C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 1999 1 45ing.P.J.M. Bruineberg, Ingenieurs-groep van Rossum, Beverwijkir. J.J. Linssen, Betonbank, DriebergenIn de moderne woningbouw wordenterecht hoge eisen gesteld aan degeluidwering tussen woningen. Dezeeisen zijn vastgelegd in hetBouwbesluit. Gietbouwcasco?s metmassieve woningscheidende wan-den voldoen aan deze eisen. Uit hetoogpunt van duurzaam bouwen istegenwoordig vaak een verbeterdegeluidsisolatie gewenst. In het natio-naal pakket Duurzaam Bouwenwordt aanbevolen de isolatie-indexzelfs met 5 dB te verhogen.Deze verbeterde geluidsisolatie isrealiseerbaar door ankerloze spouw-wanden van beton te bouwen. Dezeoplossing wordt steeds vaker en metgroot succes toegepast. Wel moetspeciale aandacht worden besteedaan de stabiliteit van de woningen.Vaak werd deze verzekerd doordwarswanden in de gevel of naasthet trapgat. Thans is een systeemontwikkeld waarbij de eindwandenvan een blok woningen de stabiliteitwaarborgen en de woningen onder-ling worden gekoppeld. De voorde-len zijn ongewapende spouwwan-den en een vrijere woningindeling.In de tunnelgietbouw zijn spe-ciale bekistingen ontwikkeldwaarmee een spouwconstructiebetrekkelijk eenvoudig te realise-ren is. De spouw wordt gemaaktmet een stalen spouwbekistingdie tussen twee tunnels wordtgeplaatst. Bij het lossen wordt despouwbekisting door middel vaneen eenvoudige handeling inelkaar geschoven van 60 tot 40mm. Hierdoor ontstaat ruimtedie het verwijderen van de bekis-ting mogelijk maakt.De stabiliteit van woningen metankerloze spouwwanden vergtspeciale aandacht. Bij massievewanden wordt ervan uitgegaandat de stabiliteit is gewaarborgddoor de buigstijve knooppuntentussen de vloeren en de onge-wapende tussenwanden. Voorankerloze spouwwanden is dezeoplossing niet toereikend endient de stabiliteit op een anderewijze tot stand te wordengebracht.S t a b i l i t e i tIn de praktijk worden bij wonin-gen met ankerloze spouwwan-den vaak stabiliteitswanden toe-gepast. In samenwerking metSmit's Bouwbedrijf (SBB) heeftde auteur Bruineberg een econo-mischer systeem ontwikkeldvoor het waarborgen van destandzekerheid.Bij dit systeem leveren de eind-wanden, voorzien van een dub-bel wapeningsnet, de stabiliteitvan een heel woningblok. De tus-senwanden hoeven nauwelijkseen bijdrage te leveren aan destabiliteit en kunnen ongewa-pend worden uitgevoerd. De eind-wanden zijn in dit systeem dikkerdan de tussenwanden. De verdie-pingsvloeren van de woningenAnkerloze spouwwand:stil en stabielVerwijderen van hetbekistingselementwaarmee de spouwwordt geformeerdC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 1999 146worden ter plaatse van de voor- enachtergevel doorgekoppeld meteen stabiliteitsanker (fig. 1).Woningcasco's met massievewanden en ankerloze spouwwan-den kunnen beide als onge-schoorde constructies wordenbeschouwd. Stabiliteitswandenin voor- en achtergevel, of naasthet trapgat, zijn overbodig waar-door een grote indelingsvrijheidvan de woning blijft bestaan.B e r e k e n i n gDe stabiliteit van een casco metongewapende tussenwandenmoet worden berekend met eencomputerprogramma voor niet-lineair elastische berekeningen.De tussenwanden worden indeze berekening meegenomen,maar doordat deze wanden nietzijn gewapend, zal het berekendemoment na een aantal iteratiesklein zijn (fig. 2).V l o e r d i k t eDe vloerdikte wordt gebaseerdop een middenwoning waarbijde ongewapende spouwwandengeen inklemming kunnen leve-ren. De doorbuiging van de vloe-ren is in dit systeem veelal maat-gevend. Het betreft hier de bijko-mende doorbuiging, aangeziende onmiddellijk optredende door-buiging wordt gecompenseerddoor een zeeg. De meest econo-mische vloer is zodanig gedimen-sioneerd dat geen extra wape-ning voor de stijfheid nodig is.Bij het bepalen van vloerdiktemoet tevens gelet worden op delocatie van het trapgat en randbe-lastingen langs de gevel. Verderkunnen de horizontale vervor-mingseisen bepalend zijn voorde vloerdikte. Immers, de vloer-dikte bepaalt mede de veerstijf-heid waarmee de wanden wor-den vastgehouden.W a n d d i k t eDe eindwanden die de stabiliteitvan een heel woningblok waar-borgen, zijn minimaal 200 mmdik en worden gewapend meteen dubbel wapeningsnet. In degangbare woningbouw is een netvan ? 