themaA2 Maastricht, m??r dan een tunnel6 20154themaA2 Maastricht,m??r dan eentunnel1De Groene Loper, ??n plan voor stad en snelwegA2 Maastricht, m??r dan een tunnel 6 2015 5Voor een betere bereikbaarheid van de stad en door-stroming van het verkeer wordt in Maastrichtgebouwd aan het project A2 Maastricht. Het meestbekende onderdeel van het project is ongetwijfeldde eerste dubbellaagse tunnel in Nederland. Daar-naast worden er nog 21 andere kunstwerkengebouwd. Bovendien is het megaproject nietcompleet zonder aandacht voor stedenbouw, land-schap, natuur en archeologie. Dat komt tot uitdruk-king in de naam die Avenue2 in 2008 heeft bedachtvoor het plan: de Groene Loper.Een drukke autoweg die de stad Maastricht doormidden klieft,een vertraging voor vele Nederlanders op weg naar het zuiden.De A2 bij Maastricht werd vrij snel na de aanleg in de jarenzestig een frustratie voor inwoners, bezoekers en andere auto-mobilisten. Al in de jaren tachtig deed Rijkswaterstaat onder-zoek naar aanpassing van de weg. En ook in de jaren negentigwerden plannen gemaakt om de doorstroming op de A2, debereikbaarheid van de stad en de leefbaarheid langs deA2-passage te verbeteren. Uiteindelijk zijn in 2003 de samen-werkende overheden ? Rijkswaterstaat, de gemeente Maas-tricht, de provincie Limburg en de gemeente Meerssen ? eenconcrete zoektocht gestart naar ??n plan voor stad en snelweg.Aanbesteding op kwaliteitDe aanbesteding van A2 Maastricht was geen wedstrijd opprijs, maar op kwaliteit. De vijf consortia die meededen aan deaanbesteding kenden vooraf het contractbudget waarbinnenhet plan moest worden gerealiseerd. Het winnende plan moestvoldoen aan alle eisen, maar zou vooral scoren op het invullenvan wensen en het benutten van kansen voor de omgeving; hetbeste plan voor stad en snelweg.De beoordeling van die meerwaarde is gedaan door een onaf-hankelijke commissie van deskundigen: de Gunningsadvies-commissie. Deze deskundigen waren experts op het terrein vanbestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen en opverkeerskundig, stedenbouwkundig, milieukundig en (bouw)technisch gebied (zie kader). Naast de Gunningsadviescommis-sie werd een Tenderboard ingesteld. Deze zag toe op de zorg-vuldigheid van het aanbestedingsproces dat werd gevoerdvolgens de zogenoemde concurrentiegerichte dialoog.Ambitiedocument en consultatierondeEen aanbesteding is een behoorlijk ingewikkeld proces met eenset aan spelregels voor de directbetrokkenen. Een proces datvoor de omgeving, de stad, ook nog eens achter geslotendeuren plaatsvindt. Om `de stad' beter te betrekken bij deaanbesteding zijn twee belangrijke maatregelen getroffen.Om zo duidelijk mogelijk informatie te kunnen geven tijdensdeze periode van ruim twee jaar, is ? op de eerste plaats ? een`Ambitiedocument' samengesteld. Dit liet zien w??r de publiekepartijen naartoe wilden met het project en h?e zij dat wildenbereiken. Daarbij werd zowel ingegaan op de gewenste situatiena realisatie als tijdens de uitvoering van het project. HetAmbitiedocument maakte deel uit van het aanbestedings-dossier en gaf inzicht in eisen, wensen en gunningscriteriadie moesten leiden tot de beste keuze.Op de tweede plaats werd besloten dat de deelnemende markt-partijen op het einde van de aanbesteding zelf hun plannenaan de stad zouden toelichten en dat iedereen hierop mochtreageren.De aanbestedingsprocedure is uiteindelijk eind 2006 gestartmet