Eerste toepassing van ,,Vacuum Concrete" in Nederlanddoor ir A. SitsenInleidingOp de hoek tussen de Laan van Meerder-voort en de Groot Hertoginnelaan te DenHaag wordt momenteel gewerkt aan debouw van een groot kantoorgebouw, waarinde Aramco Overseas Company in de toe-komst haar intrek zal nemen. Dit bouw-werk (tek. I) wordt, in opdracht van deN.V. 's-Gravenhaagse Maatschappij tot Ex-ploitatie van Kantoorgebouwen, uitgevoerddoor de combinatie N.V. Wernink's BetonMaatschappij te Leiden en Bredero's Bouw-bedrijf N.V. te Utrecht.Bij de bouw van het betonskelet, waarmedede N.V. Wernink's Beton Maatschappij zichin hoofdzaak belast, wordt een voor onsland nieuwe werkwijze in de practijk ge-bracht. Het betreft hier de vacu?m-behan-delingswijze van in het werk gestort beton.Alvorens hierop nader in te gaan, kan eenkorte beschrijving van de opzet van het'betonskelet verhelderend werken.Het gebouw, waarvan bijgaand een platte-grond (tek. 2) van de kelder-verdiepingwordt gegeven, vertoont een ronde mid-denpartij, waaraan vleugels van ongelijkelengte grenzen. Van de lange linkervleugelwordt thans slechts een gedeelte uitge-voerd.Zowel op de plattegrond als in de vertikaledoorsnede (tek. 3) over de korte vleugel iste zien:dat de vleugels regelmatig van op-bouw zijnendat zij een herhaling van gelijkeelementen vertonen,wat, zoals straks zal blijken, van groot be-lang is bij de vacu?m-werkwijze:Cement 5 (1953) Nr 11-12 153PrincipeEen korte uiteenzetting van het principevan vacu?mbeton op het werk gemaaktmoge hier volgen:,,Vacu?mbeton is normaal beton, waarvan--nadat de betonspecie in het werk is ge-bracht-- de water-cementfactor wordt ver-laagd." Dit geschiedt met behulp van eenspeciale bekisting, de zgn. actieve bekisting,waardoor het mogelijk is, bepaalde vlakkenvan het gestorte beton te doen grenzen aaneen ruimte, waarin een onderdruk aanwezigis, de zgn. vacu?mkamer. De betonspecieis van deze ruimte gescheiden door eenfilter van speciale constructie.Het resultaat hiervan is, dat het water in despecie, dat t.o.v. de druk in de vacu?mkamerdus een overdruk bezit, uit zal treden doorhet filter heen naar de vacu?mkamer. Ditgeschiedt onder gelijktijdige inklinking vanhet ,,skelet" van de specie. Het aldus uit debetonspecie verdreven water wordt afge-voerd door een stelsel van leidingen.De vraag, welke zich hierbij opdringt: Of erin belangrijke mate cement met dit waterwordt meegevoerd, kan ontkennend wor-den beantwoord.EigenschappenDe eigenschappen, welke het behandeldebeton verkrijgt, zijn de volgende:1. alle eigenschappen van beton met eenlager watergehalte, zoals:a. hogere eindsterkte,b. grotere weerstand tegen afslijting,c geringere krimp;2. een schijnsterkte direct na de behande-ling, welke een onmiddellijke ontkistingvan verticale vlakken mogelijk maakt;3. een ander verloop van de verharding,waarbij in enige dagen de sterkte wordtbereikt, welke bij niet-behandeld betonvan overigens gelijke samenstelling pasin 10 ? 