C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 860Uitgangspunt bij de ontwikkelingwas voor Jongen de voor de toe-komst voorziene krapte op dearbeidsmarkt. Om die tendensvoortezijn,wildehetbouwbedrijfeen flexibel en licht systeemkunnen neerzetten. Woonstich-ting Etten-Leur fungeerde daarbijals katalysator. Onderzoek vandeze woningbouwvereniging hadnamelijk aangetoond dat dewoningmarktsituatie in West-Brabant?vergrijzingeneengrootaandeel aan arbeidersgezinnenen eengezinswoningen ? meer enmeer vroeg om uitwisselbare,levensloopbestendige woningen,die eenvoudig en snel aan dewensenvande(toekomstige)klan-ten aan te passen en voor elkedoelgroep geschikt zouden zijn.O n t w e r pHetprojectvan36woningenindeVinex-wijk De Keen, was opge-deeld in twee blokken van tienhuurwoningen en twee blokkenvan acht koopwoningen. Voor detwintig huurwoningen (huurprijsgemiddeld 710,-/maand) werdeen open inschrijving gehan-teerd, waarvoor grote belangstel-ling bestond. Alle toekomstigebewoners hadden de keuze uitzestien verschillende indelings-mogelijkheden: vier verschillen-de plattegronden voor de beganegrond en vier voor de verdieping.De zestien mogelijke indelings-varianten zijn allemaal gekozen;vooral de gesloten, grotere woon-keuken bleek populair. Ook inmeerwerk, bijvoorbeeld in dekeuken- of badkamerinrichting,hadden de aanstaande bewonerseen ruime keuze.Dat zoveel keuzemogelijkhedenwerden aangeboden, had overi-gens wel gevolgen voor de orga-nisatiestructuur van de woning-bouwvereniging. De medewer-kers van de afdeling Verhuurmoestenzichvoornamelijkbezig-houdenmethetbegeleidenvandetoekomstige huurders in het ma-ken van allerlei afwegingen.Elf woningen worden nu in eersteinstantie bewoond door jongeren,vijf door 55-plussers en vier dooroverige huishoudens. Een kwartvan de huurders is daarbij inge-gaan op het aanbod om voor tienjaar of langer een huurvastcon-tract af te sluiten. De koopwonin-gen bleken eveneens zeer gewilden gingen ook vooral naar jonge-ren en 55-plussers.C o n s t r u c t i eDe A+-woning is vrijwel geheelopgebouwd uit geprefabriceerdeonderdelen. De opbouw bestaatuit stalen frames ter plaatsevan de initi?le woningscheidendewand, en prefab betonnen sand-wichgevelelementen. De vloerenworden op deze frames opgelegd.De frames zijn gefundeerd op eenprefab betonnen funderingsbalk,waarin ankers voor de staalcon-structie zijn opgenomen. Tweeverbandstaven in het vlak van dewoningscheidende wand zorgenvoor de stabiliteit in dwarsrich-ting.In langsrichting zorgen de prefab-betonelementen voor de stabili-teit. De sandwichgevel is uitge-voerd in traditioneel metselwerken in de fabriek reeds voorzienvan kozijnen en isolatie. Een pre-A+: De modulaire woningG. van der Zanden, PreFab LimburgHet systeem bevindt zich nog middenin een leertraject, maar volgensBouwbedrijf Jongen moet de A+-woning binnen twee jaar kunnen concurre-ren met andere systemen. Basis vormt de INFRA+-vloer, die samen met stalenframes en prefab betonnen sandwichgevelelementen, de woning stabielmaakt. Het eerste project, 36 woningen voor de Woonstichting Etten-Leur,verkreeg van de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV) een voor-beeldstatus.Prefab funderingsbalkenzijn de basis voor een snelleopbouwC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 8 61fabbetonbalkonderdegevelzorgtvoor de vorstkering en voor kop-peling van de funderingsbalkenonder de woningscheidendewanden.De woningscheidende wandenbestaan uit twee