C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou w40 cement 2007 1Met het nieuwe bedrijfsgebouwwilde het bedrijf Hercuton eenaantal wensen verwezenlijken. Hethoofdkantoor annex bedrijfshalmoest niet alleen aan de eigen ver-anderende huisvestingsbehoeftenvoldoen, maar ook als `showroom'van eigen kunnen dienen richtingpotenti?le klanten. "We wilden er-mee laten zien wat we in huis heb-ben en waarin we ons onderschei-den", vertelt algemeen directeurJeroen de Bonth, tevens projectlei-der nieuwbouw van het kantoor."Het moest een echte blikvangerworden waarin we alle techniekendemonstreerden die we kunnentoepassen."Hercuton bouwt bedrijfsgebouwenuit prefab betonelementen, volgenseigen concept, die turnkey wordenopgeleverd. Dat het eigen kantoorook met dit systeem werd opgezet,sprak dus voor zich. Uitgangspun-ten waren verder dat een duurzameenergievoorziening zou wordentoegepast en dat het pand een goedvoorbeeld zou worden voor inten-sief ruimtegebruik. Dat laatste uitzich in het aanbrengen van par-keervoorzieningen op het dak.L o f t - a r c h i t e c t u u r i nc o m b i n a t i e m e t B K AGekozen werd voor de zogehetenopen `Loft-architectuur', waarin deruimten als het ware zijn gestript,met behulp van `de kunst van hetweglaten'. De constructie en de in-stallaties blijven zo veel mogelijkin het zicht. "Waarmee niet is ge-zegd dat we het ons gemakkelijkmaken", onderstreept De Bonth."Het vereist juist een heel nauw-keurige detaillering, bijvoorbeeldbij de aansluiting van balken enkolommen." Dedato Ontwerpersen Architecten ontwierpen eentransparant gebouw met een hogebeukmaat. De grotendeels glazengevel is in hoogwaardig glas uitge-voerd. Gestreefd werd naar een zogroot mogelijke daglichttoetre-ding, bij zo weinig mogelijk zon-inval. Balkons over de hele breedtevan het pand zorgen voor extraschaduwwerking.Hercuton wilde graag ook op ener-giegebied nieuwe technieken ver-werken in het nieuw bedrijfspand.De Bonth: "We zoeken zo veel mo-gelijk onderscheidend vermogen.Betonkernactivering (BKA) doorde betonmassa is voor ons natuur-lijk ideaal; het geeft een toegevoeg-de waarde voor ons product. Wezien op termijn zeker toekomstvoor deze techniek." Betonkernac-tivering sloot bovendien goed aanop de Loft-architectuur van Deda-to. Door het ontbreken van leidin-gen en radiatoren voor verwar-ming, komt de sobere architectuurnog meer tot z'n recht.Hercuton past in haar prefabbouwsysteem voor 99% kanaalpla-ten toe, vanwege de snelheid waar-mee kan worden gebouwd en deminimale arbeid die nodig is opde bouwplaats. Betonkernactive-ring was er volgens De Bonth ech-ter tot voor kort bijna niet in com-binatie met kanaalplaten. "Toenwe hoorden dat VBI deze toepas-sing toegankelijk ging maken,hebben we dus meteen contactmet hen gezocht." De samenwer-king die hieruit voortkwam, resul-teerde in het eerste utiliteitsge-bouw in Nederland metbetonkernactivering in kanaalpla-ten. Niet alleen voor Hercuton enVBI, maar ook voor architectenbu-reau Dedato en installateur VanPanhuis Ermelo betekende dat eenprimeur.Bedrijfsgebouw als showroomvan eigen kunnenHet bedrijf Hercuton, bouwer van prefab bedrijfsgebouwen, groeide uit zijnjasje. Het bedrijf maakt haar nieuwe gebouw tot voorbeeldproject van eigenkunnen. Het werd het eerste gebouw in Nederland waar betonkernactiveringwerd toegepast in kanaalplaatvloeren van VBI. Daarmee werd het ook eendemonstratieproject voor de VBI Klimaatvloer.1 |Het nieuwe hoofdkan-toor van Hercuton aan deA59 in Nieuwkuijk(foto's: 1 t.m. 3Kees van Unen)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou wcement 2007 1 41De Bonth is zeer tevreden over desamenwerking. "Omdat het deeerste keer was voor alle partijen,had iedereen ook maximale aan-dacht voor het systeem." Als ener-giebron voor zowel verwarmingals koeling is een warmtepompsys-teem aangebracht, met