Standaardstations voor Hoekse Lijn4 201612Standaardstationsvoor Hoekse Lijn1Spoorlijn tussen Schiedam en Hoek van Holland omgebouwd tot metroDe Hoekse Lijn, de spoorlijn tussen Schiedam en de kust van Hoek van Holland, wordt omgebouwdtot metrolijn. Er moeten daarbij twee nieuwe stations worden aangelegd en zeven bestaandestations worden omgebouwd. Hiervoor is een basisprincipe ontwikkeld met bouwstenen die opalle stations kunnen worden toegepast.Standaardstations voor Hoekse Lijn 4 2016 13In de periode tussen 2002 en 2009 is de toenmalige Hofplein-lijn omgebouwd tot de RandstadRail. Hierbij werd deNS-spoorlijn losgekoppeld van het hoofdspoorwegennet,omgebouwd tot metro en gekoppeld aan het bestaande Rotter-damse metronetwerk. Deze ombouw is een groot succes: degeprognosticeerde reizigersaantallen worden flink overstegen.In dezelfde regio Rotterdam gaat nu een vergelijkbare operatieplaatsvinden. De NS-spoorlijn `Hoekse Lijn' zal worden losge-koppeld van het hoofdspoorwegennet en worden omgebouwdtot metro. Het ombouwproject zorgt voor een uitbreiding vanhet Rotterdamse metronetwerk van de RET met ruim 25 km.MetrolijnBij het ombouwtraject wordt de bestaande spoorlijn naar Hoekvan Holland geschikt gemaakt voor hoogfrequente metro-exploitatie. Bij Schiedam wordt de lijn gekoppeld aan het regio-nale metronetwerk van Rotterdam richting Nesselande (metro-lijn B) (fig. 2). Ten behoeve van het goederenvervoer van ennaar Vlaardingen blijft de Hoekse Lijn fysiek gekoppeld methet hoofdspoorwegennet. Die koppeling bestaat uit een over-drachtsspoor met aansluiting op de Hoekse Lijn nabij Schie-dam. Het goederenvervoer moet de stations Schiedam Nieuw-land en Vlaardingen Oost kunnen passeren. Daarmee vormt delijn een onderdeel van het landelijke goederenvervoersysteem.Tussen Vlaardingen Oost en Vlaardingen Centrum takt hetgoederenvervoer uit de Hoekse Lijn.Tot het project behoort tevens een verlenging van het huidigetrac? tot in de nabijheid van het strand. Hierbij komt hethuidige station Hoek van Holland Strand te vervallen en wordteen nieuw station Hoek van Holland Strand in de directe nabij-heid van de kust gerealiseerd.Binnen de opgave van het project valt de ambitie de stationsvan de nieuwe Hoekse Lijn veel comfort te bieden, een goedeen moderne uitstraling te geven en goed toegankelijk te latenzijn voor reizigers. Om aan deze ambitie te voldoen, zullenbij alle zeven bestaande stations de oude perrons wordenverwijderd en moeten er twee nieuwe stations wordenBrian Bul, ing. Hendrik Jan de WaardIngenieursbureau gemeente Rotterdam1 Hoekse Lijn station met bouwstenen`multiwand'en`abri'2 Hoekse Lijn en metrolijn BOTP-periodeOm een werkend vervoersysteem te bewerkstelligen, wordt eenaantal kenmerkende activiteiten onderscheiden:1. de Ombouw-periode2. het Testbedrijf3. het ProefbedrijfGezamenlijk worden ze de OTP-periode genoemd. De verlengingnaar het strand komt als een los project tot stand en valt buitende OTP-periode.De Ombouw-periode is de periode waarbinnen de werkendeinfrastructuur moet worden gerealiseerd. Deze periode bedraagtcirca 2,5 ? 3 maanden. Voor het Test- en het Proefbedrijf zijnbeide 1 maand beschikbaar.2Standaardstations voor Hoekse Lijn4 201614dag van het project een belangrijk uitgangspunt. De hele voor-bereiding en engineering is hierop afgestemd.Al snel is voor de ontwerpen van de stations gekozen voor`monteren' in plaats van `bouwen'. Dit principe is in alle onder-delen van de stations als uitgangspunt gebruikt in de enginee-ring. Voor de civiele delen betekent dit: denken in prefab betonen eenvoudig monteerbare stalen onderdelen. Er is een basis-principe ontwikkeld met bouwstenen die op alle stationskunnen worden toegepast. Op die wijze ontstaat over de gehelelijn een eenduidige en eigen identiteit.BouwstenenBinnen het ontwerp zijn vijf bouwstenen te onderscheiden: hetperron, de multiwand, de entreepoort, het voorplein en de abri.Het perron is uitgevoerd als zwevend geprefabriceerd platform.In langsrichting van de perrons bevindt zich de multiwand,waaraan alle voorzieningen die het wachten van de reizigerveraangenamen, worden opgehangen zoals informatieborden,zitbanken en prullenbakken (fig. 1). Er wordt voorzien inflexibiliteit om eventuele toekomstige voorzieningen en wijzi-gingen, binnen het systeem van deze multiwand op te kunnenlossen.Het perron is door de reiziger te bereiken via een entreezonedie bestaat uit een op hoogte gebracht voorplein en eenentreepoort (fig. 3). Deze entreepoort markeert duidelijk detoegang tot het perron en is door zijn hoogte en ontwerp vanafstand als entree zichtbaar en herkenbaar. In de entreepoortzijn ook alle faciliteiten ondergebracht die met de toegang tothet perron te maken hebben: informatie, tourniquets/Check-InCheck-Out apparatuur en kaartverkoopapparatuur. De abri isgebouwd. In dit artikel worden de ombouw en de nieuw-bouw van de stations nader belicht.AanpakDe periode dat de Hoekse Lijn buiten bedrijf is, moet zo kortmogelijk zijn om hinder voor reizigers en goederenvervoer teminimaliseren. Bestuurlijk is daarom vastgesteld dat deombouw in vijf maanden moet worden gerealiseerd (zie kader`OTP-periode'). Deze korte realisatietijd was vanaf de eerstedwarswandvloerplaatbuitenwandfunderingsplaatlage wand34Standaardstations voor Hoekse Lijn 4 2016 15geving wordt verkregen door in de rubberen mat aangebrachtefiguren uitgevoerd in drie verschillende diepten.Voor de bevestiging van de buitenwanden op de funderings-plaat zijn in de wanden gains opgenomen, die over stekkenvallen die zijn opgenomen in de plaat. Na plaatsen en stellende plek waar beschut kan worden gewacht en is onderdeel vande multiwand.In het navolgende wordt nader ingegaan op de entreepoort enhet perron (de multiwand en de abri zijn grotendeels in staaluitgevoerd).Uitwerking entreepoortDe entreepoorten zijn hoofdzakelijk opgebouwd uit prefab-betonelementen die zijn gefundeerd op palen. Alle entreepoor-ten zijn voorzien van tourniquets. Het aantal tourniquets endaarmee de benodigde breedte van de entreepoorten en hethierop aansluitende perron, is afhankelijk van het verwachteaantal reizigers en varieert daarom per station.Na het aanbrengen van de funderingspalen worden deze ophoogte afgewerkt. Hierop wordt de funderingsplaat van deentreepoort aangebracht. Het betreft een 400 mm dikke plaatmet daaraan monoliet verbonden twee lage wandjes in langs-richting (fig. 4). Ten behoeve van de verbinding van de funde-ringsplaat met de palen wordt een deuvel in een geboord gat inde paalkop gelijmd. In de funderingsplaat worden sparingenopgenomen waarin de deuvels worden aangegoten. Op defunderingsplaat worden vervolgens de 7,5 m hoge buitenwan-den geplaatst. Alleen bij station Schiedam Nieuwland zijn deentreepoorten 15 m hoog in verband met de aanwezigheid vanliften en een loopbrug over de spoorlijn (fig. 5). De dikte vande buitenwanden bedraagt 250 mm, waarvan 220 mm eenconstructieve bijdrage levert. De overige 30 mm bestaat uit eentextuur die tijdens het storten in de fabriek wordt aangebracht.Voor het realiseren van deze textuur wordt een rubberen matgemaakt die wordt opgenomen in de mal. De gewenste vorm-3 Hoekse Lijn station metbouwstenen`entreepoort'het omhooggebrachte`voorplein'en de`multi-wand'4 Standaard-entreepoort5 Entreepoorten hoofdin-gang station SchiedamNieuwland6 EEM entreepoort56Standaardstations voor Hoekse Lijn4 201616kolom multiwandkoker 250 x 250deuvelverbindingvoorzijde perronheipaalafschot3004340120CB7 EEM zijperron8 Doorsnede perronplaat zijperron9 EEM eilandenperrongen. Daar ontbreekt namelijk de dwarswand omdat daar geenruimte voor is.Het dak wordt op de wanden geplaatst en hieraan verbondenmet deuvels.De entreepoort is gemodelleerd in een eindige-elementenmodel(fig. 6). De onderdelen hiervan bestaan uit schaalelementen diescharnierend met elkaar zijn verbonden. De lasplaten ? die deverbinding vormen tussen de lage wanden van de funderingsplaaten de buitenwanden ? zijn gemodelleerd als staafelementen. Defunderingsplaat is opgelegd op scharnierende steunpunten.van de wanden worden de gains aangegoten. De buitenwandenworden ook verbonden aan de lage wanden die deel uitmakenvan de funderingsplaat. Hiertoe is in deze onderdelen eenaantal lasplaten aanwezig.Op een hoogte van 1 m boven het niveau van bovenkant spoor(b.s.) wordt een vloerplaat geplaatst, met