C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 8 63De oorsprong van het bouwenmet lichtbeton ligt in Denemar-ken, waar de toepassing wijd ver-breid is; vergelijkbaar met kalk-zandsteen in Nederland. Licht-beton wordt toegepast in stenen,blokken, wandhoge prefab-ele-menten, vloeren, daken en gevel-elementen. Kalkzandsteen is inDenemarken nagenoeg onbe-kend. De interesse van AlvonBouwsystemen in deze Deensebouwmethodieken heeft geleidtot een intensieve samenwerkingen contacten binnen FibomentA/S: de machinefabriek, de kor-relleverancier en een elementen-fabriek. Sinds 1989 produceertAlvon lichtbeton wandelementenvoor de ruwbouw van eengezins-woningen.Debouwvaneengezinswoningenin Denemarken is met betrek-king tot gevels vergelijkbaar metNederland:spouwmurenmeteenbuitenblad van metselwerk. Ver-diepingsvloerenbestaanveelaluitprefab lichtbetonelementen enzoldervloeren uit houtconstruc-ties. In Duitsland neemt hetmarktaandeel van prefab-lichtbe-toncasco's eveneens toe. De ge-vels worden zowel uitgevoerd alsspouwmuur en als gepleisterdemassieve lichtbetonwanden meteen dikte van 200 tot 350 mm, alof niet voorzien van buitengevel-isolatie.De huidige productiecapaciteitper jaar voor lichtbetonwandenbij Alvon is 175 000 m2; dit komtgemiddeld overeen met circa 850woningen of woningequivalen-ten. Deze hoeveelheid legt beper-kingen op ten aanzien van deprojectgroottes. Een orderporte-feuille met veel kleinere projectenis beter te beheersen dan met eenbeperkt aantal grotere. Bij voor-keur wordt de grootte van eenopdracht beperkt tot omstreeksdertig woningen. Van de lichtbe-toncasco's wordt zo'n 35% toege-past in individuele, vrijstaandewoningen met seriegrootte 1.Ongeveer 50% wordt geleverdvoor twee-onder-??n-kap- en rij-tjeswoningen en circa 15% inappartementen.Lichtbeton woningbouwcasco'svoor individueel wonening. E. Heling, Alvon BouwsystemenIn Nederland wordt lichtbeton in de woningbouw onder meer gebruikt voordragende en niet-dragende binnenspouwbladen, woningscheidende wanden,uitgevoerd als ankerloze spouwmuur of massieve wand, alsmede voor sepa-ratiewanden. Deze wandconstructies worden gecombineerd met anderebetonelementen. De begane-grondvloer is meestal een combinatievloer, rib-cassettevloer of ge?soleerde kanaalplaatvloer. De verdiepingsvloer is bij voor-keur een kanaalplaatvloer of andere massieve prefab vloer om een drogemontagebouw mogelijk te maken. Indien uit constructieve of geluidstechni-sche eisen een breedplaatvloer noodzakelijk is, kan ook dit vloersysteem wor-den toegepast.Casco (montage) inaanbouwAanzicht kopgevelC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 864P r e f a b - l i c h t b e t o n c a s c oInDenemarkenenDuitslandkentmen een brede `range' sterkte-klassen voor lichtbeton, namelijkvan LB 2 t.m. LB 55, waarbij desoortelijke massa varieert van 450kg/m3 totcirca2200kg/m3.LageredruksterktesalsLB8zijninDuits-land bedoeld voor gepleisterdemassievegevelszonderverderiso-latiemateriaal. In Nederland isdeze variatie nagenoeg onbekenden niet geaccepteerd. Lichtbetonin sterkteklassen groter dan25 N/mm2 heeft qua productie entoepassing nauwelijks voordeel invergelijking tot normaal beton.Alvon beperkt het assortiment totLB 8, LB 10 en LB 25 met volu-mieke massa's tussen 1500 kg/m3en circa 2000 kg/m3. Voor de licht-betonmengsels worden ge?xpan-deerde gebroken kleikorrels metkorrelgrootte 0-4 mm toegepast.De water-cementfactor is circa0,35. Daardoor is een normaleverdichting van de aardvochtigespecie met trilmotoren niet moge-lijk. Verdichten gebeurt met eentrilwals, waardoor ook de stort-zijde zeer vlak is. De geprodu-ceerde wanddiktes vari?ren van70 mm tot 300 mm; de wandleng-tes vari?ren van 300 mm tot10000 mm en de wandhoogte ismaximaal 3400 mm. Door demindere druksterkte van het licht-betonwordtdetoepassingbeperkttot maximaal vier bouwlagen.O n t w e r pDe stabiliteit wordt verkregen uitdragende gevels, dwarswandennaast de trap en dergelijke of, bijappartementen, uit stabiliteits-kernen. Onderlinge wandverbin-dingen worden gerealiseerd meteen combinatie van lijmvoeg enankers. Bij wanddiktes groter dan150 mm kan ook een natte ver-binding gerealiseerd worden viaeen mortelvoeg met verbindings-wapening. Voor wand-vloeraan-sluitingen wordt al of niet eenverankeringvoorzien,afhankelijkvan het gebouwtype. Lateicon-structies kunnen bestaan uit inhet wandelement opgenomenwapeningskorven, ingestorte IPE-profielen, losse betonlateien oflosse stalen balken. De wandenwordenmeteenstelruimtevan30mm op de ruwe betonvloer ge-monteerd. De elementhoogte isverdiepingshoogte min de diktevan de verdiepingsvloer. Separa-tiewanden worden 10 ? 