vijf marktpartijen. Eind 2008-begin 2009 hebben driemarktpartijen hun plannen gepresenteerd aan de stad tijdenseen grootscheepse consultatieronde.Tijdens de zeven jaar van procedures is veel aandacht uitgegaannaar interactie met de omgeving. Zo heeft iedereen zeven keereen reactie (niet-verplichte inspraak) dan wel een zienswijze(juridisch verplichte inspraak) kunnen indienen op de plan-voorbereiding. Hierbij is door het projectbureau A2 Maastrichten vanaf 2008 met de betrokken marktpartijen veel aandachtbesteed aan het vertalen van enorme hoeveelheden technischeinformatie.D?sir?e FlorieProjectbureau A2 Maastricht1 De nieuwe A2-tunnel in aanbouwfoto: Bert Janssen, A2 MaastrichtGunningsadviescommissieDe Gunningsadviescommissie bestond uit oud-burgemeester van Enschede en ten tijde van deaanbesteding voorzitter van de Kamer van Koop-handel Jan Mans, specialist in ontwikkeling vanverkeersbeleid Hans Blom, voormalig rijksbouw-meester Jo Coenen, milieueconoom WimHafkamp, specialist ondergronds bouwen BandiHorvat en rijksadviseur voor het Landschap DirkSijmons.A2 Maastricht, m??r dan een tunnel6 20156themade werknaam voor de langgerekte bomenlaan die straks ? overeen afstand van 5 km ? over de tunnel door de stad slingert. Vanhet Europaplein aan de zuidkant tot in het buitengebied tussenMaastricht en Meerssen aan de noordkant. Het wordt een plekwaar mensen bij elkaar komen om te wonen, te werken en terecre?ren. Meer dan duizend bomen zorgen ervoor dat deGroene Loper zijn naam dubbel en dwars verdient.Motivatie GunningsadviescommissieEen van de drie marktpartijen die indertijd een plan indienden,deed dat onder aanvullende voorwaarden. Hierdoor kon hetplan niet door de Gunningsadviescommissie worden beoor-deeld. De andere twee plannen werden uitgebreid bekeken: `deGroene Loper' van Avenue2 en `Verrassende Verbindingen' vande Unie van Maastricht.In haar advies benadrukte de Gunningsadviescommissie haaroordeel als volgt: "Beide plannen zijn kwalitatief hoogwaardig.In beide plannen zijn de buitengewoon complexe problemendie in de markt zijn gezet op daadwerkelijk integrale wijzeopgelost. Deze conclusie laat onverlet dat er iets te kiezen valt.De twee gekozen oplossingen verschillen op veel punten sterkvan elkaar. Het plan van Avenue2 en de daarbij behorendetunnelconfiguratie geeft al met al op vrijwel alle aspecten eengrotere meerwaarde: doorstroming, bereikbaarheid, leefbaar-heid, opheffen barri?res en kansen voor stadsontwikkeling."Het gunningsbesluit van de Stuurgroep A2 Maastricht in 2009was de afronding van de aanbestedingsprocedure. Het plan deGroene Loper werd opgenomen in een ontwerptrac?besluit eneen ontwerpbestemmingsplan.Anders dan andersDe aanpak van A2 Maastricht is anders dan anders. Niet alleenzijn gebiedsontwikkeling en verkeersinfrastructuur samenaangepakt als gelijkwaardige onderdelen van ??n plan. Ook deDe Groene LoperIn 2009 is uiteindelijk de keuze gevallen op het plan `de GroeneLoper' van Avenue2. Het plan biedt een totaaloplossing voorinfrastructuur en stadsontwikkeling, met een evenwichtigeoplossing voor voetgangers, fietsers en automobilisten. Het zorgtvoor een goede bereikbaarheid van Maastricht en een beteredoorstroming op de A2 bij kruispunt Geusselt en knooppuntEuropaplein. Door een verhoging van de verkeersveiligheid ende leefbaarheid in Maastricht Oost biedt het project bovendiennieuwe kansen voor de ontwikkeling van de