een kleinegasketel als backup.De keuze voor betonkernactive-ring heeft duidelijke consequen-ties voor het bouwproces. Aller-eerst dient de installateur al in deontwerpfase bij het proces te wor-den betrokken; betonkernactive-ring vereist immers een integraalontwerp. De opdrachtverstrekkingvoor installatiewerk geschiedt danook eerder dan gebruikelijk. Bij deprefabricage van de bouwelemen-ten is het leidingverloop al be-kend, zodat hiervoor sparingenkunnen worden aangebracht.Ook tijdens de bouw zelf dienenwerkzaamheden anders te wordengeorganiseerd. Het installatiewerkvindt immers hoofdzakelijk in deruwbouwfase plaats, in plaats vanbij de afbouw. Op de bouwplaatsworden de geprefabriceerde ele-menten aan elkaar gekoppeld enverzamelleidingen aangebracht.Een en ander vereist extra aan-dacht wat betreft planning en or-ganisatie. Dit sluit overigens goedaan bij de bouwwijze van Hercu-ton. "We zijn alleen maar blij wan-neer we het bouwproces nog meerkunnen verkorten."C o n c e p t z e l f u i t p r o b e r e nHet gebouw is inmiddels in ge-bruik sinds maart 2006. Dat bete-kent dat de gebruikers zowel zo-mer- als winterweer hebbenervaren. De Bonth is zeer tevredenmet het resultaat. 's Zomers vielhet koelend vermogen van het ge-bouw op. En in de koude maandenheeft de gasinstallatie nog niet inactie hoeven te komen. "Maar mis-schien is die wel nodig als het10 graden vriest, en we de helling-baan naar het parkeerdak ijsvrijwillen houden."De Bonth roemt de eenvoud vanhet energiesysteem. "Hoe eenvou-diger het systeem, hoe minderkwetsbaar het is." Het energiesy-steem is bovendien gemakkelijkop afstand te bedienen. Beton-kernactivering in combinatie metlagetemperatuurverwarming enhogetemperatuurkoeling is ge-bruiksvriendelijk; ook dit aspectvan het concept benadrukt Hercu-ton richting haar klanten. Wat be-treft de mogelijkheid om met BKAte koelen onderscheidt het systeem2 |De schuine hoeken in de kantine dem-pen het geluid, evenals de stoffen slurfwaardoor ventilatielucht wordt aange-voerd3 |Door het ontbreken van verlaagde pla-fonds zijn akoestische voorzieningennoodzakelijk, zoals het aanbrengen vantapijt op de vloer en baffles aan hetplafonds (links- en rechtsboven op defoto)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou w42 cement 2007 1zich ten opzichte van de meer be-kende vormen van lagetempera-tuurverwarming zoals traditionelewand- en vloerverwarming.Bij toepassing van betonkernacti-vering kan airco achterwege blij-ven. In het bedrijfsgebouw vanHercuton is alleen een simpel ven-tilatiesysteem toegepast op basisvan verdringing, waarbij schonelucht ruimten wordt ingeblazen.De lucht wordt centraal boven inde vide afgezogen, waarbij warmtewordt teruggewonnen middelseen warmtewisselaar.De werknemers zijn erg tevredenover het systeem en roemen hetgelijkmatige klimaat in het ge-bouw. Met name de gelijkmatigeafkoeling wordt erg gewaardeerd.Binnenmilieuklachten zoals rodeogen, droge lippen en tochtklach-ten komen wegens het ontbrekenvan airco niet of nauwelijks voor.Bovendien wordt ook gekoeld inruimten waar in een traditioneleopzet geen airco zou zijn aange-bracht; de temperatuur is binnenhet gebouw dus overal constant.Hercuton houdt de ervaringen vanhaar werknemers nauwlettend inde gaten en voert 24 uur per dagmetingen uit. De Bonth: "Meten isweten. Zo kunnen we ervaringsge-gevens opbouwen en naar onzeklanten toe met overtuiging devoordelen van het systeem over-brengen. We hebben zelf onze nekuitgestoken en het concept zelfuitgeprobeerd. Zoiets wekt ver-trouwen bij de klanten."Hercuton biedt betonkernactive-ring inmiddels ook aan als onder-deel van het door het bedrijf te le-veren bouwconcept. Naar deklanten toe benadrukt Hercutoneen combinatie van voordelen vanbetonkernactivering: naast voorde-len op energie- en comfortgebiedook de goede mogelijkheden omBKA te