14 dagen wordt bereikt.De hoeveelheid water, welke bij de behan-deling uit de betonspecie wordt verwijderd,hangt af van verschillende factoren, nl. van:a. de oorspronkelijk aanwezige hoeveelheidwater,b. de hoogte van het vacu?m achter hetfilter,c de grootte van het oppervlak, dat in aan-raking is met ,,actieve" bekisting,d. de tijdsduur van de behandeling,e. de samenstelling van de betonspecie.De genoemde hoeveelheid water varieertvan 30 tot 50 l/m3beton.De mogelijkheden, die de vacu?mbeton-werkingswijze ons biedt, zijn:I. zeer snel ontkisten van verticale vlak-ken (direct na behandeling,dus nabuur),II. snel ontcenteren van. vrijdragende con-structies (na 2 of 3 dagen);III. lagere cementdosering (van 50--75 kgcementbesparing per m3beton is in hetbuitenland reeds toegepast),IV. het onnodig zijn, specie met een lagerewater-cementfactor in het werk tebrengen, waardoor het storten wordtvergemakkelijkt. Dit laatste houdt na-tuurlijk niet in, dat de hoeveelheid aan-maakwater ongelimiteerd mag wordenopgevoerd.Vacu?minstallatieAlvorens nader in te gaan op de toepassin-gen van dit vacu?msysteem op de bouw iseen kleine uiteenzetting voor de installatieter opwekking van het vacu?m gewenst.Een schema gaat hierbij (tek. 4). Op hetwerk zijn twee pompen aanwezig. De pom-pen zijn vacu?mpompen van het zgn. drogetype, dat een gunstige karakteristiek heeft,d.w.z.: dat de hoogten van het vacu?m, metdeze pomp te behalen, niet omgekeerdevenredig zijn met de afgevoerde hoeveel-heid lucht.De capaciteit van de op dit werk gebruiktepompen is 560 resp. 265 m3/h bij een vacu-um van 95%.De electromotoren, waarmede de pompenworden aangedreven, zijn kortsluitanker-motoren van 15 resp. 10 pk. De pompen zijnwatergekoeld.Aangezien het binnendringen van betrekke-lijk geringe hoeveelheden water in de pompreeds een grote ravage zou kunnen uitrich-ten, is er tussen de pompen en de afvoer-leiding van het werk (door welke immershet uit het beton verwijderde water wordtafgevoerd) een waterafscheidingsreservbirgebouwd, dat, om een continu bedrijf tewaarborgen, dubbel is uitgevoerd, waardoormen het ene vat kan aftappen, terwijl hetandere in bedrijf blijft.ToepassingenDe volgende toepassingen van het vacu?m-principe zijn bij het onderhavige bouwwerkin practijk gebracht:A. vacu?mbehandeling van proefkuben,B.vacu?mbehandeling van kolommen,C. de zgn. ,,vacuum holder",D. vacu?mbehandeling van balken,E.vacu?mbehandeling van vloeren,F.vacu?mbehandeling van bekledingsplatenin sierbeton.A. Vacu?mbehandeling van proefkubenEen van de eerste zaken, welke men bij dezenieuwe uitvoeringsmethode zal moetenmogelijk maken, is het verkrijgen van con-tr?lecijfers over het verloop van de verhar-ding van het behandelde beton. Wil men ditaan de hand van proefkuben doen dan moetmen er voor zorgen, dat deze kuben een ge-lijke behandeling ondergaan als het betref-fende constructiedeel. Te dien einde is ereen proefkubenmodel ontwikkeld, dat demogelijkheid biedt de betreffende kubeaan twee zijden te behandelen. Op foto 5 is tezien, dat het model geschikt is om twee ku-ben tegelijk te maken. Het kleine vat er naastdient om de afgevoerde hoeveelheid waterop te vangen. Men kan zich op deze wijze eenbeeld vormen, hoeveel de water-cement-factor is gedaald.In de practijk wordt er echter weinig ge-bruik van gemaakt. Men volstaat er meestalmee, op het oog en het gevoel te beoordelenof de kube ,,gaar" is, d.i. voldoende vast;d.w.z. met de vinger zijn geen indrukkenmeer op het bovenvlak te maken. Dit ismeestal na 12 tot 15 minuten het geval.Het wegnemen van de actieve zijschotten iseen werkje, dat zeer omzichtig moet ge-beuren, aangezien anders de kuben, die zichnog in de reeds eerder genoemde toestandvan schijnvastheid bevinden, kans lopentek. 