20 mmvrijgehouden van de bovenlig-gende betonvloer. Alle gebruike-lijke voorzieningen zoals elektra-dozen en -leidingen, leidingenvoorwarmtewanden,kunnenwor-den ingestort.O r d e r d o o r l o o pDe normale levertijd na opdracht-verstrekking is circa acht weken.Deze tijd is benodigd voor voor-bereiding, productie en montage.VoorbereidingHet voorbereidingsproces omvatvooral het reken- en tekenwerk opbasis van bestek- en werktekenin-gen van de architect en uitgangs-punten van de hoofdconstruc-teur. Alvon maakt een inde-lingstekening met wandaanzich-ten en details. Hierop volgt eencontrole door de opdrachtgever,waarbij tevens de benodigdeinstortvoorzieningen worden op-gegeven. Daarna worden de teke-ningen definitief gemaakt voorproductie en montage. Indien bijopdrachtverstrekking alle teke-ningen, uitgangspunten, instort-voorzieningen en detailleringenbekend zijn, kan de levertijd be-perkt worden tot zes weken. Deeerste controleronde kan hierbijworden overgeslagen.ProductieDe productiedoorloop is zodaniggeorganiseerd, dat elke dag destalen maltafels qua omrandingopnieuw worden opgebouwd.De onderzijde van de elementenwordt tegen een vaste stalen randgestort. De overige zijden wordenmet lichte aluminium profielenen magneten opgebouwd. Voorkozijnsparingen wordt bij klei-nere series een houten omran-ding gebruikt; bij grotere serieseen vaste stalen omranding. Toe-geleverde kozijnen kunnen wor-den ingestort. Na inbouw van devoorzieningen wordt het mengselin twee lagen gestort met eenbepaalde overhoogte van de ele-mentdikte. De eerste laag (halvewanddikte) wordt tamelijk vlakafgereid. Hierop worden een wa-peningsnet, alle benodigde ver-ankeringen, hijsankers en even-tuele extra wapening aange-bracht. Daarna volgt de tweedelaag. Na vlak afreien, wordt hetmengsel in de mal met een tril-wals verdicht tot de vereistewanddikte. Wegens de lage water-cementfactor en een beperktemalverwarming, is afdekken vande elementen direct na het walsennoodzakelijk. Na minimaal twaalfuur kunnen de elementen ontkistMontage begane grondC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 8 65worden. Voor het ontkisten vandit type lichtbeton zijn kantelta-fels vereist.MontageDe elementen worden in de juistemontagevolgorde naar het werkgebracht. Een montageploeg be-staat uit vier man en kraan. Peruur kunnen vier ? vijf elementengemonteerd worden. De begane-grondvloerdientaleerdergemon-teerd te zijn inclusief de daaropbenodigdestelvoorzieningen.Eengemiddeld woningcasco inclusiefverdiepingsvloer(en) staat in ??ndag. Het bouwbedrijf kan demontage zelf doen. Is men echterniet bekend met dit prefabsysteem, dan begeleidt een in-structeur van Alvon de eerste dagde montage. De montage kan des-gewenst ook geheel door Alvonverzorgd worden.F l e x i b i l i t e i tVoor een prefab bouwsysteem isde flexibiliteit van het Alvon licht-betoncasco erg groot. Voorberei-ding en productie zijn gebaseerdop het uitgangspunt dat individu-elebouwmetseriegrootte1moge-lijk moet zijn voor een concurre-rende prijs. In de voorbereidingbetekent dit een relatief grote ensterke organisatie bij verkoop, cal-culatie, tekenwerk, planning enexpeditie. Op het moment dat debouwvergunning wordt aange-vraagd bij de gemeente, begintAlvon met de voorbereiding. Naafgifte bouwvergunning kan deeersteleveringdanspoedigplaats-hebben. Tot circa drie weken voorlevering (dus voor productie) kandeopdrachtgevernogwijzigingenaanbrengen: maatvoering van deelementen, kozijnen, elektra enz.Na levering en montage kunneneventueel instortvoorzieningennog aangepast worden. Het fre-zenenborenvanelektraleidingenen inbouwdozen blijft altijd mo-gelijk: dit gaat in lichtbeton erggemakkelijk en de aanwezige wa-peningbevindtzichinhetmiddenvan de wanddikte. Scheidings-wanden kunnen te allen tijdeworden toegevoegd, verplaatst ofweggelaten. Lichtbeton is tevensgoedspijkerbaar,bijvoorbeeldvoorhet ophangen van allerlei voor-werpen.K o s t e n e nk o s t e n b e h e e r s i n gDiverse kostenvergelijkingen vanbouwbedrijven en calculatiebu-reaus hebben aangetoond dat hetAlvon lichtbetoncasco zeer con-currerend is bij kleinschalige pro-jecten, een interessant alternatiefis bij middelgrote projecten en teduur voor grote projecten. Alvonheeft gekozen voor een organisa-tieopbouw, toegespitst op arbeids-intensieve opdrachten, zowel invoorbereiding als productie. Deorganisatie is voorbereid op veelverschillende uitvoeringen. Hetprijsverschil in Alvon lichtbeton-casco's voor individuele bouwversus een middelgroot werk (ca.twintig woningen) is ongeveer15%. Het voordeel bij seriebouwontstaat door minder voorberei-ding, betere malbelegging enmaximale belading voor trans-port. Afwijkingen die ombouw inde fabriek tot gevolg hebben, zijnnauwelijksvaninvloedopdekost-prijs. Details woningscheidendewanden verdieping (a) enbegane grond (b)Woning gereedab