12 - 200 gebruikelijk. Hetmaken van openingen in deeindwanden is mogelijk, maarmoet met de berekening wordenmeegenomen.De dikte van de ongewapendespouwbladen is minimaal 120mm. Om deze wand te kunnenstorten, moet de betonspecie zijnvoorzien van een superplastifi-ceerder. De spouw tussen de bla-den is 60 mm breed.In veel gevallen worden de tweespouwbladen tegelijkertijd ge-stort. Als het storten van despouwbladen niet op hetzelfdemoment plaatsvindt, zal de algestorte wand horizontale stort-belasting ondervinden tijdens hetvolgende stort. Om deze belastingte kunnen opnemen, moet debelaste wand worden gewapend.Een dubbel wapeningsnet ? 5 - 150blijkt meestal voldoende.Op de begane grond en de ver-diepingsvloeren worden kim-men tot 160 mm boven de ruwevloer gestort. Deze kimmen zijnnoodzakelijk voor het aanbren-gen en stellen van de tunnelbe-kisting. Het is aan te raden dezekim te wapenen omdat het plaat-sen van de tunnels met behoor-lijk wat kracht gepaard kan gaan.T o p p e nDe toppen van de woningen wor-den meestal niet met een tunnel-bekisting gestort. Veelal maaktmen gebruik van losse wandbe-kistingen. Soms worden prefabelementen gebruikt. Bij toepas-sing van wandbekistingen is hetevengoed raadzaam kimmen opde vloer te maken. Hoewel dit bijlosse wandbekistingen nietnoodzakelijk is, is het in verbandmet de doorkoppeling toch wen-selijk (fig. 3).De vrij hoge toppen kunnen tij-1| Stabiliteitssysteemvan een woningblok metdoorkoppelingen2| Momentenlijn woning-blok met ongewapendetussenwandenspouwwandenminimaal 120 ? 60 ? 120 mmongewapendeindwandenminimaal 200 mm gewapendC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 1999 1 47dens het ontkisten door eengeringe druk worden bescha-digd. Daarom is het raadzaam inelk geval de middenzones van detoppen te wapenen. Door het toe-passen van een enkel net wordthet sluiten van de bekisting vande toppen sterk vereenvoudigd.D o o r k o p p e l i n gOm een heel woningblok stabielte krijgen, worden de beuken invoor- en achtergevel, ter hoogtevan de verdiepingsvloeren door-gekoppeld. Deze doorkoppelin-gen moeten in staat zijn de hori-zontale belasting door te geven.Deze belasting bestaat niet alleenuit windbelasting; de twee eind-beuken in een woningblok heb-ben door de verticale belastingimmers de neiging naar elkaartoe te komen, hetgeen door deankers wordt tegengegaan. Hetaandeel van deze krachten is aan-zienlijk. Met behulp van een sta-biliteitsberekening volgens deniet-lineaire-elasticiteitstheorie,kan de grootte van deze krachtenworden bepaald.De koppeling moet zo wordenuitgevoerd dat die gemakkelijk isaan te brengen, terwijl de tole-rantie in de spouwbreedte tussentwee wanden kan worden opge-vangen.In samenwerking met SBB iseen anker ontwikkeld en getestdat voldoet aan de gestelde eisenmet betrekking tot sterkte ?ntolerantie (fig. 4).Uit akoestische praktijkmetin-gen is gebleken dat dit ankergeen noemenswaardige invloedop de geluidwering van de wan-den heeft.De voordelen van het bereikenvan voldoende stabiliteit viagewapende eindwanden en door-koppeling, zijn het niet hoevenwapenen van de spouwwandenen een vrijere woningindelingdoor het achterwege kunnen blij-ven van dwars geplaatste stabili-teitswanden. s3| Kimkoppeling bij stalenwandbekisting4| Stabiliteitsanker