4. schema vacu?m-installatieschokken te krijgen, waartegen zij nog nietbestand zijn; dit be?nvloedt natuurlijk dedrukresultaten ongunstig.De kopschotten en het tussenschot zijn vanzwaar plaatstaal gemaakt; zij vormen van dekube de drukvlakken, die ter beschermingmeestal ??n dag blijven zitten.De resultaten, welke tot nog toe met dezekuben zijn bereikt, moeten nog aan eennadere studie worden onderworpen, terwijlbovendien het onderzoek nog niet geheel isafgesloten, zodat een positieve uitspraak indit stadium nog niet kan worden gedaan.Naast de proefkuben worden ook regelma-tig onderzoekingen met de beton proef-hamer van Schmidt gedaan, zowel aan dekuben als op het werk.Wel hebben wij de volgende zaken kunnenconstateren.a. In het algemeen lopen de strooiingen vande drukresultaten van vacu?m- en ge-wone proefkuben niet ver uiteen, d.w.z.beide zijn nogal groot.b. Over de gehele linie liggen de druksterk-ten van de vacu?mkuben (mits niet ge-maltraiteerd) hoger dan die van normalekuben van gelijke leeftijd en speciesa-menstelling; dat was overigens te ver-wachten.c De resultaten van de proefhamer op va-cu?mbeton geven een hogere waardeaan dan de drukresultaten, vooral bij dejongere proefstukken. Dit zou m.i. wij-zen op een aanvankelijk grotere sterkteaan de buitenzijde van het werkstuk,hetgeen --gezien debehandelingsmetho-de-- ook wel aanvaardbaar is.Nogmaals, al deze zaken moeten nog alsvoorlopige resultaten worden beschouwd.De tijd om hiervan een meer diepgaandestudie te maken heeft ons tot nog toe ont-broken.foto 5. model voor het maken van2 kuben vacu?mbetonB. Vacu?mbehandeling van kolommenOp het bouwwerk heeft de vacu?mbehan-deling zich beperkt tot de centrale kolom-men in de kelder en die op de verdiepingen.De op het werk gebruikte bekisting wordtmet normale stalen kolomkransen afge-kransd.De bekisting heeft voor de gangbalk eensparing, die veel tijdverlies bij stellen enontkisten geeft (foto 6 t/o blz. 153). Ook wor-den er nog contactdozen en leidingen in dekolommen ingestort. De dozen worden, omhun juiste plaatsing te waarborgen, aan dekist vastgemaakt met bouten, welke voorhet ontkisten moeten worden losgemaakt.Vergeet men dit, dan trekt men een be-154 Cement 5 (1953) Nr 11-12foto 7. het verwijderen van de vacu?mkist30 minuten na het stortenhoorlijke kluit van het verse beton mee,voordat het euvel wordt opgemerkt.Dit geva! deed zich natuurlijk voor, toen er bijgelegenheid van de excursie der Betonvereenigingongeveer 120 belangstellenden naar deze ontman-telingssc?ne stonden te kijken.Een voordeel van vacu?mbeton is, dat hetgemakkelijk te repareren is en dat de repa-ratie een veel homogener karakter heeftdan die van een grindnest bij een reeds ver-harde, normaal gestorte kolom (hetgeenoverigens bij een goede aannemer ,,natuur-lijk nooit voorkomt").De sparingen voor de balken zijn op bij-gaande afbeelding goed te zien, evenals deingestorte contactdozen (foto 7).tek. 10. principe tekening gangbalk-bekistingC. De ,,Vacuum holder"Dit zeer nuttige hulpgereedschap is nietsanders dan een soort grote zuignap, welke',afhankelijk van zijn grootte en de hoogtevan het vacu?m meer of minder vast op debodem zit. De hier gebezigde holders heb-ben een nuttig oppervlak van ca 2 000 cm2en kunnen dus bij 0,7 atm vacu?m een