daarop bij de meesteentreepoorten een dwarswand. Deze dwarswand wordt aan eenvan de beide buitenwanden verbonden met een aantal spanslo-ten. Deze wand heeft een functie in het verzorgen van de stabi-liteit van de entreepoort. Alleen bij de smalste entreepoortenmoet de lasverbinding de stabiliteit van de entreepoort verzor-78Standaardstations voor Hoekse Lijn 4 2016 177,2 m13 mkolommen multiwandh.o.h. 6,5 mde dwarsrichting en 7,5 m in de langsrichting van de perron-platen. Deze laatste afstand resulteert in overstekken van 2,75meter naar de koppen van de platen.De funderingspalen worden op hoogte afgewerkt, waarna debetonplaten worden opgelegd op de palen. De verbindingwordt gevormd door per paal een deuvel in een geboord gat inde paalkop te verlijmen. Tussen de paal en de perronplaat isoplegmateriaal aanwezig met een dikte van 5 mm. In de platenworden sparingen opgenomen waarin de deuvels wordenaangegoten.De prefab platen zijn verdeeld in een aantal stroken in langs-richting met verschillende dikte. Een middenstrook en hetoverstek aan de spoorzijde zijn met een dikte van 120 mm zodun mogelijk gehouden om gewicht te sparen en een slankaanzicht te cre?ren. Ter plaatse van de opleggingen op defunderingspalen is een strook aanwezig met een dikte van 300mm, zodat de platen in langsrichting voldoende stijfheid bezit-ten en de paalkrachten kunnen worden ingeleid (fig.8). Dezedikte van 300 mm is ook nodig ten behoeve van de inleidingvan de krachten vanuit de stalen kolommen van de multiwand(h.o.h. 6,5 m). De kolommen van de multiwand zijn op dezestrook bevestigd met een voet- en contraplaat met ankerboutendoor de perronplaten (fig.8). Op de platen is een afschotaanwezig van 1:100, zodat regenwater van het perron wordtafgevoerd richting het spoor, weg van de stalen onderdelen vande multiwand. In verband met dit afschot is er een verschil inhoogte tussen de twee verzwaarde stroken. De palen aan despoorzijde moeten hierdoor op een iets andere hoogte wordenafgewerkt dan de palen aan de niet-spoorzijde.De ruimte tussen de palen, onder het perron, wordt dichtgezetmet een donker spijlenhekwerk. Met dit hekwerk wordt voor-komen dat er personen onder het perron kunnen komen.De zijperronplaat is in een eindige-elementenmodel gemodel-leerd met een aantal stroken met verschillende dikten (fig. 7).De plaat is scharnierend opgelegd op vier palen. De belastingendie vanuit de circa 3,5 m hoge multiwand worden uitgeoefendop de rand van de perronplaat, waren in combinatie met delichte constructie een belangrijk aandachtspunt in het ontwerp-proces. Om de invloed van met name deze belastingen goed inbeeld te krijgen, zijn de palen die over circa 1 m vrij bovenmaaiveld staan met de bijbehorende beddingen meegenomenin de modellering.EilandperronsDe eilandperrons hebben een breedte van minimaal 7,2 m. Bijeen aantal stations is er op basis van reizigersprognoses voorgekozen meer tourniquets toe te passen in de entreepoorten danvoorzien in de standaardoplossing. Het gevolg hiervan is dat erbij deze stations bredere entreepoorten en bredere perrons zijnUitwerking perronEen belangrijk aspect in de vervoersfilosofie van de RET is detoegankelijkheid van het netwerk. Personen met kinderwagens,mensen die slecht ter been zijn of mensen die in een rolstoelzitten, moeten zo veel mogelijk zelfstandig gebruik kunnenmaken van het vervoersnetwerk. Voor de Hoekse Lijn vertaaltzich dit ? net als op de andere metro/lightrail lijnen ? naareisen voor de ligging van de perrons ten opzichte van de vloervan het voertuig. Gezien de ? in vergelijking met heavyrail ?strenge eisen voor de maattoleranties voor de afstand perrontot vloer rijtuig, is ervoor gekozen de perrons te onderheien. Integenstelling tot de meeste andere metrostations in de regioRotterdam, bestaat er ondanks het onderheien van de perrons,toch nog een re?le kans op het ontstaan van afwijkingen in deafstand perron-voertuig. De reden hiervoor is dat het spoor isgelegen in een ballastbed dat in principe aan zettingen onder-hevig is. Om deze reden is ervoor gekozen de afstand van debetonnen perronplaat tot het voertuig 45 mm groter te houdendan het geval waarin zowel de stations als