volledig ontkop-pelde wanden van elk twee lagengipskartonplaten ? voor de brand-werendheid van de stalen kolom-men ? op metal-stud profielen.De tussenruimte is opgevuld metminerale wol. Ook de binnen-wanden zijn als metal-stud uitge-voerd. In een aantal woningen iseen nieuw type lichte scheidings-wand toegepast dat sneller temonteren is en eveneens aan degeluidseisen voldoet.U i t v o e r i n gAfhankelijk van de grondslagworden de woningen gefundeerdop prefab heipalen of poeren. Omde montage van de woning te ver-eenvoudigen, moet w?l de boven-kant van paal of poer exact ophoogte liggen. Het skelet komtvolledig geprefabriceerd op debouwplaats aan. De montagegebeurt verder volledig droog.In Etten-Leur stond de buiten-schil van het eerste blok van tienwoningen na vier weken. Dewoningen waren daarmee wind-en waterdicht, waardoor de ver-dere afbouw in een min of meergeconditioneerde omgeving konplaatshebben. De montage van dewoningscheidende wanden be-hoefde pas in een later stadium tegeschieden, wat voor de afbouw ?traditioneel gekenmerkt door devele disciplines die gelijktijdigaanhetwerkzijn?grotelogistiekevoordelen bood. In plaats van hetgebruikelijkeparallelleprocesont-stond zo een serieel proces.Het complex van 36 woningen isintotaalinongeveerzesmaandengerealiseerd. De stichtingskostenper woning bedroegen alles bijelkaar 174 000 gulden, incl. BTW.F l e x i b i l i t e i tDe A+-woning is modulair opge-bouwd uit veelvouden van 300mm. Onderdelen kunnen hier-binnen worden gecombineerd enaan elkaar gezet. Dat geldt tevensvoor de toekomst: omdat ook hetdak met Infra+-vloeren is uitge-voerd, kan er bijvoorbeeld een-voudig een verdieping wordenDetails over de prefab gevelC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 862opgezet. Daarnaast zijn de platte-gronden gemakkelijk te verande-ren. Als bewoners dat wensen, isvoorts een gevelpaneel te verwij-deren, om plaats te maken voorbijvoorbeeld een serre. Verderkunnen twee woningen wordensamengevoegd tot ??n grote wo-ning, door de woningscheidendewanden te verwijderen. Daarbijkan eventueel de plaats van hetstabiliteitsverband in het stalenframe worden aangepast. En bo-venal maakt de Infra+-vloer hetmogelijk binnen de heersendewoningmaat leidingen te verleg-gen of andere voorzieningen aante brengen.F i n a n c i e r i n gDe woningen worden niet in degebruikelijke 50 tot 75 jaar afge-schreven. Door de modulaire op-bouw kunnen de casco's langermee. Van binnen kan die afschrij-vingsduur juist weer korter zijn,door het flexibel inspelen op ver-anderendewoonwensen.InEtten-Leur zijn voor de inbouw goed-koperematerialentoegepast,waar-door de bouwkosten enigszinswerden gedrukt.T o e k o m s tBouwbedrijf Jongen ontwikkelten bouwt momenteel ongeveerduizend woningen per jaar. NahetgeslaagdeexperimentinEtten-Leur en de realisatie van veertienEcoflex-woningen in IJsselstein,waarin eveneens de Infra+-vloeris verwerkt, is Jongen momenteelbezig met de voorbereiding cqrealisatievanwoningbouwprojec-ten op basis van het A+-systeemin onder meer Heerlen, Swal-men, Sittard, Terneuzen enUtrecht. Vooral de grootschaligemodulaire en industri?le opbouwlijken de slaagkans van hetsysteem te vergroten, zeker als deloonkosten een nog groter per-centagevandebouwsomgaanuit-maken. Zodra de staalconstructie op de funderingsbalken is gemonteerd, kunnen de vloerelementen worden weggelegdIn langsrichting zorgen prefab gevelelementen voor de stabiliteit foto's: Bouwbedrijf Jongen