A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStedenbou wcement 2006 3Almere bestaat nu dertig jaar. Van de zompige Flevolandsekleipolder transformeerde het gebied naar een levendestad. Met grote architecten, een diversiteit aan woonwij-ken (foto 1), met grachtenpandjes en een weekmarkt waarin onvervalst Amsterdams de vis wordt aangeprezen. Eenstad waar vanuit de hele wereld architecten komen kijkennaar de architectonische hoogstandjes die hun collega'sontwierpen. Almere, de stad met hart in aanbouw. Eengeliefde stad. Maar ook met een hotel dat een half jaar naoplevering nog steeds leeg staat. En met een heuse kasteel-ru?ne, en kritiek op boerderettes, bloemkoolwoningbouwen Hollandse kneuterigheid. Een verguisde stad?Midden jaren zestig werd de Flevopolder ontdektals overloopgebied voor de randstad. Groeikernendienden de woningnood te ledigen. In 1966 ver-scheen de Tweede Nota over de Ruimtelijke Orde-ning in Nederland. Almere, dat tijdens de planvor-ming nog Zuidweststad heette, moest 125 000 tot250 000 inwoners uit de randstad en Het Gooi huis-vesten. Vanwege de onzekerheid met betrekking totinwonersaantallen werd gekozen voor een afwisse-lende stadsstructuur. Een centrale kern, met daar-omheen zes subkernen met elk hun eigen identiteiten van elkaar gescheiden door uitgestrekte bos- enStad bestaat 30 jaarGeliefd enverGuisdAlmere1 |Een diversiteit aan woon-wijken in Almere(foto: ANP)A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStedenbou wcement 2006 3 groengebieden. Almere-Haven aan het Gooimeerwerd als eerste ontwikkeld; meer dan een rechttoerechtaan stuk opgespoten grond aan de rand vanhet Gooimeer was het niet. Toch werd het geenrechthoekig raster. Verborgen onder de vlakke klei-bodem van de polder liggen zandduinen, valleienen oude rivierbeddingen. Deze bepaalden deels deloop van het grillige grachtenpatroon dat als blauw-druk diende voor Almere-Haven. Juist boven deoude lopen is de kleilaag het dikst, en wordt door-lekken van grondwater vanuit het Gooi naar dedieper gelegen polder voorkomen.Twee andere stadsdelen - Almere-Stad en Almere-Buiten - volgden al snel. Almere-Stad is het groot-ste. Almere-Buiten grenst aan het bekende natuur-gebied de Oostvaardersplassen. Momenteel wordenplannen uitgewerkt voor de stadsdelen Almere-Poort, Almere-Pampus en Almere-Hout.V e e l z i j d i g e v i s i e sJoop van Stigt en Arno Mastenbroek, de architectenvan het eerste uur, tekenden voor Almere-Haveneen organisch geheel. Met grachtjes, `woonlobben'en `groene wiggen', kronkelige straatjes en hofjes.De stad moest groeien als een boom, met steedsmeer zijtakken. De termen `bloemkoolstedenbouw'en Hollandse kneuterigheid werden gebruikt, maaralleen door mensen die er niet woonden. DeAlmeerders van het eerste uur waren enthousiast.Ruime huizen, centraal verwarmd, midden in hetgroen. In 1980 wordt gestart met de bouw van detweede kern, Almere-Stad. In tegenstelling tot de`flowerpower gedachte' uit de jaren zeventig, werdAlmere-Stad opgebouwd uit lussen voor het verkeermet daarbinnen autoluwe woonerven.In 1986 passeerde Almere de 50 000 inwoners, ver-deeld over drie stadsdelen: Almere-Haven, Almere-Stad, met haar bijzondere Filmwijk en dan inmid-dels ook Almere-Buiten. Wie de drie kernenvergelijkt, kan constateren dat ze tonen hoe veelzij-dig de visies van planologen zijn.In Almere-Buiten is het systeem van vaarten, slotenen drains waarmee de polder ooit is drooggelegd endagelijks droog wordt gehouden het beste te zien.Vierkante, rechte kamers die achtereenvolgens metnieuwe buurten worden ingevuld.Plannen genoeg in Almere. Is dat misschien gelijkhaar valkuil? Experimenteren, prijsvragen, thema's,tijdelijke exposities (foto 2). In woonwijk de Fanta-sie konden de ontwerpers zich helemaal uitleven,zonder beperkingen van welstandscommissies. Deprijsvraag had als thema `ongewoon wonen' en despeciale aandacht moest liggen op de energiehuis-houding. De winnaars bouwden hun tijdelijkeonderkomens op mooie kavels