thema3D-ontwerp maakt complexiteit beheersbaar6200942thema3D-ontwerp maaktcomplexiteitbeheersbaarIn Groningen verrijst momenteel het nieuwe kantoor van de Informatie Beheer Groepen Belastingdienst. Het PPS-contract en de toepassing van 3D bevorderen de integratievan de ontwerpdisciplines onderling enerzijds en die tussen het ontwerp en de uitvoe-ring anderzijds. Dit artikel beschrijft aan de hand van dit project de ervaring met hetwerken in 3D en met de samenwerking met de opdrachtgever binnen het projectteam.Ge?ntegreerd ontwerp voor IB- Groep en Belastingdienst Groningen3D-ontwerp maakt complexiteit beheersbaar 62009 43soort die gevoelig is voor verandering in leefomstandigheden.De gevel is voorzien van horizontale vinnen waardoor de zonmaximaal wordt geweerd (fig. 3). Hierdoor is de koellast lageren is er minder energie nodig. De gevel zorgt er bovendienvoor dat in het gebouw een maximale hoeveelheid daglichtbinnenkomt waardoor wordt bespaard op kunstlicht. De vorm-geving en het verloop van de vinnen vari?ren in lengte engrootte, afhankelijk van de positie tot de zon (fig. 2).Er is gekozen voor een innovatief ventilatieconcept dat werktop basis van overdruk. Lucht wordt via een verhoogd vloerple-num ingeblazen en via schachten afgevoerd. Voor de verwar-ming en koeling is gebruikgemaakt van betonkernactivering incombinatie met Lange Termijn Energie Opslag (LTEO). Hetresultaat hiervan is een aanzienlijke besparing van primaireenergie.SamenwerkingDe ervaring leert dat uitdagingen in een project belangrijk zijnvoor een goede samenwerking tussen de ontwerpende discipli-nes en de opdrachtgever. Grote uitdagingen vragen om eentoekomstgerichte benadering, ambitie en creativiteit van allepartners in het project. Bij het ontwerp voor het gebouw van deInformatie Beheer Groep en de Belastingdienst ligt een van dieuitdagingen in de duurzaamheid. Het terugbrengen van deverdiepingshoogte in combinatie met een innovatief ventilatie-concept ge?ntegreerd met de constructie vraagt om durf vanzowel de ontwerpers als van de opdrachtgever.Voor het 3D-ontwerpen met de computer is chemie nodigtussen de diverse specialisten, softwarespecialisten, computer-deskundigen, ontwerpers en bouwers. Iedereen moet dezelfdetaal begrijpen.SoftwareVaak wordt beweerd dat het beter is dat alle ontwerpers overhetzelfde softwarepakket beschikken omdat je daardoor debeste integratie bewerkstelligt. De ervaring bij dit project heeftechter bevestigd dat het juist een voordeel is dat ontwerpersverschillende pakketten hebben. Je houdt de verantwoordelijk-heid helder wanneer iedere partij zelf bepaalt welke softwarevoor zijn ontwerp het meest geschikt is. Wel moet iedereenuitgaan van hetzelfde model.Bovendien blijven verschillende softwarepakketten innoveren.Door te veel te verwachten van ??n totaalpakket beperk je de1ing. Marcel de BoerArupir. Gerard LoozekootUNStudio1 Het nieuwe kantoor van Informatie BeheerGroep en Belastingdienst is een landmark inde omgeving van Groningenbron: UNStudioDe opdrachtgever vroeg bij het ontwerp van het gebouw om eenlandmark. De drie belangrijkste ontwerpparameters hierbij warencompactheid, duurzaamheid en vormgeving. Daarnaast moest hetkantoor transparant ogen. Om te komen tot een compact ontwerp isgekeken naar hoe het bouwvolume gereduceerd kon worden, metbehoud van het benodigde aantal m2vloeroppervlak. Door een opti-male integratie van installaties in de vloerconstructie is de verdie-pingshoogte teruggebracht van 3,6 m naar 3,3 m. Dit levert een grotebesparing op van materiaal en energie.InstallatiesDe vorm van het gebouw is afgestemd op de omgeving. Door eenoptimalisatie aan de hand van windstudies is de invloed op dewindomstandigheden in het naastgelegen Sterrenbos geminimali-seerd (fig. 4). Dit historische bos herbergt een zeldzame vleermuis-3D-ontwerp maakt complexiteit beheersbaar6200944Voordelen van het werken in 3DEen van de belangrijkste voordelen van het werken in 3Dvoor de klant/opdrachtgever is dat het ontwerp beter is tevisualiseren en daardoor veel inzichtelijker is. Het lezen vantechnische tekeningen vereist