Analyse en kritische beschouwing van detraditionele en moderne bouwmethodendoor prof. ir. B. H. H. ZweersInleidingNa de oorlog zijn een niet te noemen aantal bouwsystemen ont-worpen met als voornaamste doel: door middel van rationalisatievan de traditionele bouwwijze een vergroting van de arbeids-produktiviteit te verkrijgen.Vele systemen zijn gestorven, alvorens tot uitvoering te zijn ge-komen; andere hebben zich tot heden kunnen handhaven endienen zich thans aan onder het motto: systeembouw, montage-bouw, prefabricage, ge?ndustrialiseerde bouw, gemechaniseerdebouw, gerationaliseerde bouw en andere schoonklinkende namen,waardoor een grote spraak- en begripsverwarring is ontstaan.Het lijkt daarom interessant eens na te gaan, in hoeverre er richt-lijnen zijn te vinden, die als maatstaf kunnen dienen voor de be-oordeling, in hoeverre het oorspronkelijke, en naar onze meningook het kenmerkende doel --de vergroting van de arbeids-produktiviteit-- is bereikt.Bij de hierna volgende behandeling zal dus de vergroting van dearbeidsproduktiviteit als kriterium gelden, terwijl andere fak-toren, zoals deviezenbesparing, materiaalschaarste en dergelijke,buiten beschouwing zullen blijven.Zoals altijd, zullen de bovengenoemde richtlijnen kunnen wordengeformuleerd na een analyse van de verschillende werkwijzen.Er van uitgaande, dat het volledig gemechaniseerde bedrijf eenmaximum aan arbeidsbesparing bereikt, wordt ter vergelijkingeen analyse gegeven van:I. een volledig gemechaniseerd bedrijf met ??n bedrijfsgang,II. een volledig gemechaniseerd bedrijf met samengestelde be-drijfsgang,III. het traditionele bouwbedrijf,IV. de vervaardiging van een binnenmuur op traditionele wijze.Het volledig gemechaniseerde bedrijfI. Het meest eenvoudige proc?d?De grondstof wordt aangevoerd, ondergaat verschillendeopeenvolgende bewerkingen (doorloopt diverse fasen van debedrijfsgang) en het eindprodukt wordt naar de plaats vanbestemming gebracht (schema I).K e n m e r k : de handelingen zijn plaatsvast en het pro-dukt beweegt.De volgende voordelen zijn hieraan verbonden :I. vergaande mechanisatie van de opeenvolgende fasen is mo-gelijk; de machines zijn plaatsvast;2. de overblijvende spierhandelingen zullen door de repetitie ineen snel tempo kunnen worden verricht;3. passende huisvesting van personeel en apparatuur is vooriedere bedrijfsfase mogelijk.Dit laatste punt brengt met zich mede:continu?teit (onafha kelijk v:.n weersomstandigheden),nconstante kwaliteit,betere controle van kwaliteit en arbeidsprestatie,betere werkomstandigheden, sociale verzorging en daardoormeer binding aan het bedrijf.II. Een meer samengestelde bedrijfsgangOnderdelen worden op de wijze als bij I. in verschillende pro-duktielijnen vervaardigd; in de hoofd bed rijfslijn vindt in har-monische volgorde of uitsluitend montage of montage en be-werking plaats (schema II).Al is schema II, ingewikkelder dan I,. principieel zijn de processenhetzelfde, omdat ook hier het aangroeiende produkt beweegt ende handelingen plaatsvast zijn.Indien voor monteren wordt ge;teld : pasklaai maken en bevestigenis het duidelijk, dat de produktie, die met een grote maatvastheidwerkt, wat betreft de montage het minst arbeidsintensief is.De auto-industrie, die tot het uiterste op rationalisatie is inge-steld, werkt op deze wijze.Het traditionele bouwbedrijfIII. Het gehele gebouwDe historisch gegroeide bouwnijverheid leeft een bepaaldewijze van werken ontwikkeld, waaraan door de eeuwen heenprincipieel niet veel is veranderd.Op de bouwplaats wordt vooreerst de 'ruwbouw' opgetrok-ken, waarbij vanaf de eerste gelegde steen het produkt plaats-vast is, met als gevolg dat alle hierna volgende handelingenmobiel zijn.Al maakt de tegenwoordige traditionele bouw hoe langer hoemeer gebruik van fabriekmatig vervaardigde bouwelementen,het vooraf sparen van openingen