Aad van der Horst1201150interviewinterviewAadvan der HorstHet grensvlak tussen ontwerp en uitvoeringAl vanaf het begin van zijn carri?rehoudt Aad van der Horst zich bezigmet het ontwerpen van civieltechni-sche constructies, op het grensvlakmet de uitvoering. Hij heeft altijdeen sterke focus gehad op de inter-actie tussen ontwerp en uitvoering.Volgens hem is die interactie vanwezenlijk belang bij het cre?ren vande beste oplossing. Met een grotegedrevenheid wil hij een bijdrageleveren aan de ontwikkeling van hetvak. Zowel vanuit het ingenieursbu-reau van de grootste bouwer vanNederland als vanuit zijn leerstoelop de TU Delft.CVVan der Horst is van jongs af aan geboeid door de bouw. Zijnopa, een meester-metselaar, heeft daarbij ontegenzeggelijk eenrol gespeeld. Vaak wordt de jonge Van der Horst ingeschakeldbij inspirerende klusjes. Zijn vader zit in de luchtvaart enmisschien wel daarom overweegt hij ook sterk Lucht- en ruim-tevaart te gaan studeren. Haast tot op de dag van inschrijvingtwijfelt hij. Uiteindelijk wordt het Weg- en Waterbouwkundeop de TU (toen nog TH) in Delft. Ondanks de aanwijsbareinspiratiebronnen ziet hij het keuzeproces als een diffuussamenspel van gevoelsmatige en rationele invloeden, zo besefthij later. "Waar mijn keuze exact vandaan komt, is niet teduiden. Maar gezien de voldoening die mijn loopbaan megeeft, kan ik in ieder geval wel concluderen dat het een goedekeuze is geweest."Van der Horst studeert in 1975 af bij prof. Bruggeling. Die wastoen net een paar jaar binnen op de TU. Het afstudeeronder-werp, uitgevoerd samen met Karel Veenvliet, is een ontwerpvoor de onderbouw van Transrapid, een systeem voor eenmagneetzweefbaan. "Een uitdagende studie. Vooral de bijzon-dere belastingen en de zeer stringente eisen aan vervormingenmaakten het vraagstuk complex. Het inzicht in de tempera-tuursvervormingen moest worden verdiept. Omdat debeschrijvende formules voor temperatuurontwikkeling over-eenkomst vertonen met die van elektrische netwerken metweerstanden en condensatoren, is de studie uitgevoerd met eenelektrisch analagon. Nu zijn dergelijke vraagstukken een fluitjevan een cent, maar toen was het een behoorlijk ingewikkeldeopgave. Er waren nog geen moderne rekenhulpmiddelenwaarmee inwendige spanningen en vervormingen kondenworden berekend. Je moest het doen met eenvoudige uitgangs-punten zoals de hypothese van Bernoulli (vlakke doorsnedeblijven vlak, red.) en evenwichtsmethoden."1 Aad van der Horst werkt een dag in deweek als hoogleraar op de TU Delftfoto: Hans Stakelbeeknaam prof.ir. Aad van der Horstleeftijd 59 jaaropleiding TH Delft, Weg- enWaterbouwkundewerkgevers Dirk Verstoep, NBM,HBG/BAM1Aad van der Horst52interviewfoto:HansStakelbeek2 Van der Horsts eerste project bij DirkVerstoep is de Oosterscheldekering3 Droogdok te Ciudad Madero, Mexicofoto: beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat4 LNG-steiger in Brunei"Bij het ontwerpen gaat het om dekernwaarden: Bouwbaar, Betrouwbaaren Economisch"Dirk VerstoepDe eerste werkgever van Van der Horst is Dirk Verstoep,destijds een onderdeel van de Boskalis Westminster Groep. "Ikwilde heel graag bij de ontwerpafdeling van een aannemer aande slag. De interactie tussen ontwerp en uitvoering boeide metoen al enorm. En nog steeds! Het participeren vanuit deontwerpende discipline aan het grensvlak ontwerp-uitvoeringis een vakgebied waarin ik tot op de dag van vandaag met veelplezier bezig ben."Een belangrijk adagium voor Van der Horst is: Bouwbaar,Betrouwbaar, Economisch. "Bouwbaar omdat een oplossingook praktisch, veilig en effici?nt uitvoerbaar moet zijn.Betrouwbaar in de