een gedegen opleiding, zekerwanneer de verschillende disciplines de informatie opverschillende tekeningen hebben staan. Het gebruik van3D-beelden als presentatiemiddel kan daarmee de besluitvor-ming van de klant/opdrachtgever vergemakkelijken en daar-door versnellen.Een tweede belangrijk voordeel ligt in de integratie van hetontwerp met de uitvoering. Binnen het projectteam van deInformatie Beheer Groep en de Belastingdienst is de bouwme-thodiek door de 3D-uitwerking eerder en beter bestudeerd.Door het 3D-ontwerp te betrekken bij de analyse van deuitvoeringsmethode, is een aantal knelpunten in de uitvoeringeerder gesignaleerd en opgelost. Dit geeft vervolgens meerzekerheid voor de bouwtijd, een van de belangrijkste kostenpa-rameters in de realisatie. Door de analyse daarvan naar vorente halen in het ontwerpproces kun je gelijktijdig de faalkostenreduceren. De 3D-uitwerking heeft geleid tot een betere keten-integratie binnen het team, betere en snellere informatieover-dracht en betere en snellere besluitvorming.mogelijkheden in de toekomst van andere pakketten. En hetintegreren van de modellen die gemaakt zijn met verschillende3D-softwarepakketten tot ??n totaalmodel ? bijvoorbeeld tenbehoeve van clash-detectie ? is tegenwoordig niet ingewikkeldmeer.Onduidelijkheid ontstaat echter wanneer het 3D-model als eenblackbox wordt gezien en communicatievoordelen niet wordenbenut. De praktijk wordt immers nog steeds gedomineerd door2D-tekeningen, die worden beoordeeld en gecontroleerd doorsenior consultants. Een juiste implementatie van het 3D-model inhet projectteam betekent in de praktijk het cre?ren van een extratakenpakket en een bijbehorende informatiestroom.thema233D-ontwerp maakt complexiteit beheersbaar 62009 45Tot slot blijkt dat steeds meer marktpartijen in zowel deprefab-betonbouw, staalbouw als de gevelbouw beschikkenover de nodige ervaring in het zelf 3D uitdetailleren van eenontwerp. Dit geeft hen in de huidige markt een voordeel tenopzichte van partijen die kwantiteit als drijfveer hebben.Wanneer je zoals bij dit project een 3D-model van hetconstructief ontwerp en het gevelontwerp beschikbaar stelt,hoeven de leveranciers geen omzetting meer te doen. Dezeaanpak verkort de tijdsduur van de detailengineering envergroot het inzicht van deze partijen in het ontwerp. Hier-door wordt de kans op bouwfouten verkleind.Aandachtspunten voor de toekomstDe samenwerking tussen ontwerpers blijft mensenwerk. Dehuidige computertoepassingen vragen om een hoog oplei-dingsniveau en in veel gevallen zelfs om een academischdenkniveau. Het is hierbij belangrijk om te realiseren dat er(nog) geen specifieke opleiding bestaat voor het integrerenvan 3D-modellen met de computer.De huidige generatie van afstudeerders heeft een voorsprongop dit gebied in vergelijking met de generatie die nu minimaalvijftien jaar ervaring heeft. Een optimale kennisoverdrachttussen deze twee generaties is cruciaal, want ze zijn beidenoodzakelijk bij het slagen van een project.Een 3D-aanpak moet de ontwerpvrijheid niet in de weg staan;een 3D-model kan een schijnnauwkeurigheid suggereren waar-door de creativiteit kan worden belemmerd. In de VO- enDO-fase moeten de ontwerpende partijen dan ook de ontwerp-marges van elkaar respecteren.4562 De vormgeving en het verloop van devinnen vari?ren in lengte en grootte,afhankelijk van de positie tot de zon3 De gevel is voorzien van horizontalevinnen waardoor de zon maximaalwordt geweerdbron: UNStudio4 Met windstudies is de invloed op dewindomstandigheden in het naast-gelegen Sterrenbos geminimaliseerdbron: UNStudio5 3D-betonmodelbron: Arup6 Clash detectie tussen installaties enconstructiebron: DUO2Voor de toekomst vragen werkvoorbereiding en inkoop denodige aandacht. Zij vormen een belangrijke schakel tussen hetontwerp en de uitvoering. Het eerder inzetten van de werk-voorbereiding in het ontwerp leidt tot het eerder analyserenvan uitvoeringstechnische aspecten waardoor knelpunteneerder kunnen worden opgelost. De 3D-aanpak maakt ditinzichtelijker. De werkvoorbereiding vraagt echter wel eenandere dan de traditionele aanpak.