of sleuven voor het aan-brengen van leidingen, past niet in het kader van deze bouw-wijze. Hierdoor wordt de harmonische volgorde van de reedsniet plaatsvaste handelingen verstoord en ontstaat het gevaarvoor 'het beschadigen van elkaars werk'. Het hierna volgendevoorbeeld moge dit demonstreren.Cement 9 (1957) Nr. 5-6 185SCHEMA IVSchema IV. De diverse opeenvolgende handelingen bij de bouw van een binnenmuur op traditionele wijzeIV. Een binnenmuurBijgaand schema IV geeft de diverse opeenvolgende handelingenaan. Kenmerkend zijn:1. het produkt is plaatsvast, de bewerkingen zijn van de eerste totde laatste mobiel;2. de harmonische volgorde van de bewerkingen is volkomen teloor; de logische volgorde zou zijn: eerst het kozijn en deleidingen monteren en dan de muur maken;3. zelfs de handelingen van bepaalde vakmensen zijn, bij de ver-vaardiging van dit ?ne bouwelement, niet meer continu.De moderne bouwmethodenZoals gezegd, hebben na de oorlog velen zich ingespannen om toteen zekere rationalisatie te komen.Resumerend zijn te onderscheiden:A. De groep die getracht heeft, voor de ruwbouw een andere uit-voeringswijze te vinden.Bij al deze systemen wordt getracht op een andere wijze dandoor het metselen van baksteen, een muurconstructie te ver-vaardigen.In deze tijd van schaarste aan baksteen en metselaars heeft diteen zekere verdienste, voor het eigenlijke vraagstuk: mechani-satie, is het vrijwel waardeloos;B. Systemen die de klemtoon hebben laten vallen op een der meestbelangrijke facetten: harmonische volgorde van de handelingen.Hierbij worden, in een van geprefabriceerde elementen ver-vaardigde bekisting, kozijnen en leidingen gemonteerd; daarnawordt betonspecie gestort.De harmonische volgorde is er wel, maaralle bewerkingen, ookdie er op volgen, geschieden op de bouwplaats en zijn dusmobiel, terwijl ook de gevolgen van onwerkbaar weer niet zijnopgeheven;C. Systemen die, met behoud van de harmonische opbouw, werkenmet geprefabriceerde elementen van kleine afmetingen.De harmonie in de opbouw is slechts bereikbaar, indien maat-vastheid wordt verkregen.Hierbij doet zich in het bouwbedrijf een aparte moeilijkheidvoor, omdat de materialen, waarmee het bouwbedrijf werkt'zoals beton, hout en steen, ook al legt men zich op de maat-nauwkeurigheid toe, hiervoor weinig geschikt zijn.Maatvastheid in het bouwbedrijf is alleen te verkrijgen bijmaatvoering over grote lengten; bij het aaneenrijen van eenaantal kleine elementen vormt de sommatie van de onvermijde-lijke toleranties van de afzonderlijke eenheden een ontoelaat-bare maatafwijking.Deze systemen komen dan ook in de meeste gevallen tot eenmaatvoerend betonnen of stalen skelet, waaraan de verdereelementen harmonisch worden gemonteerd.In verband met het grote aantal benodigde elementen dienenzij als massaprodukt vervaardigd en verwerkt te worden.Het is dan een stringente eis, het aantal typen zeer gering tehouden; het gevolg is, dat het kleine element meestal de mo-dulus van de afmetingen wordt.De ekonomische afmetingen van dergelijke elementen blijkenniet beneden de 25 tot 30 cm te liggen; voor het effici?nt ont-werpen van woningen echter blijkt telkens weer de modulusin de buurt van de koppenmaat te liggen. De nadelige gevolgenvan deze complicatie zullen niet altijd kunnen worden ver-meden.Ook hier is dus een harmonische volgorde van de handelingenbereikt; zij blijven echter mobiel en geschieden op de bouw-plaats;D. Systemen die hel kleinste --in zijn uiteindelijke staat afgewerkte--onderdeel van het bouwwerk, als mechanisch geproduceerde een-heid vervaardigen.De bedrijfsgang kan dar de struktuur van het geanalyseerdevoorbeeld II. volgen, met alle daaraan verbonden voordelen.De kleinste eenheid, tijvoorbeeld een binnenwand, blijktechter groot van dimensie en gewicht te zijn, en heeft dus zijnaparte moeilijkheden.Die moeilijkheden