omliggende wijken.De Groene Loper staat niet alleen voor het totaalplan. Het is ook23A2 Maastricht, m??r dan een tunnel 6 2015 72 De Groene Loper in vogelvluchtfoto: Peter Wijnands, A2 Maastricht3 Profiel van de dubbellaagse tunnel met bovenop de nieuwe parklaan4 Mijlpalen 2006-2026procedures hebben een bijzonder traject gevolgd. Trac?wet,bestemmingsplannen en aanbestedingsprocedures zijn tegelijkdoorlopen om marktpartijen zo vroeg mogelijk bij de plannente betrekken en te komen tot een integraal plan in plaats vaneen optelsom van deeloplossingen. `Slechts' zeven jaar zijnnodig geweest om de procedures af te ronden. Deze aanpakheeft geleid tot een kwalitatief hoogwaardig plan. En doordatde verschillende partijen nauw samenwerken, kan het projectsnel en effici?nt worden uitgevoerd.Maastrichtse ModelDe Groene Loper is een voorbeeld van integrale gebiedsont-wikkeling. Contractueel is er tot 2026 de tijd om letterlijk `allesmet alles te verbinden'. De manier waarop dit gebeurt, is in deloop der tijd het `Maastrichtse Model' gaan heten. Dit modelstaat voor een intensieve samenwerking tussen opdrachtgever(publieke partijen) en opdrachtnemer (marktpartijen). Het iseen formule die inspanningen vraagt van alle partners, wantieder moet zijn eigen (bedrijfsvoerings-)regels voor een deelloslaten. Maar het resultaat is die inspanning meer dan waard.Een samenwerkingsverband dat wil slagen, moet professioneelResultaten consultatieronde (2008-2009)3590 bezoekers Consultatiecentrum261 ingevulde Consultatiewijzers, waarvan21 belangenorganisaties3500 inhoudelijke reacties leidden tot wijzigingen per planwaarvan11 wijzigingen in de Groene Loper van Avenue22 nieuwe opties in de Groene Loper van Avenue2samenwerkingsovereenkomstpubliek partijenstart Europese aanbestedingstart uitvoeringstart bouw tunnelopleveringverkeersinfrastructuurtrac?besluit &bestemmingsplannenontwerp-trac?besluit &ontwerp bestemmingsplannenonherroepelijk trac?besluit &bestemmingsplankeuze Groene Loperondertekening contractoplevering laatste vastgoed2006 2007 2009 2010 2011 20262017201620132012worden georganiseerd. Daarbij gaat het niet alleen over de structuur,maar ook over duidelijke rollen, taken en besluit-vorming. Daaromwerd aan opdrachtgeverskant al in 2003 ? nog voor de aanbeste-dingsfase ? gekozen om een onafhankelijke organisatie, Projectbu-reau A2 Maastricht, op te zetten. Dit projectbureau fungeert als4A2 Maastricht, m??r dan een tunnel6 20158themainfrastructuur als bovengrondse herinrichting. De opdracht-gevers krijgen een gegarandeerd pakket geleverd: onder meer22 kunstwerken en bijbehorende infrastructuur, landschapsver-betering en de Groene Loper van Europaplein tot in de Land-goederenzone.Opdrachtnemer Avenue2 ontwikkelt voor eigen risico het vast-goeddeel. Het contract voor het vastgoed loopt door tot in2026. Afhankelijk van marktvraag en autonome ontwikkelin-gen, betreft dit 1141 woningen (incl. herbouw, sloop en 89 terenoveren appartementen in de Gemeenteflat) en maximaal30 000 m2nieuwe vastgoedontwikkeling (waarvan maximaal6000 m2detailhandel en horeca). Dit is vooral bij de kopsekanten van het tunneltrac? bij Europaplein en Geusselt en bijde P&R Maastricht Noord in Beatrixhaven.opdrachtgever en bestaat uit Rijkswaterstaat, provincie Limburg,gemeente Maastricht en gemeente Meerssen.Het projectbureau huurt waar nodig externe expertise in, alsaanvulling op medewerkers uit de vier