zin dat wat je in een vroeg stadium bedenktbij uitvoering en instandhouding ook blijkt te kloppen inhoeveelheden, benodigde tijd en budget. En economisch omsuccesvol te zijn in een concurrerende markt, inclusief hetcre?ren van onderscheidend vermogen. Achteraf kan ik stellendat deze kernwaarden zelfs al aan het begin van mijn carri?reeen rol hebben gespeeld, alleen was ik toen nog niet in staat zezo helder te duiden."Van der Horsts eerste project bij Dirk Verstoep is de Ooster-scheldekering (foto 2). "Daar heb ik met veel plezier, en trotsaan gewerkt. Het was een enorm project met heel veel nieuweaspecten. Initieel werkten we aan een concept voor de keringvanuit een studiecommissie STUCOS. Hierbij waren verschil-lende aannemers betrokken met verschillende disciplines:ontwerpers, calculatoren, werkvoorbereiders, uitvoeringsdes-kundigen; in nauwe samenwerking met vakgenoten vanuit dediverse diensten van Rijkswaterstaat. Uiteindelijk zijn diverseoplossingen de revue gepasseerd: caissons op een drempel,caissons op putten en uiteindelijk de pijlers. Hoewel weaanvankelijk nog in de conceptuele fase zaten was wel albekend dat het een half doorlatende kering zou worden: vanuithet milieuoogpunt bestond de wens de kering doorlaatbaar temaken, zodat je getijdenwerking zou krijgen."Van der Horst werkt een aantal jaren aan het project. Na eenjaar of drie gaat hij terug naar de ontwerpafdeling op hethoofdkantoor van Dirk Verstoep. "Ik stond voor de keuze hethele project af te maken of me op iets nieuws te storten. Ik wasnog jong en besloot dat ik m??r wilde zien." Daardoor komtVan der Horst in aanraking met veel interessante projecten,nationaal en internationaal. Als hoogtepunten noemt hij eengrote brug in Kenia, een caisson-kademuur in Pakistan, eendroogdok in Mexico (foto 3) en diverse kademuren en tunnelsin Nederland en daarbuiten. "Deze projecten waren, net als deOosterscheldekering, een enorme verrijking. Wel op een2Aad van der Horst 12011 53Nieuwe contractvormenInteressant in de buitenlandse projecten vindt Van der Horstdat daar veel eerder wordt gewerkt met Design&Construct(D&C). "Bij dergelijke contracten heb je te maken met globalevraagspecificaties. De vrijheid om tot de beste oplossing tekomen is veel groter. Die vrijheid bouw je tijdens de voorberei-ding en uitvoering van het project af en vul je in met specifica-ties. Hoe vroeger in het project, hoe optimaler die vrijheid kanworden ingevuld. De essentie van D&C is dat je niet alleenvanuit je eigen vakdiscipline denkt, maar nauw samenwerktmet alle betrokken disciplines. Dat vraagt naast het eigenvakmanschap ook om kennis van het proces waarin je jebevindt. Dat gaat allemaal niet vanzelf. Intern besteden wij erveel aandacht aan, bij de projecten zelf en door opleiding vanonze mensen. Naast kennis gaat het ook om kunde: de opti-male oplossing waarmaken, zorgen dat de processen beheerstverlopen en blijvend leren. Dat zijn en blijven uitdagingen. Jemoet er wel voor zorgen dat het proces convergeert naardiscrete oplossingen: hoe het er precies uitziet, welke materia-len worden toegepast en hoe de details zijn opgelost.Waar een tijd terug andere landen nog een voorsprong haddenin moderne contractvormen in de bouw, heeft Nederland dieandere manier. Bij de Oosterscheldekering ging het vooral omhet ontwikkelen van nieuwe inzichten en het verdiepen vanbestaande technieken. Bij de projecten die volgden heb ik mevooral verbreed. Ik werkte aan een enorme verscheidenheidaan concepten. Ik ben ook veel ter plaatse geweest. Elk projectheeft een andere indruk achtergelaten. Ook afhankelijk van defase in mijn carri?re