het spoor volledigonderheid zouden zijn. In het ontwerp is de mogelijkheidopgenomen deze ruimte te vullen met kunststof passtrippen.Er zijn twee soorten perrons: zijperrons, aan weerszijden vande sporen, en eilandperrons, tussen de sporen in.ZijperronsDe zijperrons zijn slechts 4,5 m breed. Gekozen is bij dezegeringe breedte de ruimte onder de perrons open te laten. Hier-door ontstaat een circa 1 m boven de grond zwevend perron.Dit heeft geleid tot een ontwerp waarbij elke perronplaat metafmetingen van circa 4,5 m bij 13 m direct is opgelegd op vierfunderingspalen (fig.7). Dit kunnen prefab-betonheipalen zijnof, indien de relatie met de omgeving dit vereist, schroefinjec-tiepalen. De h.o.h.-afstanden van de palen bedragen 2,7 m in9Standaardstations voor Hoekse Lijn4 201618verzwaring tpv paaldoorgaande in-situ wandin-situ balkmultiwand met abriB.S. B.S.1 m + B.S.asspoorasspoor1 m + B.S.10 Doorsnede eilandperronMarktbenaderingIn verband met de periode waarbinnen de infrastructuurgereed moet zijn en mede vanwege de specifieke eisen tenaanzien van de RET `standaard'-systemen, is gekozen voor eenhoog uitwerkingsniveau van de ontwerpen. De ontworpenprefab onderdelen zijn volledig afgestemd op een snelle bouwen op de `standaard'-componenten en -systemen zoals deze inhet gehele Rotterdamse metronetwerk zijn toegepast. Hetontwerp van de stations en bijbehorende baan is uitgewerkt alseen integraal ontwerp tussen spoorse systemen ten behoevevan ICT, laagspanning stations, spoor- en bovenleidingsyste-men en de bouwkundige en civiele bouwwerken.Vervolgens is ervoor gekozen de ver uitgewerkte integraleontwerpen van de stations en baan te vertalen naar uitgebreideresultaatsbeschrijvingen in een RAW-bestek. Hierin is deexacte wens van de opdrachtgever omschreven, de detailleringafgestemd op de `standaard'-RET-systemen en de bouwperiodemet bijbehorende mijlpalen tot in detail opgenomen. PROJECTGEGEVENSproject ombouw Hoekse Lijn (Schiedam Centrum tot aan Hoek vanHolland Haven)opdrachtgever Gemeente Rotterdamsubsidieverstrekker Metropoolregio Rotterdam-Den Haagopdrachtnemer aannemerscombinatie VolkerRail / Mobilisontwerp en engineering Ingenieursbureau gemeente Rotterdam eningenieursbureau REToplevering 1e kwartaal 2018, ingebruikname 1 september 2017toegepast. De grootste breedtemaat voor een eilandperronbedraagt bijna 9,5 m. In verband met de transporteerbaarheidvan de prefab perronplaten is in de langsrichting van het spooreen andere verdeling aangehouden dan de maat van 13 m, die isgekozen bij de zijperrons. Vanuit de visie van de architect is demaatvoering van de multiwand, die bij deze eilandperrons in hetmidden van het perron staat, leidend. De perronplaten volgendeze maatvoering. Daarom zijn de platen in langsrichtinggesplitst in drie?n en hebben een maat van ruim 4,3 m (= 13 / 3)(fig. 9). Bij deze maat kan de stramienmaat van de kolommenvan de multiwand van 6,5 m zowel op de platen van de zijper-rons als op de platen van de eilandperrons worden toegepast.Door het splitsen van de perronplaten zouden bij hetzelfdeoppervlak meer funderingspalen moeten worden toegepast danbij de zijperrons. Om dit te voorkomen, worden de perronpla-ten bij een eilandperron opgelegd op een in het werk gestortelage wand op funderingspalen. Ter plaatse van de funderings-palen wordt de wand voorzien van een verzwaring waarin depaal wordt opgenomen (fig. 10). Omdat bij perronplaten brederdan 7,2 m de overspanning van wand naar wand te groot zouworden, wordt iets naast het midden van de plaat een extralijnondersteuning gecre?erd in de vorm van een balk op funde-ringspalen. De excentrische plaatsing van deze balk volgt uit demontage van de kolommen van de multiwand. Deze verbindingbestaat uit bouten die door de perronplaten worden gestokenen aan de onderzijde met een contraplaat worden bevestigd.De reden om bij het realiseren van genoemde wanden en balkuit te gaan van in-situbeton is de noodzaak een momentvasteverbinding met de palen te cre?ren. Een oplossing met eenprefab onderdeel, met een natte knoop gekoppeld aan de palen,zou ook mogelijk zijn. Maar hiermee zouden maatafwijkingenin de paalfundering lastiger opneembaar zijn.10