moederorganisaties. Tussen2003 en 2009 stond het projectbureau garant voor een goede co?r-dinatie van de planvoorbereiding zoals aanbesteding en planolo-gisch proces. Naast het projectbureau bestaat er een stuurgroep, deraad van commissarissen, die toezicht houdt op het projectbureau.De partners van het Maastrichtse Model zijn meer dan alleen`stakeholders'. Het zijn `aandeelhouders', want iedereen inves-teert in het gemeenschappelijke belang van het project. A2Maastricht heeft zes `aandeelhouders'. Naast de vier opdracht-gevende partijen zijn dat aan opdrachtnemerszijde BallastNedam en Strukton, die samenwerken in de combinatieAvenue2. Vanaf 2010 zorgt het projectbureau samen metAvenue2 voor de uitvoering. Deze jaren heeft de bouwsectorhet moeilijk. Anno 2015 wordt bekeken hoe Ballast Nedam enStrukton hun (contractuele) taakverdeling kunnen herzien. Tentijde van publicatie van dit artikel is dit proces nog in gang.InvesteringenHet project A2 Maastricht is een PPS-project (publiek-privatesamenwerking). Het project brengt een investering van circa eenmiljard euro in de bouwsector met zich mee. Het grootste deelhiervan is publiek, een kleiner deel privaat. Daarnaast komt eenzogenaamd `sneeuwbaleffect' tot stand. Investering door Rijken regio leidt immers tot andere investeringen zoals vastgoed-ontwikkeling en een aanzuigende economische werking.De investering omvat een integraal gebiedsontwerp, dus zowel56A2 Maastricht, m??r dan een tunnel 6 2015 95 Bedrijvigheid in de bouwkuipfoto: Peter Wijnands, A2 Maastricht6 Voorlichting van omwonenden tijdens de Dag van de Bouw in 2015foto Bert Janssen A2 MaastrichtEen voorbeeld van het `sneeuwbaleffect' is de samenwerking vanAlbert Heijn, gemeente Maastricht en bouwer Avenue2. Dezesamenwerking startte in 2014. Op basis van de al bekende contou-ren hebben zij gezamenlijk gekeken naar extra mogelijkheden voorde gebiedsontwikkeling voor het nieuwe centrum in MaastrichtOost. Albert Heijn wil graag een nieuwe winkel bouwen. GemeenteMaastricht kiest voor de herinrichting van het Koningsplein/Oran-jeplein tot een nieuw stadspark. En Avenue2 zal de Gemeenteflatrenoveren en de parklaan aanleggen.Financi?nWat het publieke gedeelte van de investering betreft, wordtcirca 680 miljoen euro bijgedragen door het Rijk. De provincieLimburg en de gemeenten Maastricht en Meerssen investerensamen circa 150 miljoen euro. Het project wordt ook voor20 miljoen euro medegefinancierd door het Trans-Europeesvervoersnetwerk (TEN-T). Samen leggen Rijk en regio duscirca 850 miljoen euro bij elkaar voor de realisatie van A2Maastricht. Onderdeel van dit bedrag is het waardevast makenvan het projectbudget. Hierdoor loopt het budget in de pas metde actuele en algemene prijsontwikkelingen. Eenvoudigergezegd is dit een inflatiecorrectie. Het waardevast maken vanhet projectbudget betreft niet de marktontwikkeling van hetvastgoed. Dit is voor risico van bouwer Avenue2.CommunicatieA2 Maastricht werkt met ??n gezamenlijk team communicatie,centrale woordvoering en omgevingsmanagement van hetprojectbureau en Avenue2. Over alle activiteiten wordt inte-graal gecommuniceerd. `De buitenwereld' heeft geen bood-schap aan contractbepalingen of onderlinge afspraken, maarwil zo snel en helder mogelijk weten wat, wanneer en waar gaatgebeuren. Dat kan alleen door de `wij- versus zij-gedachte' aande kant te schuiven, zowel intern als extern. Gezamenlijkecommunicatie