ver-tikale trekkracht van tegen de I 400 kgweerstaan.Deze holders in combinatie met schroef-stempels, welke in twee haaks op elkaarstaande richtingen met het ene einde aan dekist en met het andere einde aan de holderzijn bevestigd, vergemakkelijken en bespoe-digen het te lood stellen van de kolomkistten zeerste. Op foto 8 zijn de stempels dui-delijk zichtbaar.D. Vacu?mbehandeling van balkenDe behandeling van de balken is het grootsteprobleem geweest, aangezien men ons hier-voor geen precedent kon aanwijzen, althanswaar het in het werk gestorte balken betrof.Na enige proefnemingen, waarbij bleek dateen behandeling vanaf de bovenzijde van deafgestorte vloer voor de dwarsbalken (h == 55 cm) een twijfelachtige en in ieder gevallangdurige kwestie zou zijn, en voor de gang-balken (welke op de begane grond 60 cm enop de verdiepingen 30 cm hoger zijn dan dedwarsbalken) in het geheel geen resultaatzou hebben, werd besloten de balken vanopzij te behandelen. Dit had tot gevolg, datde onorthodoxe weg van het vooraf stortenvan de balken tot de onderzijde van de vloermoest worden bewandeld.Nadat de Dienst van Bouw- en Woning-toezicht (over wiens medewerking wij nietsdan lof hebben) onder bepaalde voorwaar-den hierin had toegestemd, kon de appara-tuur hiervoor worden ontwikkeld.De gangbalkschotten leverden geen bijzon-der probleem op (zie foto 9). Alleen moes-ten deze schotten (wegens een verschil inverdiepingsvloer en die onder de overigevloeren) zodanig worden geconstrueerd, datzonder kostbare verbouwingen, na be?in-diging van de Ie verdiepingvloer, 30 cmlager gemaakt konden worden. Te dieneinde werd een strook ter breedte van30 cm aan de onderzijde afneembaar aange-bracht (tek. 10). Deze strook werd onafhan-kelijk van de rest van het schot met de va-cu?mleiding verbonden.Deze constructie had het bijkomstige voor-deel, dat de balk, nadat hij tot plm. 40 cmhoogte was gevuld, reeds over deze onder-ste strook onder vacu?m kon worden gezet,hetgeen de vloeistofdruk van de pas gestortebetonspecie over dit onderste gedeelte ge-heel elimineerde. Hierdoor kon volstaanworden met een lichtere constructie van debekisting.De gangschotten werden tussen de in degang uitstekende kolommen met een wigvastgezet. Het stellen en ontkisten leverdegeen bijzondere moeilijkheden op.Heel anders is het gesteld met de bekistingvoor de van de gang afgekeerde zijde van degangbalken, alsmede de kist van de dwars-balken en de gevelbalken. Aangezien ophet werk een bouwkraan aanwezig was, isde oplossing gezocht in grote elementen(tek. II). Hierbij werd gelijktijdig de bin-nenkist van een rechthoek, gevormd doorde gevelbalk, 2 dwarsbalken en de gangbalk,geplaatst (totale oppervlak plm 7,5 m2).Teneinde het lossen mogelijk te maken, isde constructie d.m.v. scharnieren samen-vouwbaar gemaakt.Deze bekisting is vanzelfsprekend zeer kost-baar, doch men bedenke, dat ieder raam (erfoto 8. kolombekisting tijdens de vacu?m-behandelingzijn er 5) bij het einde van deze bouw 35 ?gebruikt is.Voorts kost het lossen, schoonmaken, we-derom plaatsen en afschoren van deze kistca20 min kraantijd alsmede ca4 ?4?manuur.Voor het plaatsen en lossen van deze con- .structie, welke ca 450 kg weegt, werd eenspeciale hijsapparatuur ontwikkeld (foto 12).Het feit, dat alle balken verschillend vanhoogte zijn, gaf aanleiding tot allerlei