combineren met het pre-fab-bouwsysteem van Hercuton,vooral in combinatie met de Loft-architectuur.Zoals ook eerder in dit nummeraangegeven, is bij toepassing vanbetonkernactivering akoestiek eenbelangrijk aandachtspunt. Dat iszeker het geval voor het bedrijfs-pand van Hercuton, waarin het be-ton niet alleen in de plafonds, maarook in de vloeren in het zicht englad is afgewerkt. Hercuton heeftop verschillende manieren akoesti-sche maatregelen getroffen; medeom op basis van de ervaringen metde verschillende technieken haareigen klanten te kunnen adviseren.In de kantine is een aantal schuinehoeken aangebracht, waardoor degeluidsweerkaatsing flink is terug-gebracht. Verder wordt het geluidonder meer gedempt door een instof uitgevoerde ventilatiekanaal(foto 2). Akoestische maatregelenin andere ruimten zijn resonantie-panelen (`baffles') en akoestischeplafondeilanden aan het plafond(voor de hoge tonen) en/of tapijtop de vloer (voor de lage tonen)(foto 3). Aan de muur zijn her ender `akoestische kunstwerken' aan-gebracht: stoffen werken waarin(onzichtbaar) steenwol is verwerkt.De Bonth: "Dat werkt zeer effec-tief. Overigens zou je ook helewanden akoestisch kunnen uitvoe-ren."4 |Op de bouw worden deelementen gekoppeld envan verzamelleidingenvoorzien.5 |Het inhijsen van de vloer-elementenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou wcement 2007 1 43In de VBI Klimaatvloer is hetprincipe van betonkernactiveringge?ntegreerd in een 100% kanaal-plaatvloer. Daarmee was hetbedrijf de eerste met een dergelijketoepassing. De Klimaatvloer iseen specifieke toepassing van deVBI Leidingvloer en de VBIAppartementenvloer. De Klimaat-vloer heeft dus ook de voordelenvan de Leidingvloer.Het is mogelijk fabrieksmatigsleuven in de bovenkant van devloer aan te brengen. Deze sleuvenzijn afhankelijk van de vloerhoogte100, 120 en 135 mm diep, zodater binnen de constructieve hoogtevan de vloer ook ruimte is voor lei-dingen voor ventilatie, riolering enelektra. Deze leidingen kunnen bijthermisch actieve vloeren niet meerworden opgenomen in een ver-laagd plafond. Vanwege de water-leidingen in de onderschil van deKlimaatvloer is er een aangepastesparingsrichtlijn, omdat niet overaldoorvoeringen gemaakt kunnenworden. Ten behoeve van de venti-latieopeningen in het plafondkunnenwaar moge-lijk ronde spa-ringen gemaaktworden voor ventila-tieopeningen met eendiameter van 125 mm.Afhankelijk van onder meer dewatertemperatuur, doorstroom-snelheid, slanglengte per register enluchtsnelheid is de capaciteit vande VBI Klimaatvloer 35 ? 45 Wattper m2. In door VBI beschikbaargestelde grafieken kan de capaciteitper plaattype worden afgelezen.De Klimaatvloer wordt geleverd indrie vloerhoogten, 200, 260 en320 mm, waarmee verschillendeoverspanningen kunnen wordengerealiseerd. Grotere overspannin-gen zijn mogelijk door het toepas-sen van een gewapende construc-tieve druklaag. Doordat met deKlimaatvloer grote vrije overspan-ningen mogelijk zijn, biedt dit eenhoge mate van blijvende inde-lingsvrijheid in het gebouw.De leidingregisters zijn in deonderschil van de Klimaatvloerondergebracht. Per vloerelementzijn ??n of twee registers van lei-dingen te plaatsen. De leidingenzijn zowel naar boven als naaronderen aan de aan- en afvoerlei-dingen van de klimaatinstallatiete koppelen. Door de koppelpun-ten van de registers uit te latenkomen in de dwarssleuven van deKlimaatvloeren, kunnen de kop-pelingen op de vloer worden aan-gebracht. Dit maakt het aanbren-gen van de installatie voor deactivering, alsmede ook de werk-zaamheden voor ventilatie enriolering veel eenvoudiger, omdatvan bovenaf gewerkt kan worden.De VBI Klimaatvloer combineertde voordelen van de bouwwijzemet kanaalplaatvloeren en eenflexibel in te richten binnen-ruimte met een flinke reductie openergiekosten vanwege de kli-maatinstallatie. Afhankelijk