en kregen later eenpermanente vergunning. Ze staan er sinds de jarentachtig.Er waren vergaande plannen voor particulieropdrachtgeverschap, het (ge)wilde wonen deed haarintrede, en je kon cascowaterwoningen kopen. Hetkan allemaal in Almere. De nieuwste plannen zijnde overschakeling van tuinstad naar hoogbouw. Deeerste hoogbouw is al onderweg (foto 3).B i j l m e r d e b a c l eDe visie is helder. Na het debacle van de Bijlmer,waar de eindeloze rijen torenflats afgebroken moes-ten worden, werd Almere met een grote diversiteiten groeiprognoses gebouwd. De doelstelling richtzich op een inwonertal van 250 000 in 2020. Per jaarworden er zo'n 3000 woningen opgeleverd. Door defaciliteiten in aanvang niet veel te groot te bouwenvoor het bestaande inwonertal, wordt gefaseerduitgebreid. De voorzieningen werden aangelegdvoor een inwonertal van 125 000, nu zijn het er al180 000. Dus is het weer tijd voor uitbreiding vande openbare voorzieningen.Tijdens de eerste planfase werd in het centrum van destad een winkelstraat aangelegd van zo'n 2 km lang.Door deze straat niet rechtlijnig maar diagonaal aan teleggen bleef een groot deel onbebouwd. Dat deel? tussen de recreatieplas en het huidige centrum ?wordt nu bebouwd. Het vormt de verbinding tussenstad, winkels en waterfront, en bereidt de stad voor opde komst van nog meer Almeerders.2 |Experimenteren, prijs-vragen, thema's, tijdelij-ke exposities , alles kanin Almere(foto: ANP)3 |De eerste hoogbouw isonderwegA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pStedenbou wcement 2006 3S t a d s h a r tOp dit moment richten alle ogen zich op hetGebogen Maaiveld, onderdeel van het Masterplanvan het architectenbureau Office for Metropoli-tan Architecture. Vanaf de rand van het Weerwa-ter loopt het maaiveld zo'n 6 m op naar het nieu-we centrum, om daarna weer af te dalen naar hetStadhuisplein. Weer een typisch Almeerse actie:een heuvel cre?ren in het platte polderlandschapen een compleet nieuw hart aanleggen. Tal vanvermaarde en internationale architecten dragenbij aan de kwaliteit van de stedenbouwkundigeontwikkeling van het centrum van Almere. ZoalsRen? van Zuuk, Teun Koolhaas, Erna van Sam-beek en Kees Rijnboutt. De Franse architectChristian de Portzamparc bereikt op het hoogstepunt van het gebogen maaiveld een opmerkelijkesymbiose tussen wonen, winkelen en een grootwarenhuis.Bovenop de meeste winkelblokken worden appar-tementen gebouwd. Wonen, werken, winkelen enuitgaan zijn in dit plan ge?ntegreerd. Ook aan devoet van het Gebogen Maaiveld is een tweetalappartementencomplexen genaamd Side by Sidein aanbouw. Het derde complex, Blok 16, in devolksmond The Wave genoemd, een naam overi-gens die de architect Ren? van Zuuk niet kanwaarderen, is al opgeleverd. Een van de eerstenieuwbouwprojecten uit het Masterplan was debouw van het Urban Entertainment Center. Ditomvangrijke uitgaansgebied komt aan de oevervan het Weerwater en beantwoordt aan de grotevraag van Almere naar uitgaansgelegenheden.O v e r d r u k k e t e l v a n d e R a n d s t a dAlmere ? als overdrukketel van de randstad ? heeftde afgelopen dertig jaar de nadruk gelegd opwonen. Na Almere-Haven, Buiten en Stad staan nuAlmere-Poort, Almere-Pampus en Almere-Hout opde kaart. De eerste vormt letterlijk de Poort vanAlmere en Flevoland. Het is gelegen direct na deHollandse Brug die Flevoland verbindt met deRandstad. Almere-Poort krijgt zo'n 10 000 wonin-gen en wordt de thuishaven voor 27 500 inwoners.Het Almeerse gemeentebestuur reserveert voorbedrijven ruim 550 000 m2voor kantoren en50 hectare voor bedrijventerreinen. De ontwikke-ling van Almere-Poort is van forse betekenis voorhet economisch beleid van de stad. Tot voor kort lagde nadruk voornamelijk op woningbouw en maat-schappelijke voorzieningen. In de afgelopen jarenis de groei van banen in Almere fors gestegen. Destad wordt door een toenemend aantal bedrijvenontdekt als locatie in de Amsterdamse regio, diegoed bereikbaar is en beschikt over een grotearbeidsmarkt. n