ir.Tj.V?sserRijkswaterstaat, Deltadienst Assemblage van deonderdelenInleidingDe wens dat de bestaande geulen in de Oos-terschelde niet gewijzigd mochten worden,leidde tot het plan om de stormvloedkering teprefabriceren. De onderdelen waaruit destormvloedkering is samengesteld zijn zeergroot in omvang. De filtermatten hebben hetoppervlak van een voetbalveld, de pijlershebben de massa van een vrachtschip, deboven- en dorpelbalken hebben het formaat ende afmetingen van brugdelen. Dezeonderdelen moeten onder water op tij in eenonbeschutte omgeving geplaatst worden. Deonderdelen van de bovenbouw zoals deopzetstukken, de bovenbalken, de bruggen, deschuiven en de hydraulische cilinders zijn ookzwaar maar zij kunnen boven water geplaatstworden.De vier onderwerpen van dit artikel zijn:1. planningen assemblage;2. besluitvorming in het ontwerp en deuitvoering;3. hydro-en meteo-informatiesysteem;4. een handleiding voor toekomstig gebruik.Planning van de assemblageDe onderdelen die samen uiteindelijk de keringvormen zijn in volgorde van plaatsing:1. de filtermat en de tussenliggendenaden;2. de bovenmat;3. detegelmat;4. de pijlers;5. de breukstenen drempel;6. de opzetstukken;7. de schuiven;8. deonderdorpelbalk;9. de bovendorpelbalk;10. de drempeltoplaag.De werktuigen die gebouwd zijn om de ge-prefabriceerde onderdelen te plaatsen zijngroot in vergelijking tot de breedte van de driesluitgaten waarin zij moeten werken. Devolgorde van de uitvoering is van noord naarzuid, van de smalste naar de breedste geul,dus van de Hammen via de Schaar naar deRoompot. In een vrij vroeg stadium werd hetduidelijk dat de beperkingen, opgelegd door dewerkruimte die de schepen nodig hebben, dewerkwijze van assembleren zou beheersen.Het mattenlegponton Cardium bijvoorbeeld1Monding Oosterschelde2Verhouding pijler ten opzichte vanconcertgebouw de Doelen in Rotterdammet zijn ankerdraden, kan niet dichter bij hetvoorafgaande diepteverdichtingsvaar-tuigMytilus komen dan 1050 m en het hef-schipOstrea kan de Cardium niet dichter volgen danop 1050 m afstand. Deze beperkingen zijn hetgevolg van de wens kruisende ankerdradenzoveel mogelijk te voorkomen (fig. 3).Een andere beslissende factor voor de plan-ning van de samenbouw is de stroomsnelheid(fig. 4) en de daardoor optredende uit-Cement XXXIV (1982) nr. 11 760A = CARDIUM= JAN HEYMANS= ANKERSD = ANKERKABELS MET BOESBAKKENE = ANKERPALENF = HULPBRUGG = FENDERKABELH = FUNDERINGSMATTEN= BODEMBESCHERMING3 Ankerpatroonschuring in de nauwer wordende sluitgaten.Daardoor kunnen niet alle damaanzettenvoorafgaand aan het plaatsen van de filter-matten worden gebouwd. Het werd duidelijk datde beste manier om de planning van desamenbouw op papier te zetten zou zijn in devorm van een tijdwegdiagram, net zoalsspoorweg- en luchtvaartmaatschappijen ditplegen te doen. Talrijke varianten zijn uitge-werkt totdat uiteindelijk Plan 600 het definitieveschema werd (fig. 5). Dit ontwerp is gebaseerdop voortgangs-snelheden van elkedeelhandeling. De snelheden zijn ingeschat opbasis van een analyse van alle handelingen ineen cyclus onder weersomstandigheden dieeen statistisch verantwoorde hoeveelheidonwerkbaar weer inhouden. De consequentiesvan het afwijken van het schema zijn zeercomplex en omdat zij zich zeker zullenvoordoen, is er een poging gedaan om hettijdwegdiagram te automatiseren met behulpvan een computer, teneinde snel tot eenvaststelling van de gevolgen van wijzigingen inde operaties te komen.Het geautomatiseerde tijdwegdiagram stelt hetprojectmanagement in staat van tevorenverschillende voortgangssnelheden in hetbouwplan te introduceren. Op deze manier kanhet plan op gevoeligheid worden getest en devoorspelling van de einddatum van het projectkan van een waarschijnlijkheid voorzienworden. Zo kan de probabilistische benaderingdie gebruikt is bij het ontwerp, nu ookaangewend worden voor het inschatten van debouwtijd (fig. 6).Besluitvorming in ontwerp en uitvoeringDe bouw van de stormvloedkering gebeurtvolgens een raamcontract dat is opgemaaktmet een consortium van waterbouwkundigeaannemers. Dit contract stelt de spelregels vastvolgens welke de prijzen tot stand komen voorontwerpwerkzaamheden en voor de uitvoering.Dit betekent dat dezelfde groep ingenieurs diebetrokken is bij het ontwerp ook later in deuitvoering werkt. Dit was noodzakelijk omdathet ontwerp nog