"God is in the detail." Die onvergetelijke uitspraak van architect Ludwig Mies van der Rohe ? vaak vertaald naar "the Devil is in the detail" ? onderstreept dat materiaal- en productontwikkeling van grote betekenis zijn voor architectuur. Thermisch isolerend beton was lange tijd een belofte. Nu is de ontwikkeling daarvan dicht bij een doorbraak. Dat kan leiden tot een nieuwe architectuur, van de verschijningsvorm van gebouwen tot en met het detail. Auteur:Hans Köhne
Thermisch isolerend beton8201248Thermischisolerend betonHaus H36 toont architectonische potentie van ultra-lichtbetonThermisch isolerend beton 82012 491 Haus H36 is een`bergkristal'in thermisch isolerend ultra-lichtbetonfoto's, figuren en tekeningen: MBA/SDe eerste serieuze pogingen om de architectonische potentievan thermisch isolerend beton te verkennen, werden gedaandoor de Zwitserse architect prof. Andrea Deplazes van Bearth-Deplazes Architekten. Dat resulteerde in het woonhuis Meuliin Fl?sch (2001, Graub?nden). De opvallende architectuur metmonoliete gevels zonder verdere afwerking wekte wereldwijdde belangstelling.Een ander bekend geworden project was het Gartmann Haus(2004, Chur), gebouwd door en voor de Zwitserse ingenieurPatrick Gartmann. De architectonische potentie was eens temeer aangetoond.De verdere ontwikkeling beperkt zich tot Zwitserland enOostenrijk, onder meer omdat daar de technologie `in huis' wasbij de firma's Misapor en Liapor. Aanvankelijk was datgebaseerd op ge?xpandeerde kleikorrels als lichtgewichttoeslagmateriaal voor beton, naderhand ook op geschuimdglas. Een snelle blik op de lijst van referentieprojecten van dezefirma's leert dat er inmiddels vele tientallen projecten inZwitserland en Oostenrijk zijn uitgevoerd met monolietegevels, voornamelijk vrijstaande woningen.Infra-leichtbetonOndertussen was bij de TU Berlijn ook een onderzoek gestartnaar thermisch isolerend beton, onder de merkwaardige naaminfra-leichtbeton. Dit onderzoek stond onder leiding van prof.Mike Schlaich van SchlaichBergermann und Partner, en werdafgerond met een pilotproject, namelijk de bouw van een urbanvilla in Berlijn (2007). De dragende gevels waren van beton meteen verbluffend lage volumieke massa van 800 kg/m3en eeneveneens verrassend lage -waarde van 0,20 W/mK. In hetbetonmengsel was alle zand en grind vervangen door ge?xpan-deerde klei- en glaskorrels (Liapor)."God is in the detail." Die onvergetelijke uitspraak vanarchitect Ludwig Mies van der Rohe ? vaak vertaaldnaar "the Devil is in the detail" ? onderstreept datmateriaal- en productontwikkeling van grote beteke-nis zijn voor architectuur. Thermisch isolerend betonwas lange tijd een belofte. Nu is de ontwikkelingdaarvan dicht bij een doorbraak. Dat kan leiden toteen nieuwe architectuur, van de verschijningsvormvan gebouwen tot en met het detail.1Thermisch isolerend beton8201250RadicaalEen meer radicale en diepgaande verkenning van de archi-tectonische potenties van thermisch isolerend beton komt uit eenonverwachte hoek, namelijk het in ons land nog onbekendearchitectenbureau Matthias Bauer Associates (MBA/S).Tot dusver werden louter statische, verticale constructiesgebouwd van het nieuwe lichtbeton.Matthias Bauer richt zich op duurzaam bouwen door architectuurop individuele maat met innovatieve materialen.Voor de bouwlocatie op een berghelling in Stuttgart zocht hij eenmateriaal dat een vrijere