vande werking van de gekozen instal-latie en financieringsvormbedraagt de terugverdientijd voorde extra investering bij de huidigeenergieprijzen circa vijf jaar.Het systeem is inmiddels toegepastin een aantal Nederlandse projec-ten, waaronder het bedrijfsgebouwvan Hercuton en het nieuwegemeentehuis van het LimburgseStein.Info: VBI, tel. 026-3797979,www.vbi.nl.V B I - K l i m a a t v l o e r : e e n b e s c h r i j v i n gMontage van de leidingen inde fabriekPrincipe Klimaatvloer (artis-timpressie)Er zijn meerdere mogelijk-heden voor het indelen vanregisters in de VBIKlimaatvloer; met doorkop-peling bij oplegging (eenzij-dig of tweezijdig) of naarbeneden in het midden.Doorkoppeling van deKlimaatvloer bij de opleg-ging (variant)abcC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU tiliteitsbou w44 cement 2007 1I n t e r e s s e v a n u i t d e m a r k tHercuton krijgt regelmatig bezoekvan ge?nteresseerde klanten. OokKlimaatvloerleverancier VBI komtregelmatig over de vloer met eengroep belangstellenden. Aad vanPaassen, hoofd R&D bij VBI: "BijHercuton zijn ze erg enthousiast,dus we komen er graag." VanPaassen constateert dat de interes-se voor betonkernactivering vanuitde utiliteitsbouwmarkt groeit, zijhet nu nog vooral onder de zoge-heten `early adaptors'. De commer-ci?le markt kijkt de kat vooralsnoguit de boom en wacht tot meerpraktijkervaring is opgedaan.Voorbeeldprojecten als die vanHercuton kunnen zeker bijdragenaan de acceptatie van BKA.Betonkernactivering brengt extrainvesteringen met zich mee. Datlevert voor commerci?le ontwikke-laars nog vaak een drempel op.Dat de meerinvestering in de ex-ploitatie binnen 5 tot 7 jaar terug-verdiend wordt, wordt door langniet alle partijen in de berekenin-gen meegenomen. Zowel VanPaassen als De Bonth zien danook vooralsnog vooral kansen voorafzet bij ontwikkelaars in de utili-teitsbouw die tevens eindgebrui-kers zijn. De Bonth: "Die hebbenzelf belang bij aspecten als ener-giezuinigheid en comfort." VanPaassen: "We zien nu nog metname interesse vanuit de over-heid. Daar leven energievraagstuk-ken ook beleidsmatig sterk."Van Paassen onderstreept nogeens dat betonkernactivering voorde utiliteitsbouw zeer interessantis gezien de mogelijkheid het sys-teem in te zetten voor koeling. "Inde U-bouw zijn de energielastenvoor koeling nog steeds zes keerzo hoog als voor verwarming. Datmaakt betonkernactivering voordeze sector extra aantrekkelijk. Bo-vendien kunnen installaties klei-ner worden gedimensioneerd, om-dat de piekbelastingen in hetenergieverbruik voor koeling enverwarming minder hoog zijn.Daarnaast zijn er minder meetba-re, maar niet minder belangrijkevoordelen: het comfort in deze ge-bouwen is nadrukkelijk beter enook neemt de arbeidsproductiviteittoe."Overigens ziet Van Paassen ookvoor woningbouw groeiende per-spectieven voor betonkernactive-ring. "Zeker wanneer de EPBD,zeg maar de Europese energie-prestatienorm, wordt ingevoerd.In de berekening van de EuropeseEPC wordt koeling veel nadrukke-lijker gewaardeerd."Voor toepassing van betonkernac-tivering gloren er al met al dusgoede tijden. Van Paassen zietdaarin belangrijke winst voor debetonbouwindustrie: "Sterker nog:ik zie betonkernactivering als h?titem waarmee de betonbouw zichmomenteel als industrie kan on-derscheiden te opzichte van ande-re bouwmethoden." nAnne Marij PostelProjectgegevensopdrachtgever:Hercuton b.v.architect:Dedato Ontwerpers en Architectenconstructeur:Adviesbureau Opzeeland b.v.leverancier verwarmings- enkoelsysteem:Nathanaannemer:Hercuton b.v.leverancier Klimaatvloer:VBI Verkoopmaatschappijleverancier installaties W:Van Panhuis Ermeloleverancier installaties E:Ad Bouman Elektroleverancier akoestische plafonds:Coat Acousticleverancier parkeerdak:Zoontjes beton6 |Aansluiting van balkenen kolommen vereistnauwkeurige detaillering7 |Plattegrond