betekent ook openheid van opdrachtnemer naaropdrachtgever en andersom. Zowel in goede, als in slechtetijden. Vaste uitvalsbasis voor alle communicatie is www.a2maastricht.nl. Hierop staat nu vooral de uitvoering van deinfrastructuuronderdelen, maar ook aanpak van de planvoor-bereiding en procedures zijn er terug te vinden. In 2015 iswww.mijngroeneloper.nl gelanceerd. Deze nieuwe website gaatvooral over tijdelijke en definitieve bovengrondse herinrichtingen richt zich op huidige en nieuwe bewoners en investeerders.Tot slotInmiddels is de planvoorbereiding geschiedenis en hebbeninwoners en weggebruikers volop ervaren hoe het is als eentunnel wordt aangelegd dwars door de stad, waar het woekerenis met iedere vierkante meter aan ruimte. De vrees dat hetverkeer haast letterlijk stil zou komen te staan en de bedrijvendaardoor schade zouden oplopen, is niet bewaarheid. De door-stroming is tijdens de bouw niet verslechterd. Vooral voorbe-reidingen voor de bouwkuip, zoals het verleggen van kabels enleidingen en sloop van een aantal flats, hebben voor de omge-ving behoorlijk wat overlast opgeleverd. Maar uiteindelijk heeftdiezelfde omgeving veel respect gekregen voor de uitgekiendebouwlogistiek en -techniek en het verkeersmanagement. Deinwoners zijn trots dat zo een groots project in hun stad wordtgerealiseerd. Zo namen 9700 ge?nteresseerden een kijkje bij A2Maastricht tijdens de Dag van de Bouw 2015. Daarmee was A2Maastricht het best bezochte bouwproject van Nederland.Op het moment van schrijven van dit artikel is de ruwbouwvan de dubbellaagse tunnel klaar en is de immense tunnel-bouwkuip verdwenen. Net als de stalen stempels, rijdendetraversen en torenhoge kranen. Nog zeker tot eind 2016 is ernodig om de tunnel af te bouwen, in te richten en klaar temaken voor gebruik. PROJECTGEGEVENSproject De Groene Loper voor A2 Maastrichtopdrachtgever Projectbureau A2 Maastricht bestaande uitRijkswaterstaat, gemeente Maastricht, provincie Limburg en gemeenteMeerssenopdrachtnemer Avenue2, bestaande uit Ballast Nedam en StruktonOverige betrokkenen tijdens aanbesteding o.a. ARCADIS Nederland,West8 Urban Design & Landscape Architecture, Humble Architecten, dGmROverige betrokkenen tijdens uitvoering o.a. Mebin, GrondverzetCombinatie Maastricht (bestaande uit de firma's Leenaerts en JanssenGroup), Z?blin, Bemalingscombinatie A2 Maastricht (samenwerking tussenHenk vanTongeren bronbemaling en Reinders-Wessemius, onderdeel vanhet Duitse H?lscherWasserbau), Reef en Swanenberg IJzer GroepLandelijke TunnelstandaardRijkswaterstaat heeft samen met diverse marktpartijen de Landelijke Tunnelstan-daard ontwikkeld, de standaard voor alle toekomstige rijkstunnels in Nederland (offi-cieel de Wet Aanvullende Regels Veiligheid Wegtunnels, WARVW). Hiermee wordende functionele eisen, processen, het ontwerp en de inrichting van tunnels gelijk-getrokken. Zo zorgt de Landelijke Tunnelstandaard voor meer eenheid. Daarnaastbevat hij een aantal leidraden voor het beheer en de organisatie van rijkstunnels.De Landelijke Tunnelstandaard zat al in de pijplijn toen de aanbesteding is gestart.Er is toen besloten het project aan te besteden en de kosten ten gevolge van deLandelijke Tunnelstandaard pas later aan te vullen. Afgesproken is dat de partij dieeen wijziging wil doorvoeren, deze ook moet financieren. In het geval van de Lande-lijke Tunnelstandaard is het een wijziging door het Rijk.