en mijn rol in het project. Die is aldoorgewijzigd, zeker in de beginjaren."BAMNa 11 jaar Dirk Verstoep is het tijd voor wat anders. Van derHorst gaat aan de slag bij NBM, "Dat bedrijf was bezig eencentrale ontwerpafdeling op te zetten. De diversiteit sprak meaan, maar na enige tijd miste ik de grotere, civieltechnischewerken waar ik blijkbaar erg aan gehecht was geraakt. Naanderhalf jaar besloot ik weer iets te zoeken in het vakgebiedwaar mijn hart lag. Toch heb ik in die relatief korte tijd veelgeleerd. Bijvoorbeeld over nieuwe vakgebieden als milieutech-niek, reinigingstechniek, wegenbouw."Van der Horst verhuist in 1988 naar de HBG. Naar het Water-bouwkundig Ontwerp Bureau (WOB) bij de HBW om precieste zijn. Daar is hij nu dus al meer dan 20 jaar actief. Eerst alsprojectleider en teamleider, later als adjunct-directeur en nu alsdirecteur. De naam van de organisatie wijzigt wel een aantalkeer in die periode. Het WOB wordt Delta Marine Consultants(DMC), HBW wordt HBG Civiel en ? na de overname vanHBG door BAM in 2002 ? BAM Civiel. In 2008 volgt de samen-voeging van de beide ingenieursbureaus van de sector Infra vanBAM, Delta Marine Consultants en Multiconsult. De nieuweorganisatie gaat verder onder de huidige naam BAM Infracon-sult. Het is een zelfstandige werkmaatschappij van BAM. Vander Horst maak deel uit van de tweehoofdige statutaire directie.De oorspronkelijke namen blijven als handelsnamen operatio-neel. "Inmiddels werken er meer dan 200 mensen. Het is schit-terend om met deze groep midden in de projecten en ontwik-kelprocessen te staan. We doen dienstverlening voor de heleKoninklijke BAM Groep, maar ook daarbuiten."Ook bij BAM krijgt hij te maken met bijzonder aansprekendewerken, over de hele wereld. Hij noemt een scala aan kademu-ren, steigers, stormvloedkeringen, tunnels en infrastructuurvoor weg- en waterverkeer. Meer specifiek een blokkenmuurvoor een kade in Zuid-Afrika, een grote LNG-steiger in Brunei(foto 4) en nu op Papoea-Nieuw-Guinea en de Oosterweelver-binding. De projecten in Nederland doen hier niet voor onder.Zoals de HSL, Betuweroute, N31, Ramspol (foto 5), en nurecent nog de Stadsburg Nijmegen, de tunnel Sluiskil (fig. 6)en de Hartelfietsbrug."In ons vakgebied vormen demedewerkers het kapitaal"43Aad van der Horst545 Balgstuw Ramspol6 Stadsbrug Nijmegeneen gereedschap om zaken beter inzichtelijk te maken, te docu-menteren en te structureren. Ook virtueel bouwen is eenantwoord. "Ik zie virtueel bouwen als een digitale breinaald diewe door al onze processen heenjagen, door ontwerp, calculatie,inkoop, werkvoorbereiding en uitvoering. In virtuele zin kun jehet werk vooraf al bouwen, vanuit diverse disciplines. Voor hetfenomeen informatiemanagement is dit een belangrijke ontwik-keling. Veel van wat we doen heeft te maken met informatie,vooral het genereren, gebruiken en overdragen ervan. Een teke-ning is informatie, een berekening is informatie en een specifi-catie is informatie. Met de huidige technieken kun je ervoorzorgen dat deze informatiestromen worden geoptimaliseerd."Volgens Van der Horst hebben virtueel bouwen en BIM eenenorme potentie. "Het is bijna een logisch antwoord op deuitdagingen van deze tijd. De middelen zijn er. En mijn stelligeovertuiging is dat uiteindelijk de faalkosten ermee kunnenworden beperkt."Naast virtueel bouwen en BIM is volgens Van der Horst ookhet levenscyclusdenken een belangrijke trend. Die cyclus kunje op twee manieren benaderen. Behalve de cyclus van hetbouwwerk, van ontwerp tot onderhoud en sloop, gaat het ookom de levenscyclus van materialen. "We hebben het dan oversustainability. Dat