zijn als volgt samen te vatten:1. voor fabricage, transport naar het werk en montage is zwaarmaterieel nodig;2. de overheid, die enerzijds mechanisatie propageert, legtanderzijds hierop een ::ware boete door het heffen van extraomzetbelasti ngen ;3. in verband met de grete investeringen zijn langdurige groteopdrachten noodzakeijk.Hiertegenover staat, dat:1. de gemechaniseerde produktie in zijn meest v?rstrekkendevorm in het bouwproces is ingevoerd,2. de overblijvende bewerkingen aan het plaatsvaste produkttot een minimum zijn beperkt.Voor een volkomen mechanische produktie is het nodig, dat heteindprodukt mobiel is, hetgeen met woningen praktisch niet tebereiken is.Maar wel is het onmiddellijk daaraan voorafgaandestadium bereikt.De onderdelen worden in hun uiteindelijke staat van voltooiingmechanisch vervaardigd; hierdoor wordt bereikt, dat ook deafbouw, dit bij de traditionele werkwijze sterk arbeidsintensievedeel van het bouwen met zijn mobiele, niet harmonische werk-wijze, in het harmonisch verlopende, plaatsvaste, gemechaniseer-de produktieproces wordt opgenomen.De montage, die onvermijdelijk mobiel blijft, heeft een volkomenharmonisch verloop, is sterk weerongevoelig en kan in belang-rijke mate worden gemechaniseerd.ConclusieEen maximale opvoering van de arbeidsproduktiviteit in hetbouwproces is slechts te bereiken door fabriekmatige, mecha-nische vervaardiging van grote maatvaste elementen, die defabriek in hun uiteindelijke staat van voltooiing verlaten.Analysis of and critical observations on tradi-tional and modern methods of buildingby Prof. B. H. H. Zweers, Constr. Eng.This article, in making a comparison of buildingsystems, gives a short analysis of: (a) a completelymechanised manufacture in a single operation and(b) with a combined cycle of operations; (c) thetraditional way of building and (d) the making of aninside wall according to the traditional manner.In modern building methods one distinguishesfour main groups, irrespective of the manner ofworking. The author comes to the conclusion thata maximum increase of productivity in che build-ing operation can only be achieved by mechanicalmanufacture of large elements of fixed dimensionswhich leave the factory in their final shape.186Analyse et ?tude critique des m?thodes tra-ditionnelles et modernes dans le b?timentpar le professeur 8. H. H. Zweers. ing?nieurAfin de comparer les syst?mes actuels du b?ti-ment, cet article offre une br?ve analyse: (a) d'uneentreprise enti?rement m?canis?e ? simple pro-c?d? et (b) ? proc?d? multiple, (c) l'entreprisetraditionelle du b?timent et (d) la fabrication tra-ditionelle d'un mur int?rieur. Les m?thodes mo-dernes du b?timent distinguent quatre groupesprincipaux, divis?s d'apr?s les modes de travail.L'auteur arrive ? la conclusion qu'un accroisse-ment maximal de la productivit? du travail dans laconstruction ne peut s'obtenir que par une fabri-cation m?canis?e en s?rie de grands ?l?ments ?dimensions constantes, quittant l'usine ? l'?tatfini.Analyie und kritische Betrachtung ?ber-lieferter und moderner Baumethodenvon Prof. Dipl.-Ing. B. H. H. ZweersDiese Abhandlung umfasst vergleichsweise einekurze Analyse von Baubetrieben, basiert einerseitsauf den heutzutage gebr?uchlichen, vollst?ndigmecha lisiercen Bausystemen und zwar (a) miteinem einzigen, (b) mit einem zusammengestelltenArbeitigang, und anderseits (c) auf der tradition-nellen Bauweise mit (d). der Anwendung dieser aufdie Erstellung von Innenmauern. Bei der modernenBauweise unterscheidet man, abh?ngig von derArbeitiweise, vier Hauptgruppen. Der Verfasserzieht den Schluss, dass eine maximale Steigerungder Arbeitsproduktivit?t im Bauprozess nurdurch die fabrikm?ssige Erzeugung grosser, ein-heillich dimensionierter Elemente erreichtwerden kann, welche die Fabrik im Endzustandverlassen.Cernent 9 (1957) Nr. 5-6