uitgewerkt moest wordenterwijl de uitvoering al was begon-5 Tijd-wegdiagramA = CARDIUM= OSTREA= DREMPELD = VERKEERS OKER * HAMERSTUKKENKE = SCHUIVENF = DORPELBALKENG = BOVENBALKENH = DREMPEL TOPLAAGCement XXXIV (1982) nr. 11 761nen. Aanvankelijk gold dit voor de geslotendam, maar later ook voor de stormvloedkering.Een tweede contract is gesloten met eencombinatie van constructiebedrijven voor defabricage en de plaatsing van de stalenschuiven en deelectro-mechanische uitrusting.Dit contract bestaat uit een aantal deel-contracten met een vastgestelde aanne-mingssom en meteen indexatieclausule. Hetontwerpproces van de waterbouwkundigewerken vindt plaats in gemengde groepen,bestaande uit ingenieurs van de aannemer enopdrachtgever. Deze afdelingen rapporterenaan de ontwerpstaf die de hoofdlijnen uitzet ende ontwerpen beoordeelt op consistentie en opkosten-consequenties. Besluiten worden opalle niveaus van deontwerporganisatie met eenstemmigheidgenomen. Deze manier van besluitvormingkost veel tijd maar het heeft het enormevoordeel dat het ontwerp door alle deelnemerswordt gedragen. Algehele acceptatie van hetontwerp draagt veel bij tot de motivatie van deontwerpmanagers die na het ontwerp belastworden met de uitvoering van hun eigenontwerpen. Gedurende de uitvoering echterworden de rollen van opdrachtgever enaannemer anders. De aannemer heeft eenvaste aannemingssom voor een gedeelte vanhet uit te voeren werk en het personeel, belastmet de uitvoering, wil tot een profijtelijke voort-gang van de bouw komen. De ontwerpersworden opzichters en als zodanig mogen zijzich niet mengen in de be-7Raming en kosten8Raming en kosten van enkele groteprojecten9Organisatieschema projectstormvloedkeringCement XXXIV (1982) nr. 11 76270aGolffrequentie10bGetijfrequentie10cWindfrequentiedrijfsvoering van de aannemers. Zij moetenzodanig op elk besluitvormingsniveauge?nformeerd zijn, dat zij in staat zijn de aardvan de besluiten van de aannemer tebeoordelen op kwaliteit, tijd en kostenaspecten.Dit vergt een verandering van de organisatievan de opdrachtgever omdat de voortgang vande uitvoering zo snel verloopt, dat snellebeslissingen genomen moeten worden. Hetgezag van ??n beslisser komt in plaats vangroepsbeslissingen tijdens de ontwerpfase.Bovengenoemd proces van veranderingen vande organisatie is een activiteit die continuplaatsvindt omdat verschillende onderdeleneerder overgaan van ontwerp naar uitvoeringdan andere onderdelen. Gedurende de laatstejaren zijn de organisaties van opdrachtgever enaannemer allebei geleidelijk veranderd van eenontwerpgeori?nteerde naar eenuitvoeringsgeori?nteerde organisatie.Bij de opdrachtgever, Rijkswaterstaat, zijn dedeelprojecten gegroepeerd in 5 bureaus. Demanager van elk projectbureau is tevens belastmet het toezicht op de prefabricage van debijbehorende onderdelen. De 5 projectbureauszijn van gelijkwaardige betekenis. De indelingis als volgt: grondverbetering en damaanzetten;filtermatten en drempel; plaatsen van pijlers enbouw van bijzonder materieel;plaatsen van bruggen, opzetstukken en dor-pelbalken;plaatsen van schuiven en mechanische con-structies.Elk projectbureau heeft 3 besluitvor-mingsniveaus. Besluiten kunnen autonoomdoor iedere projectbureau-manager genomenworden zolang het effect van zijn beslissingengeen invloed heeft op andere bu-reaus. Dit is niet vaak het geval, zodat uitwis-seling van gegevens veelal plaatsvindt onderco?rdinatie van het projectmanagementteam.De besluiten worden genomen aan de handvan kwaliteitsnormen, opgenomen indeelbestekken en aan de hand vantolerantienormen, afgeleid uit een algemenetolerantie-leidraad.De vijf projectbureaus bestaan elk uit ongeveer30 medewerkers. Zij worden bijgestaan dooreen even groot aantal stafmedewerkers die deprojectbureaus van informatie of ondersteuningvoorzien. Voorbeelden van dezeondersteuningsactiviteiten zijn:- maatvoering en onderwaterinspectie;- risico-analyse en toleranties;- onderzoek en waterloopkunde;- architectuur en landschappelijke inpas-singen;- administratie en secretariaat;- kostprijs en nacalculatie.Hydro- en meteo-informatiesysteemDe stormvloedkering is geprojecteerd op eenzeer onvriendelijke kust. Kenmerkend is deveranderlijkheid van de zandbanken. Stormenwekken onregelmatige golven op en vervormengetijdekrommen tot gevaarlijke waarden. Somsreduceert mist de wereld