aspect zorgt voor enorme uitdagingen. Zijnde bekende bouwmaterialen die we gebruiken nog wel demeest optimale? Moet je niet nadenken over designed materi-als? Maar ook het hergebruik van materiaal is belangrijk,bijvoorbeeld toepassing van betongranulaat. Veel van degebouwen om ons heen zijn nu zo'n 50 tot 60 jaar oud. Er zalde komende tijd meer sloopafval vrijkomen. Daar moeten weiets mee." BAM is ook bezig met sustainability in meer bredezin. Zo was het bouwbedrijf een van de eerste die een Carbonfootprint heeft gemaakt en gepubliceerd.TU DelftSinds 10 jaar is Van der Horst ook actief op de TU Delft. "Ikheb lang al de drive gehad iets in het onderwijs te doen, ietsmet overdragen van kennis vanuit mijn ervaring, in combina-tie met mijn baan bij BAM." Die omstandigheid doet zich in2001 voor als prof. Charles Vos plotseling overlijdt. Diebekleedt dan de leerstoel Uitvoering van Betonconstructies. DeTU Delft gaat haastig op zoek naar iemand die het collegetijdelijk kan overnemen, omdat het rooster daartoe dwingt.Omdat de TU bekend is met de ambities van Van der Horst,wordt hij benaderd in te vallen. Voor drie jaar bekleedt hij derol van gastdocent. "Toen kwam er een moment dat ik vonddat mijn bijdrage nader moest worden ingekaderd. Het mochtmijns inziens niet alleen gaan om het geven van een college.Het vak moest ook worden uitgebouwd en ontwikkeld. Datleidde uiteindelijk tot een benoeming tot deeltijd hoogleraar."achterstand nu meer dan goedgemaakt. Ook facetten als beheeren onderhoud worden in ons land nu steeds vaker bij hetcontract betrokken. "Het gaat daardoor ook over beste keuzes intermen van levensduur. Dat vraagt om een verdere integralebenadering. Bij het ontwerp moet je niet alleen rekening houdenmet uitvoering maar ook met onderhoud en hergebruik. We zijnin ons bedrijf dan ook steeds meer bezig met integratie metandere disciplines. Niet alleen tussen ontwerp en uitvoeringmaar ook met andere sectoren als onderhoud en beheer."Hoewel bouwbedrijven niet altijd alleen maar afhankelijk zijnvan integrale benadering is deze manier van werken volgensVan der Horst wel de enige manier om op termijn te kunnenoverleven. "Mijn overtuiging is dat als je dit niet goed voorelkaar krijgt je marktaandeel verliest. Wat dat betreft is demarkt meedogenloos. Of je bent succesvol, of niet. Gelukkig isdat besef er. Het is wel een leerproces. We moeten ook midde-len erop afstemmen, mensen trainen, goed evalueren.Virtueel bouwenEen gevolg van deze ontwikkeling is dat de werken complexerworden. Organisaties moeten daarop worden aangepast.Systems engineering kan hierbij een goede rol vervullen. Het isinterview"We moeten voorkomen dat de mensen devaardigheden verliezen tot goedeoplossingen te komen. Niet een goedeoplossing maar d? goede oplossing"5Aad van der Horst 12011 55als management willen en kunnen uitstralen naar je organisa-tie, vanuit het besef dat je mensen je kapitaal zijn.""Een aandachtspunt is om ervoor te zorgen dat het vermogenblijft bestaan om te ontwerpen en niet alleen diepgaand terekenen. Bij het ontwerpen gaat het primair om de oplossingvan een vraagstuk. De uitkomst van de som is daar een onder-deel van, maar niet de hoofdzaak. Dat wil niet zeggen dat webij het conceptueel ontwerpen af en toe niet heel geavanceerdetechnieken moeten toepassen. Maar dan wel bewust en over-wogen. En daarin ligt de sleutel: van te voren nadenken wat ernodig is voor het oplossingstraject. Binnen BAM Infraconsultbesteden we daar systematisch aandacht aan door van te vorenuitgangspunten, methodieken en criteria eenduidig te benoe-men en daar zorgvuldige keuzen in te maken. Ook