bij-komstige complicaties, welke echter allewerden opgelost.foto 9. Een gangbalkschot wordt opgehesentek. II. principe balkbekistings,,raam"Cement 5 (1955) Nr 11-12155foto 12. een balkbekistingsraam is juist gelostE. Vacu?mbehandeling van vloerenDeze is bij het gebouw alleen toegepast bijeen gedeelte van de eerste verdiepingsvloer.Wegens de vele slangen en leidingen op hetwerk ontstaat een uit organisatie-oogpuntvrij moeilijke behandeling, waaraan dedoorsnee-uitvoerder een hartgrondige he-kel heeft. Toch kan het een bewerking zijn,welke zeker lonend is, wanneer men bij-voorbeeld er mee bereikt, dat een stuk be-kisting direct (dus na 2 of 3 dagen) weer vrijkomt.Het spreekt vanzelf, dat het werk zich hier-voor moet lenen. Bij het onderhavige bouw-werk was het niet mogelijk, eerder dan 14dagen na het storten van de vloer de bekis-ting op een hoger gelegen verdieping te ge-bruiken, zodat in deze tijd het beton nor-maal ook reeds de voor het ontkisten ver-eiste druksterkte bezat.In dit geval was het grootste voordeel nietaanwezig, zodat er verder van de vacu?m-behandeling werd afgezien.Het behandelen van de vloer geschiedt metbehulp van zgn. vacu?m-matten, d.z. houtenpanelen van zodanige afmeting, dat zij doorI man te verplaatsen zijn en overigens geheeldezelfde constructie hebben als de normaleactieve bekisting.Aangezien men met deze behandeling hetgehele vloeroppervlak moet bestrijken, ishet nodig tevoren een goed bestudeerd plante maken van het aantal en de afmetingenvan de matten, waarbij er naar gestreefddient te worden, met zo gering mogelijkeverscheidenheid in afmetingen te werken.F, Vacu?mbehandeling van debekledingsplatenDe bekledingsplaten, welke in de beton-fabriek van de N.V. Wernink's Beton Mijworden vervaardigd, ondergaan ongeveereen soortgelijke behandeling als de vloeren.Hierdoor wordt de verharding gunstig be-invloed, hetgeen bij het gebruik van witcement en het kouder wordende jaargetijdezeker voordelen oplevert.foto 13. vacu?mbehandeling van de vloervan het middengedeelteNabeschouwingTeneinde na te gaan, wat de algemene bruik-baarheid van de vacuiimbehandeling bijbouwwerken is, dient in ogenschouw teworden genomen:De invloed van de vacu?mbehandeling opa) het bouwtempo,b) de bouwkosten,c) de constructie,d) de vormgeving.a. Het bouwtempoHoewel de mogelijkheid tot snel ontkistenwellicht in de richting van een versnellingvan het bouwtempo zal duiden, een ver-snelling die onder bijzondere omstandig-heden zeer goed denkbaar is, zal m.i. in hetalgemeen aan een snel bouwtempo veeleerandere factoren ten grondslag liggen.Als deze factoren zie ik:1. de goede organisatie van een bouw,2. een ongecompliceerde constructie,3. de factor arbeidskrachten.Spanningen op de arbeidsmarkt zijn, zoals eenieder die zich met uitvoering van bouwwerkeninlaat, weet, dikwijls een bron van ongewenste,doch niet te vermijden vertragingen op een bouw-werk.Wat betreft de vacu?mmethode mag nietuit het oog worden verloren, dat deze eenbijkomstige complicatie van de organisatievan een bouwwerk vertegenwoordigt.b. BouwkostenOp dit punt is m.i. met de vacu?mmethodewel iets te bereiken. Men kan, indien deomstandigheden gunstig zijn, haar voor-naamste voordelen bereiken:a. besparing op de afschrijvingskosten vanbekisting voor die delen, welke met va-cu?m worden behandeld.De bekisting, hoewel