tot een paar vierkantemeter. Het tijdsbestek om de onderdelen teplaatsen rond de laag-waterkentering is minderdan twee uur. Er zijn maar 10 'werkvensters' ineen werkweek van 126 uur. Veel van dezeperiodes zijn onwerkbaar door slecht weer. Deoverblijvende 'vensters' zijn kostbaar en zullennauwkeurig voorspeld moeten worden vooreen optimaal gebruik. Daarom is er een unieksysteem ontworpen dat het 'Hydro MeteoCentrum' heet en dat niet alleen het weervoorspelt in de regio maar tevens in-Cement XXXIV (1982) nr. 11 76311Akoestische zandtransportmeterformatie verschaft over verwachte getijdebe-wegingen en stroomsnelheden. Pogingen zijnondernomen om ook zandtransport veroorzaaktdoor de getijde- en golfbeweging tevoorspellen.De voorspellingen worden op regelmatigetijden beschikbaar gesteld aan de aannemer enopdrachtgever om te komen tot een accurateplanning van de uitvoering in de sluitgaten.Indien van tevoren kenbaar gemaakt, bestaatde mogelijkheid om voor specialegelegenheden een extra voorspelling teverkrijgen. De Hydro Meteo informatie is dagen nacht verkrijgbaar bij de be-richtenkamer ophet werk waaraan de meteorologen,hydrografen en hydrologen hun gegevensleveren.Het personeel op de werktuigen en schepenkrijgt de informatie door middel van bulletins,radiouitzendingen en telefoonverbindingen.Een handleiding voor toekomstig gebruikBij het gereedkomen van de stormvloedkeringkomt deze onder beheer van de directieZeeland van Rijkswaterstaat. Bij de overdrachtwordt een complete set revisiedocumentenovergelegd. Deze ontwerpnota beschrijft hetontwerp zoals het is uitgevoerd. De informatiein deze nota moet zo begrijpelijk zijn dat debeheerder in staat is elk detail van deconstructie terug te vinden. Daarom is hetnoodzakelijk om tijdens hetontwerp en de uitvoering het archief up to datete houden. De tijdspanne van 10 jaar van hetvoorontwerp tot de totstandkoming van hetproject is te lang om dit na be?indiging van hetwerk te doen, al was het alleen al omdattussentijds personeelswisselingenplaatsvinden. Tevens is het noodzakelijk omeen handleiding te hebben voor toekomstigonderhoud gebaseerd op waarnemingen enervaringen opgedaan tijdens de uitvoering. Omdie reden is een aantal ingenieurs binnen deprojectorganisatie bezig een onder-houdshandleiding op te stellen.Een beslissing om de kering te sluiten heefteen enorm effect op het milieu in het Oos-terscheldegebied. Het gevolg kan zijn datverschillende belangen met elkaar in conflictkomen.Sluiting bij laagwaterkentering heeft bij-voorbeeld een negatief effect op het leefmilieuop de platen die langer dan ??n tij droogvallen.De verdediging van de dijken rond deOosterschelde ondervindt een nadelig effectwanneer de sluiting plaatsvindt gedurende dehoogwaterkentering. Er wordt gestudeerd opverschillende strategie?n voor het openen ensluiten, afhankelijk van mogelijke calamiteitenzoals stormvloeden of verontreinigingen. Hetresultaat van deze studie zal zijn dat de be-heerder van de kering de beschikking krijgtover computerprogramma's voor verschil-lende soorten sluitingen die gebruikt kunnenworden vanuit het dienstengebouw.Noodvoorzieningen om elke schuif ter plekke tekunnen bedienen worden ingebouwd in debrugliggers. De bedieningsstrategie?n wordenvooraf besproken met alle belanghebbendepartijen in het gebied zoals de vissers, deecologen en de polderbestu-ren dieverantwoordelijk zijn voor de dijken.MeerwaardeDe besproken onderwerpen vormen een deelvan de dagelijkse besognes van de pro-jectleiding. Het multifunctionele doel van dekering vergroot het ervaringsgebied van debouwers tot meer dan de techniek. Het is onzeovertuiging dat dit soort ervaring een waardeheeft die niet uitgedrukt kan worden in geldmaar wel rendabel kan zijn wanneer dezewereldwijd worden ingezet. Een andere, meerdirecte bron van inkomsten is de verkoop vande speciale vaartuigen en fabrieken diegefinancierd zijn door de opdrachtgever. Reedsnu is er een wereldwijde campagne gestart,nog voordat de schepen aan het werk zijn, ommet de bijzondere capaciteiten enmogelijkheden van het materieel te adverteren.De ervaring om ongebruikelijke zaken metongebruikelijk materieel aan te pakken is in debij de bouw betrokken bedrijven beschikbaarom ook andersoortige problemen in anderewerelddelen te helpen oplossen.Cement XXXIV (1982) nr. 11 764Cement XXXIV (1982) nr. 11 765