren.Als opdrachtgever laten we veel los, we bestedenzoveel mogelijk uit. Daardoor kan de BAM met eenklein managementteam werken. Terwijl we tochgrote tot zeer grote projecten laten uitvoeren. Detramlijnen gaan per stuk al 30 tot 40 miljoen kos-ten, de twee sluizen zijn goed voor 100 miljoen ende vervanging van de Antwerpse bruggen over ende verbreding van het Albertkanaal kost 180 mil-joen euro. De nieuwe stadsboulevard die de Singelwordt als binnenstedelijke ring kost ruim 300 mil-joen."M i l i e uOmdat het milieu in dit alles een rol speelt, wordtook naar het Kyoto Protocol gekeken dat de maxi-mum uitstoot van kooldioxide (CO2) vastlegt perland. Minder files betekent minder CO2en voor-komt boetes als de uitstoot boven het maximumkomt. Dat is voor alle betrokkenen van belang. HetAntwerps stadsgewest, de aangrenzende gemeen-ten en autonome bedrijven zoals de AntwerpseHaven, De Lijn (openbaar vervoer), de NMBS(treinvervoer) en de Waterwegen letten alle op deCO2-uitstoot. Dat kan zelfs geld opleveren, wantbedrijven en instellingen die minder vervuilen kun-nen hun emissierechten verhandelen sinds dit jaar.Zo kan de verbetering van de leefbaarheid en hetmilieu van Antwerpen naar meerdere kanten voor-deel opleveren.Dat kan Van Celst goed gebruiken in de communi-catie over alle plannen. De SAM verzorgt de publi-citeit en informeert de omwonenden en bedrijvenover werkzaamheden. Met partners als De Lijn enNMBS wordt aanvullend vervoer geregeld vanaf"kiss and ride" parkeerplaatsen. Informatiedagenen tentoonstellingen hebben de bekendheid bij hetpubliek van de werken vergroot en hun inbreng isverwerkt in de plannen. In overleg met doelgroepenworden economische effecten bekeken en negatie-ve gevolgen zoveel mogelijk beperkt. En op de web-site www.werkenantwerpen.be is zowel het laatstenieuws te vinden als een overzicht van alle plannenen projecten. Ton BrehmA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pI n f r a s t r u c t u u rcement 2005 2 174 |Aanleg vrije tram-bus-baan