veel kostbaarder,kan zodanig worden gemaakt, dat zij (al-weer uitsluitend wanneer het ontwerpCement 5 (1953) Nr 11-12zu Iks toelaat) zee r vele malen kan wordengebruikt.b. besparing op arbeidslonen bij het bekis-ten en ontkisten.Doordat aan de bekisting meer ten kostekan worden gelegd, kan deze zodanigworden ingericht, dat het opstellen enwegnemen veel minder tijd kost dan bijeen normale kist van dezelfde vorm;c besparing op cement.Aangezien men hogere druksterktenhaalt, is het mogelijk, de cementdoseringte verlagen en hierbij toch de cijfers tehalen, welke de bouwcontr?le eist;d. besparing op de investeringskosten vannormale bekisting voor vloeren, balk-bodems, enz.De bekisting kan sneller verwijderd enopnieuw gebruikt worden. Hierdoor isin het totaal minder materiaal op hetwerk nodig.Tegenover deze besparingen staan ook som-mige uitgaven:afschrijvingen op de vacu?minstallatie,meer kosten van voorbereiding,licentierechten,hoger brandstof- of electriciteitsverbruik.c ConstructieDe vacu?mmethode heeft m.i. weinig invloedop de constructie, aangezien er hier geensprake is van een ingrijpende wijziging vande betoneigenschappen. Wel kan de con-structie van grote invloed zijn op de moge-lijkheid tot toepassing van deze methode.d. VormgevingHier vormt de vacu?mmethode een defini-tieve beperking van de mogelijkheden, aan-gezien bij de vormgeving, dus feitelijk ookreeds gedeeltelijk bij de constructie, terdegerekening moet worden gehouden met demogelijkheden (en onmogelijkheden) van devacu ? mbehandel i ng.SAMENVATTINGDe vacu?mbehandeling op bouwwerken kanalleen dan ten volle tot haar recht komen, endus economisch voordeel opleveren, wanneerbij het ontwerpen van de betonconstructievan begin tot eind rekening is gehouden metde mogelijkheden van deze werkmethode enwel met inachtneming van de volgende voor-waarden :1. zo gering mogelijke verscheidenheid in, en2. zo groot mogelijke herhaling van bouw-elementen,3. zo groot mogelijke eenvoud van vorm vande gehele constructie.Wordt aan deze voorwaarden voldaan, danzal de vacu?mmethode een hulpmiddelkunnen zijn in het streven naar een meereconomische bouwwijze.25 jaar Beton Aannemers BondOp 20 December j.l. is het 25 jaar geleden geweest,dat te Amsterdam werd opgericht de VerenigingBeton Aannemers Bond.Omstreeks 1926 werd door een groep vooraan^staande aannemers-constructeur van werken ingewapend beton het besluit genomen niet ?n teschrijven op werken in gewapend beton, die doorparticulieren publiek werden aanbesteed. Aan-leiding tot deze stap was de overtuiging, dat hetbouwen in gewapend beton een speciale techni-sche voorbereitiing vereist en bovendien aan deuitvoering bijzondere eisen gesteld worden, zodatmen niet in concurrentie wenst in te schrijvenmet aannemers, die van het uitvoeren van werken?n gewapend beton en van het construeren vandeze werken geen beroep maken.Aan de ,,Commissie van Drie", te weten de Herenir A. A. Boon, A. van Geluk en L. J. J. Hillen,werd opgedragen bindend te adviseren op welkewerken wel, en op welke niet mocht worden in-geschreven. Op 20 December 1928 werd uit hethierboven geschetste ,,gentlemen agreement" deVereniging Beton Aannemers Bond, kortweg ge-noemd B.A.B., geboren.Een van de eerste handelingen van de jonge Bondwas het voornoemde ,,gentlemen agreement" omte zetten in een bindend