op de TUdoen we hier het nodige aan. Zo leren wij studenten hoe zemet eenvoudige rekenregels een indicatie kunnen geven voordwarskrachten, momenten en hoeveelheden wapening. Zonderingewikkelde hulpmiddelen. Met een inwendige hefboomsarmkun je bijvoorbeeld heel snel, heel veel bepalen. Ze moeten ookleren gevoel te krijgen voor schuifspanning. Waarbinnen jemoet blijven als je geen dwarskrachtwapening wilt of kunttoepassen. We moeten in de opleiding de trend proberen tegente gaan dat de focus steeds meer komt te liggen op het geavan-ceerde rekenen. Maar het wordt de mensen nu ook lastigergemaakt. Kijk naar de complexiteit van de normen en de somsbijzonder expliciete criteria voor de BGT in de contracten. Ergaat tegenwoordig veel energie zitten in het bewijzen dat je aande norm en die criteria voldoet. Voor mijn generatie was heteenvoudiger. Normen waren veel simplistischer. Je kon er bijnamee ontwerpen. En criteria waren vaak implicieter."Van der Horst ziet het als belangrijke taak ervoor te zorgen datmensen zich verder ontwikkelen. "Ik ben er van overtuigd datdie mensen dat zelf ook willen. Dat die drive net zo groot is alsvroeger bij ons. Met het ontwikkelen van mensen moeten wevoorkomen dat ze de vaardigheden verliezen om vanuituitgangpunten en randvoorwaarden op een verantwoordemanier tot goede oplossingen te komen. Niet een goede oplos-sing maar d? goede oplossing." Jacques LinssenBij deze functie gaat het niet alleen om kennisoverdracht maarook om onderzoek. "Ik begeleid nu twee promovendi. Datscherpt me enorm. Uit de combinatie onderzoek en onderwijsis heel veel winst te halen. En natuurlijk is er ook een goedewisselwerking met mijn rol bij BAM. In de praktijk zie ik watde behoefte is uit het veld. Dat kan een impuls geven aanonderwijs en onderzoek. Het is een zware maar ook dankbarecombinatie. Ik haal er veel energie uit."ConstructeursregisterNaast zijn werk bij BAM Infraconsult en op de TU Delft heeftVan der Horst nog een aantal belangrijke nevenfuncties, inbinnen- en buitenland. Zo is hij voorzitter van Fib-commissie10 `Construction', voorzitter van IABSE Working Comitee 3`Concrete' en lid van de Duitse EAU-commissie `Waterfrontstructures'. Werkzaamheden die volgens hem waardevol zijnvoor de ontwikkelingen in de beroepsgroep. En ze zijn eenimpuls voor zijn functioneren op de TU Delft en bij BAM.Maar het belangrijkste vindt hij toch het voorzitterschap vande examencommissie PMSE en het voorzitterschap van detoetsingscommissie van het Constructeursregister. "Met dezetwee functies probeer ik een bijdrage te leveren aan de kwali-teitsborging van het constructeursvak. Want ik vind het nood-zakelijk kennis en kunde in ons vak op hoog niveau te houden.Dat is ook het belangrijkste doel van het constructeursregister:het borgen van kennis en kunde. Niet alleen door de oorspron-kelijke opleiding en aantoonbare ervaring en kunde, maar ookdoor een ander belangrijk element: het levenslang leren. Weleveren met dit initiatief een belangrijke bijdrage aan deborging van het vakmanschap en daarmee aan de veiligheidvan onze gebouwde omgeving."Het besef dat je goed opgeleide mensen moet hebben, wordt inde branche gelukkig breed gedragen. "Bij de omvang encomplexiteit van de hedendaagse projecten en door de nieuwecontractsvormen wordt dat belang alleen maar groter. Hetafbreukrisico is dermate groot dat het een `must' is om dekwaliteit te borgen. Naast goed opgeleide mensen heb jeeffici?nte systemen, een systematische werkwijze en eenhouding van blijven leren uit het verleden nodig. En ontwik-kelen, blijvend ontwikkelen, wat je leeftijd ook is. Dit moet je6