vorm mogelijk maakt, waarin weinig ofgeen aansluitingsdetails nodig zouden zijn. Op basis van de meestrecente technologie van firma Technopor, gevestigd in hetZwitserse Chur, ontwierp hij Haus H36. De ruwbouw is gereed,de oplevering zal voorjaar 2013 zijn. Zijn ontwerp kenmerkt zichdoor een spel met ruimte en licht, waarin wanden en vloerennaadloos in elkaar overgaan; een echte monoliet. Matthias Bauertypeert de woning als een bergkristal:,,Das Wesen des Wohnhauses von MBA/S ist seine besondereAtmosph?re und sein spezifischer Ort. Es ist ein monolithischesSteinhaus am Hang ?ber dem H?usermeer des Stuttgarter23Thermisch isolerend beton 82012 512 De toepassing van Technopor maakt eenvrije vorm mogelijk (artist's impression)3 De gevelwanden en dakvlakken zijn 50 cmdik, 60% van het betonvolume bestaat uitgeschuimde glaskorrels4 De uitvoering kent geen hoge drempels,wat belangrijk is voor snelle acceptatie vaneen nieuw bouwmateriaal5 Artist's impression van het interieurNederlands onderzoekOok in Nederland wordt onderzoek gedaan naar thermischisolerend beton. Medio dit jaar is een onderzoeksproject `ultra-lichtbeton' gestart aan de TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde.Verantwoordelijk hoogleraar is prof.ir. J. Brouwers. Het onder-zoek vindt plaats onder de hoede van het MaterialInnovationsInstituut m2i, Delft.Doelstelling van dit onderzoek is vast te stellen welk betontech-nologisch concept de beste kansen biedt om in ??n bouwmate-riaal thermische isolatie en druksterkte te combineren. Streef-waarden zijn een warmtegeleidingsco?ffici?nt () van0,17 W/mK en een karakteristieke druksterkte van 10 N/mm2.Met dat materiaal zou een groot deel van de Nederlandsenieuwbouwprojecten kunnen worden gerealiseerd.De resultaten zullen begin 2013 worden gepresenteerd. Dan ishet ook tijd om meer partners aan het project te binden. Er isnog een veelheid aan aspecten te onderzoeken, zowel in theorieen laboratorium als in bouwpraktijk. Hans K?hneWestens mit Wand und Dach aus einem Guss. Der Wechselzwischen Geborgenheit und Offenheit verbindet das Haus mitseiner Umgebung und pr?gt sie wie ein pr?zise behauener, in denHang gestellter Bergkristall."Vooral de betonnen kap met opengesneden hoeken versterkthet idee van een bergkristal.Met het project Haus H36 heeft MBA/S belangrijk en overtui-gend pionierswerk gedaan in het aftasten van de architectoni-sche potentie van thermisch isolerend lichtbeton.Kenmerkende materiaaleigenschappen zijn een druksterkte-niveau van 8-10 N/mm2en een warmtegeleidingsco?ffici?nt ()van 0,22 W/mK. Gevelwanden en dakvlakken zijn 50 cm dik,60% van het betonvolume bestaat uit geschuimde glaskorrels.De korrelopbouw van heel fijn naar grof waarborgt een stabielmengsel. Waar wapening constructief noodzakelijk is, isgewoon wapeningsstaal gebruikt. Voor het bekistingswerk zijndezelfde materialen en methoden gebruikt als voor gewoonschoonbetonwerk. Voor de bouwuitvoering zijn er dus geenhoge drempels, wat belangrijk is voor snelle acceptatie van eennieuw bouwmateriaal. pROjecTgegevensproject Haus H36architect MBA/S Matthias BauerAssociates, Stuttgartadviseur constructie RFR IngenieureGmbH, Stuttgartaannemer A. W?lm Bau GmbH, Wernauleverancier ultra-lichtbeton Technopor Literatuur1 Schlaich, M., El Zareef, M.,Infraleichtbeton. Beton- undStahlbetonbau, 103(3), Verlag WilhelmErnst & Sohn, Berlijn, 2008.45
Reacties