besluit, genaamd: BesluitBeperking Publieke Aanbestedingen, hetgeentot op de huidige dag een richtlijn voor zijn hande-lingen is gebleven.Op Zaterdag 19 December heeft de B.A.B, metzijn gasten in het Amstelhotel te Amsterdam de25e verjaardag van zijn oprichting herdacht.Wij bieden de B.A.B, met het bereiken van dezeleeftijd onze welgemeende gelukwensen aan.RectificatiesTelefoonnummerHandelsonderneming TurgoIn de advertentie van de HandelsondernemingTurgo over Kwikform steigers en welfbare kist-drager in Cement 5 (1953) Nr 9-10, t/o blz. 142 isabusievelijk het telefoonnummer foutief aange-geven. Het juiste nummer met het volledigeadres is:Handelsonderneming Turgo, Laan van Meerder-voort 220, Den Haag, telefoon 32 23 60.Beton-SymposiumIn nr 9--10 van Cement 1953 werd op blz. 150 een?n 1954 te Londen te houden beton-symposiumaangekondigd.In Roads and Road Construction van November 1953wordt thans medegedeeld, dat de datum van ditin het institution of Civil Engineers te Londen tehouden symposium is gewijzigd als volgt:Beton-Symposium te Londen 11-13 Mei 1954.ir F.K.Pneumatische betontransporteurIn verband met het artikel over dit onderwerpin Cement 5 (1953) Nr 9-10, blz. 130-131 wijst deN.V. Sonco te Overschie er op, dat de Heer A. H.Goossens van Son te Rotterdam in 1932 oc-trooi heeft gekregen op een ,,Werkwijze en inrich-ting voor het transporteeren van betonspecie endergelijke met behulp van samengeperste lucht".MededelingenHet eerste nummer van de jaargang 1954 zal beginFebruari verschijnen.Door plaatsgebrek moeten helaas o.m. de volgendeartikelen blijven overstaan:ir P. C Kreijger, Hoogwaardig betonstaal (111)H. Bloem jr, Betonnen schaaldaken (11)A. M. Zijl, Nieuwe constructies voor hijstransportin betonwarenfabrieken (11)ir J. Wever, Vragen en Antwoorden betreffendebetonwegen (IV)?r Ph. H. Huisman en Joh. C Stuve, Cement inhet boor- en winningsbedrijf van de petroleum-industrie (IV - slot)ir J. M. Lazo nd er en ir G. J. Ti m mers, Herstelvan een fabrieksgebouwD. J. van Dorp, Via beton en gewapend betonnaar voorgespannen betonir H. C. den Daas, Controle van de plaats vanwapeningsstaven in betonir C. W. J. Groothoff, Een ,,slappe" ondersteu-ning van een turbo-compressorir W. Semeins, Het dimensionneren van voor-gespannen betonbalken met symmetrisch profielir C. B. D. W. Determan, Het dimensionnerenvan constructies in voorgespannen beton metgrafiekenF. C. van Erp, Vereenvoudigde berekening vanstijve raamspantenB. Kuyt, DimensionneringsgrafiekenUW OORDEEL OVER ,,CEMENT"De redactie stelt er bijzonder prijs op van de lezers van,,Cement" te vernemen, of zij in het blad die artikelen aan-treffen, waarnaar hun belangstelling uitgaat dan wel ofover bepaalde onderwerpen meer publicaties worden ge-wenst.Ofschoon er bij de samenstelling van het blad zo veel moge-lijk naar wordt gestreefd ieder het zijne te geven en regel-matig ongevraagd instemming met de inhoud van ,,Cement"wordt verkregen, acht de redactie het nuttig de algemeneopinie van de lezers hieromtrent te kennen, teneinde daar-mee rekening te kunnen houden.Voor dit doel treft U in dit nummer van ,,Cement" eenkaart aan, welke wij gaarne v??r 15 Januari 1954 ingevuldvan U terugontvangen. De kaart kan ongefrankeerd op debus worden gedaan.Voor Uw medewerking in deze zeggen wij U gaarne dank.Cement 5 (1953) Nr 11-12 157